Geheimtaal. Misschien heb je er de afgelopen dagen, toen we stil stonden
bij de Tweede Wereldoorlog, wel weer een paar mooie verhalen over
gehoord. Je zag het al voor je: een paar dappere verzetsmensen luisteren
stiekem naar een illegale radiozender. Ineens klinkt daar het
codebericht: ?De aardappels staan op tafel.? De meeste luisteraars zou
dat wel niets zeggen, maar de mannen weten het zeker: hun wapendropping
zou doorgaan.Oude ?geheimtaal?
Ook in de vroege kerk werd wel aan ?geheimtaal? gedaan. Christenen werden vervolgd omwille van hun geloof. Openlijk bekennen dat je christen was kon gevaarlijk zijn. Daarom werden in contacten met anderen wel symbolen gebruikt. Deze symbolen hadden op het oog niets met het christendom te maken. Net als bij de boodschappen van verzetsmensen begrepen alleen de ?insiders? (andere christenen dus) wat het betekende.
Misschien wel het bekendste voorbeeld van dit soort communicatie is de Ichthus. Je kent ze wel, van die stickers achterop auto?s van medechristenen. Ichthus was gewoon het Griekse woord voor vis. Niets verdachts aan te vinden dus. Alleen, voor een christen was het daarnaast nog iets anders. De letters vormden ook een soort afkorting van een geloofsbelijdenis: Iesous CHristos THeou Uios Soter. Als we dat dan vervolgens netjes van het Grieks naar het Nederlands vertalen, dan blijkt daar te staan: ?Jezus Christus, Zoon van God, Redder.?
Deze belijdenis is meer dan een vroegchristelijke woordspeling. Het is een heel treffende beschrijving van Jezus. Pak Lucas 2 er voor de aardigheid maar eens bij. In vers 11 van dat hoofdstuk lezen we hoe een engel aan een groep herders vertelt dat Jezus geboren is: ?U is heden de Heiland geboren, namelijk Christus, de Here, in de stad van David.? Het is aardig om eens stil te staan bij de titels die Lucas daar heeft opgetekend: Heiland, Christus en Here.
Christus
Allereerst ?Christus?. Christus is het Griekse woord voor een andere bekende bijbelse titel: Messias. Dat betekent zoveel als ?de gezalfde?. Wanneer iemand tot koning werd gewijd, werd hij gezalfd met olie. Zo werd duidelijk dat God met de koning zou zijn en hem de benodigde wijsheid en kracht zou geven om het volk te leiden. Omdat ze gezalfd waren, werden de koningen van Isra?l ook messias genoemd. In die zin is Jezus als Zoon van David de laatste en grootste in een lange rij van messiassen. Met name de profeten van het Oude Testament hadden er steeds weer aan herinnerd dat Hij, d? Messias, zou komen om Gods volk te verlossen. Met de woorden ?in de stad van David? onderstreept de engel dat deze profetie?n nu uitgekomen zijn (Mi. 5: 1, vgl. ook Matth. 2: 5). De langverwachte Messias is gekomen!
Heiland
Dat verlossingswerk brengt ons bij de tweede titel: Heiland, oftewel ?redder?. Inderdaad: het laatste woordje van de ichthusbelijdenis (?Soter?). In de Griekssprekende wereld werd deze titel ook wel gebruikt om bijvoorbeeld de god van de geneeskunst aan te spreken. Zo bekeken past de titel ook uitstekend bij Jezus. Hij sprak immers over zichzelf als ?Geneesheer? en zei dat Hij gekomen was voor zieken, dat wil zeggen: voor zondaars (Matth. 9: 12-13, Marc. 2: 17). En zijn we dat niet allemaal? Paulus zegt van wel (o.a. Rom. 3: 23), ook al lijkt niet iedere christen daar vandaag de dag nog aan te willen. Gelukkig zegt diezelfde Paulus daar direct achteraan dat Jezus ons zonder enige tegenprestatie van onze kant wil verlossen. Zo bekeken had die engel meer dan gelijk toen hij zei: ?Ik verkondig u grote blijdschap.?
Here
De laatste titel die deze zelfde engel onder de aandacht van de herders brengt is ?Here?. In de grondtekst staat daar ?Kurios?. Dat is de Griekse aanduiding voor JHWH. Niet een nieuwe profeet of leraar of leider, maar God z?lf is naar de aarde gekomen. Dat was maar goed ook: alleen doordat Jezus behalve mens ook God was, was Hij sterk genoeg om ook daadwerkelijk de Heiland te kunnen zijn en de straf van God voor onze zonden te dragen (HC, zondag 6).
Effici?nt evangelie
De oplettende lezer heeft misschien gemerkt dat ik de titels in een iets andere volgorde heb behandeld dan Lucas. Dat is niet helemaal zonder reden. Het is opvallend om te zien hoe de engel uit Luc. 2: 11 en de antieke geloofsbelijdenis ?ichthus? min of meer hetzelfde zeggen in min of meer dezelfde bewoordingen. Het is ook aardig om te zien hoe zoveel theologie in zo weinig letters past. In maar 7 letters past een schat aan informatie over wie Jezus is en waarvoor Hij hier op aarde kwam. Met slechts 1 plaatje kun je zoveel evangelie uitdragen. Goed, dat woordje en dat plaatje lijken misschien op het eerste gezicht wel wat op geheimtaal. Maar, als je het eenmaal ontcijferd hebt wil je deze taal toch altijd blijven spreken?
Alexander Weggemans