In 2021 verscheen het boek 'Maria' van de hand van Arnold Huijgen. In eerste instantie leek het een bijzondere keuze voor een protestants theoloog, Maria was toch vooral aanwezig in de Rooms-katholieke traditie. De protestantse traditie heeft het vooral over de Zoon van Maria, Jezus Christus. In het boek wordt al snel duidelijk dat Maria in onze traditie te weinig aandacht heeft gekregen.
Het boek is tijdens de corona-tijd geschreven mede om de wereld te helpen een weg te vinden in een pandemie. Het gaat dan met name om troost en perspectief. Inmiddels is de corona-tijd gelukkig al enige tijd verleden tijd, niettemin is het boek hoogstactueel en zeer geschikt voor geïnteresseerde gemeenteleden om meer over Maria te weten te komen en vooral om onder de indruk te komen van grote dingen die de machtige God aan haar gedaan heeft.
Het boek bestaat uit drie delen. Deel 1 over 'de moeder', deel 2 over 'de vrouw' en deel 3 is het slot waarin de opbrengsten van deel 1 en 2 samengebracht worden. De opzet van het boek is erg helder en het boek leest plezierig.
In de inleiding noemt de auteur een aantal aanleidingen om tot dit boek te komen. Eén daarvan is dat in het Apostolicum Maria als enige gelovige genoemd wordt. Dat heeft iets te zeggen. Een andere aanleiding is dat in onze maatschappij de vragen rondom man-zijn en vrouw-zijn in alle hevigheid gesteld worden. Studie maken van dé vrouw die in het christelijk geloof met afstand de belangrijkste is, zou weleens heel helpend kunnen zijn in deze discussie.
De moeder
In deel 1 van het boek gaat Huijgen in op het feit dat Maria 'Gods dienares' genoemd wordt. Ze maakt letterlijk en figuurlijk ruimte voor God: in haar schoot, in haar hart en in heel haar leven. Maria moet het van genade hebben, want ze is arm. Armoede is dan niet het ontbreken van geld en goederen maar een principiële afhankelijkheid van degene die je iets geeft. Maria is een voorbeeld van verwachtingsvolle en nederige overgave aan God.
Maria is ook moeder van de Verlosser. Lucas tekent haar als tegenpool van de keizer van Rome. Het Woord is in Maria vlees geworden, Hij is echt een van ons geworden. Alleen in die zin is Maria de 'moeder Gods'.
Maria is ook de moeder van de gelovigen. Aan het kruis van Golgotha worden Maria en Johannes aan elkaar 'gekoppeld' als moeder en als zoon. In de gemeente zijn er veel broers en zussen, maar alleen Maria krijgt de titel 'moeder'. De gemeente leeft op deze manier door de bloedband van Jezus Christus. Door het voorbeeld van zuiver geloof van Maria krijgt de gemeente daar zicht op.
De vrouw
In deel 2 van het boek gaat Huijgen in op het feit dat Maria een Joods meisje was en als maagd zwanger werd. De maagdelijke ontvangenis wordt door veel mensen onder kritiek gesteld. Het is juist een teken van Gods vrijheid en genade, te vergelijken met het lege graf (Barth). Het vergeten van het feit dat Maria een Joods meisje was, heeft in de geschiedenis geleid tot onderwaardering van seksualiteit en lichamelijkheid. Het gaf zelfs ruimte aan anti-semitisme.
Het boek gaat in op de Eva-Maria parallel. Heel kort gezegd: door Eva is de zonde de wereld in gekomen, door Maria wordt de Verlosser geboren en daarmee de zonde de wereld uit geholpen. Huijgen toont aan dat bovengenoemde tegenstelling zo niet in de Bijbel voorkomt. Adam wordt verantwoordelijk gehouden, niet Eva. De tegenstelling tussen Eva en Maria heeft onterecht bijgedragen aan een negatief vrouwbeeld.
Het hoofdstuk over Maria als 'hemelkoningin' - bekleed met de zon - laat zien dat vooral in de Middeleeuwen Maria zo gezien werd. Maria wordt symbool van het christendom in zijn kracht en van bekering én Maria wordt het voorwerp van devotie en pelgrimage. Hierbij dient opgemerkt te worden dat Maria een functie toebedeeld krijgt als gids, die aan de Heilige Geest toebehoort. Concentratie op Maria kan Europa als werelddeel helpen om haar afkomst te begrijpen. Afkomst als 'gedoopte'. Die doop is sterven met Christus om ook met Hem in een nieuw leven op te staan.
Slot
In het slot van het boek brengt Huijgen zijn gevonden materiaal bij elkaar. Op indrukwekkende wijze brengt hij het gedicht van Martinus Nijhoff 'Moeder de vrouw' ter sprake. Bezinning op Maria helpt ons echt verder en brengt ons vooral bij het Kind dat zij ter wereld bracht.
Arnold Huijgen heeft in dit bijzonder goed leesbare boek heel veel mooi materiaal bij elkaar gebracht. De exegetische en dogmatische hoofdstukken zijn sterk en geven mooie doorkijkjes. Het brede veld van theologie en kunst/cultuur wordt in dit boek bij elkaar gebracht waarbij actuele vragen niet worden geschuwd. De vragen rondom gender etc. komen ter sprake evenals vragen over de toekomst van Europa, maar zouden wellicht nog wat meer uitgewerkt kunnen worden. Uiteraard begrijp ik dat het in het bestek van dit boek onmogelijk is.
Kortom een erg mooi boek dat voor geïnteresseerde gemeenteleden en voor predikanten (ook bij de preekvoorbereiding) erg veel en overzichtelijk biedt.
Jurrian Oosterbroek, Dronten
Arnold Huijgen, Maria, icoon van genade KokBoekencentrum, Utrecht, 2021, 384 blz. ISBN: 9789043534895, € 27,99