In de kerken werken veel vrijwilligers met kinderen en jongeren. Stel dat een kinderwerker zich aan een kind vergrijpt. Verschrikkelijk. Als de zaak aan het licht komt, zal ook de kerk zich moeten verantwoorden. Heeft zij geen maatregelen genomen die dit hadden kunnen voorkomen, dan kan zij mede verantwoordelijk worden gesteld.

Een kerk handelt volgens de huidige maatschappelijke standaard zorgvuldig als al haar kinder- en jeugdwerkers een verklaring omtrent het gedrag (VOG) bezitten. Maar … daaraan is een prijskaartje verbonden. Voor een grote gemeente kan dat in de papieren lopen.

De vraag is of een gemeente in plaats van een VOG zou kunnen volstaan met een gedragscode, een document dat elke werker in de kerk zou moeten ondertekenen. Zou dat ook niet voldoende zijn als telkens aan het begin van het seizoen dat document wordt besproken met alle werkers? De vraag is of dat voor een rechter voldoende is.

Henri Nouwen gebruikt in een van zijn boeken de vraag van Jezus ‘Kunnen jullie de beker drinken?’ (Mat.20,22) als metafoor voor het geestelijk leven. Nouwen is opgegroeid in de roomse traditie, waar zowel thuis als in de kerk het drinken van wijn een ceremonie was. Vanuit deze ervaringen werkt hij 'het drinken van de beker' in een drietal aspecten uit.

Iemand die wijn drinkt, wil weten welke wijn hij drinkt. Hij neemt de wijnfles in zijn hand en leest wat er op het etiket staat. Een wijn komt ergens vandaan. De druiven zijn bij een bepaalde wijnboer gegroeid. De wijn is op een bepaalde manier geproduceerd en heeft een bepaalde leeftijd. Elke wijn heeft zo een eigen verhaal. Sommige mensen kunnen er uitgebreid over vertellen. Zo is het volgens Nouwen ook met het leven: leven zonder reflectie is onvolledig. Dat betekent dat je kritisch naar je eigen leven durft en wilt kijken. Dat je daar zo nu en dan de tijd voor moet nemen. Dat je onderzoekt hoe jij je leven hebt geleefd en hoe je bent gevormd.

Hoe kun je als kerk van de zondagse diensten een plaats maken waar jong en oud zich thuis voelt en waar er ruimte is voor iedereen? Er is geen concreet plan voor, maar er is heel wat van te zeggen. In dit derde artikel een aantal concrete punten die kunnen helpen in het zoeken naar een oplossing.

Als het gaat over de concrete vormen van de eredienst, dan klopt het dat jongeren (net als veel ouderen overigens) liever opwekkingsliederen zingen met een piano dan psalmen met orgelbegeleiding. De vraag is of dat een probleem is. Als er in de jeugddiensten in zang en begeleiding van alles mogelijk is, waarom proberen we dat dan niet wekelijks een plaats te geven in de eredienst? Een lied voor de kinderen, een of twee opwekkingsliederen en verder psalmen en gezangen. Het ene lied begeleid op orgel, een ander lied op piano of met een dwarsfluit of gitaar erbij. Dat kan elke week. Op die manier leren jong en oud rekening te houden met elkaar. En dat is waar het in de kerk toch om gaat?

De kerkelijke regel is dat ouderlingen aan het begin van de kerkdienst geen groet uitspreken zoals een predikant dat doet. Ze spreken evenmin de zegen uit aan het einde van de dienst. Zou dat toch ook niet moeten kunnen?

Het deputaatschap eredienst heeft zich daarop de afgelopen drie jaar bezonnen. Hoe spreekt de Bijbel spreekt over zegenen? Is dat per se gebonden aan het ambt? Of is een zegen vooral verbonden met het Woord van God? In de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt mogen sinds 1999 ouderlingen die voorgaan in een dienst en een preek lezen, de zegen uitspreken.

Een ouderling die een preek leest, geeft de goede woorden van God door. Zou daarbij dan ook niet de zegen van God mogen worden doorgeven? Die zegen zegt toch dat God met de zijnen is die in zijn Naam bijeen zijn? Zou dat dan ook niet voor studenten van de Theologische Universiteit in Apeldoorn moeten gelden die in de kerken mogen voorgaan? En dan toch ook voor broeders die op grond van art. 3 K.O. mogen voorgaan in de kerken?

Of is de zegen toch gebonden aan het ambt van predikant? In de PKN mag alleen een predikant de zegen uitspreken. Maar, zo kunnen we vragen, zit daar toch ook niet iets van een oude roomse traditie waarin de priester hoger staat dan andere geestelijken? Of zou het juist toch niet goed zijn dat het uitspreken van groet en zegen blijft voorbehouden aan de predikant. Komt daarin dan ook niet duidelijk in naar voren dat hij geroepen is tot bediening van het Woord? Veel is nog onduidelijk. Daarom zal er de komende jaren verder over worden nagedacht.

Dans en drama

Soms gebeurt er ook wel eens wat onverwachts tijdens een synodale vergadering, zoals bij de bespreking van het onderwerp dans en drama. Vanuit de particuliere synode van het Noorden hadden de kerken gevraagd om duidelijkheid daarover. Kan er bijvoorbeeld in een kerkdienst ruimte zijn voor een mimespel als onderstreping van de verkondiging? Of een dans? Deputaten eredienst hadden zich daarmee beziggehouden, en ook een synodecommissie. Deze beide instanties vonden een verdere studie noodzakelijk. Maar uiteindelijk had de vergadering van de synode daarover toch een andere gedachte. Was de zaak niet al duidelijk genoeg?

Af en toe maakten oudtestamentische profeten diepe indruk met een zichtbare prediking. Drama, zo zeggen we! Indrukwekkend. Maar na Pinksteren ligt de nadruk op de prediking van het Woord. In de gereformeerde eredienst staat ‘de levende verkondiging van Gods Woord’ centraal. Zo maakt God zijn heil bekend. Zo deelt Hij zijn genade uit. Waarom dan dans en drama? Wordt het gemeentelid dan geen toeschouwer? De vergadering wilde een duidelijk signaal afgeven. Dans en drama staan op gespannen voet met onze gereformeerde traditie, vooral ook als je kijk naar de manier waarop onze huidige cultuur omgaat met deze vormen van expressie. Daarom wees de synode het gebruik van deze cultuuruitingen in de kerk af. Centraal staat de verkondiging van het Woord. Zo wil de Here ook vandaag zijn heil uitdelen, door de eenvoudige verkondiging van zijn Woord.

Binnenkerkelijke eenheid

Ook kwam tijdens deze zitting van de synode de vraag naar eenheid opnieuw op tafel, vooral ook de zorg over binnenkerkelijke eenheid. Die zorg leeft breed onder kerken, kerkenraden en gemeenteleden. Er is grote verscheidenheid in ons kerkelijk leven. De ene kerkenraad begrijpt niet altijd wat een andere kerkenraad beweegt. Er zijn grote verschillen in liturgie, in prediking, in geloofsbeleving, in pastoraat. Op zichzelf kan dat heel mooi zijn: een en hetzelfde fundament, en toch een diverse uitwerking. Daarin komt de veelkleurigheid van het heil tot uiting. Aan de andere kant dreigt het gevaar van verwijdering. Daarom is gesprek nodig, op de classis bijvoorbeeld, waar kerken bijenkomen.

Tijdens de bespreking van dit onderwerp – en trouwens ook bij andere onderwerpen die aan de orde kwamen – proefde je bewogenheid, en liefde voor de kerken. Er werd besloten dat het gesprek over de binnenkerkelijk eenheid – die in Christus geschonken is! – moet doorgaan. De classes zullen nader horen over het hoe en wat van dat gesprek.

Homoseksualiteit

Tijdens de middagvergadering kwam opnieuw het thema homoseksualiteit en homoseksuele relaties aan de orde. Dit deel van de vergadering was achter gesloten deuren. Dat kon ook niet anders. Binnen de kerken geldt een bepaalde procedure voor de behandeling van revisieverzoeken. En die gold ook hier. In 2013 had de synode een besluit genomen. Kerkenraden die daarmee moeite hebben, vroegen aan de synode het besluit te herzien. Het reglement voor de behandeling van revisieverzoeken schrijft voor dat wie een revisieverzoek heeft ingediend, niet aanwezig mag zijn bij de behandeling daarvan. De vergadering kon daarom niet openbaar zijn.

Deze dag viel er geen besluit. Dat zal later gebeuren. Dan zal ook ongetwijfeld openbaar worden gemaakt wat de overwegingen van de synode waren.

D.J. Steensma, Feanwâlden