Voeding en Gezondheid
In meerdere delen van de wereld en ook in Nederland is de voedselketen behoorlijk lang geworden. Heel veel bedrijven verwerken achtereenvolgens het voedsel dat door een boer is geproduceerd, tot voedingsmiddelen die in de supermarkt te koop liggen. Het gevolg daarvan is dat veel mensen niet eens meer weten waar het voedsel vandaan komt. Melk komt toch uit de fabriek, meneer?
Bovendien hebben veel voedingsmiddelen, voordat wij ze in de supermarkt kopen, al vele kilometers afgelegd. Dat is slecht voor het milieu.
Omdat voedsel en gezondheid van mensen direct met elkaar te maken hebben, is er veel wet- en regelgeving op dit gebied. Soms heb ik het gevoel dat het wat doorgeschoten is. Zeker als je kijkt naar de enorme hoeveelheden voedsel die, mede daardoor, worden weggegooid. Voedselverspilling is een probleem geworden in onze westerse samenleving. Een luxeprobleem, wel te verstaan!
Voedselwetten
Wet- en regelgeving op het gebied van voeding en gezondheid is niet alleen van de laatste jaren. In de Bijbel, met name in het Oude Testament, is een flink aantal voedselwetten opgenomen. In zijn boek ’Moderne Wetenschap in de Bijbel’ besteedt drs. Ben Hobrink er een heel hoofdstuk aan. Hij stelt dat de voedselwetten in de Bijbel twee kenmerken hebben.
1. De voedselwetten zijn niet geschreven met religieuze motieven, maar met biologische motieven.
2. De voedselwetten zijn niet geschreven door mensen met kennis van zaken, maar juist omdat die kennis ontbrak.
Toen ik dat las, dacht ik: dat is nu niet veel anders…
Rein en onrein
In het OT wordt onderscheid gemaakt tussen offerwetten en voedselwetten. Beide beschrijven uitgebreid wat wel en niet mag. Hobrink stelt dat er bij de offerwetten sprake is van religieuze motieven, maar bij de voedselwetten zijn biologische aspecten het hoofdmotief. Alle voorschriften over reine en onreine dieren waren erop gericht om een goede gezondheid te garanderen. Zowel voor de mensen als voor de natuur. Ook een gezond biologisch evenwicht in de natuur is belangrijk.
Als je met de huidige wetenschappelijke kennis over voedingsleer en verspreiding van infectieziekten naar de voedselwetten in het OT kijkt, zie je hoe perfect die in elkaar zitten.
Ten aanzien van reine en onreine dieren komt Hobrink tot de conclusie dat er twee hoofdredenen zijn waarom bepaalde dieren wel of niet gegeten mochten worden.
De eerste reden betreft de volksgezondheid. Het vlees van sommige diersoorten is veel gevaarlijker voor consumptie dan het vlees van andere diersoorten. Bijvoorbeeld het vlees van varkens en ratten kan levensgevaarlijke ziektekiemen bevatten. En het vlees van weekdieren kan uitermate snel bederven. Zeker als je bedenkt dat het in Israël overdag heel warm (rond 400 C) kan zijn.
De tweede reden is het biologisch evenwicht. Sommige diersoorten zijn bijzonder nuttig voor het evenwicht in de natuur en mogen daarom niet worden gegeten. Bijvoorbeeld omdat ze zieke dieren of kadavers eten, of omdat ze plaagdieren (zoals bijvoorbeeld sprinkhanen, ratten en muizen) eten en dus bestrijden. Israël was lange tijd een nomadenvolk, het leefde 40 jaar in de woestijn. God heeft daarom strenge voedselwetten voorgeschreven, om zo de Israëlieten te dwingen tot een gezonde levensstijl.
Levensstijl
In de westerse samenleving – met name in Amerika en Europa – leiden steeds meer mensen aan ziekten en kwalen die het gevolg zijn van overgewicht en verkeerde of eenzijdige voeding. Dat geldt niet alleen voor volwassenen, maar ook voor kinderen. Er zijn zelfs wetenschappers die beweren dat de generaties die nu opgroeien daardoor gemiddeld jonger zullen sterven. Dat zou een schokkende ommekeer zijn. Want tot nu toe werd elke volgende generatie gemiddeld ouder dan de vorige generatie.
Overgewicht en ongezond eten hebben direct met elkaar te maken. Daarnaast bewegen heel veel mensen ook te weinig. Veel mensen houden er een ongezonde levensstijl op na.
Twee reacties
Grofweg zijn er twee soorten reacties op het feit dat veel mensen ongezond eten en mede daardoor allerlei ziekten en kwalen krijgen.
De eerste reacties is de oproep om weer gezond te gaan eten. Heel veel campagnes zijn daarop gericht. Vaak kiest men dan kinderen en jongeren als doelgroep. Want de jeugd heeft de toekomst, nietwaar? Het is opvallend dat zorgverzekeraars en zelfs overheden deze campagnes ondersteunen. Zij zien kennelijk een duidelijke relatie tussen voeding en gezondheid van mensen. Zij zeggen dat ook hardop; gezonde voeding betekent minder ziekte en dus minder ziekteverzuim. Meedoen aan deze campagne is een lange termijn investering.
Bij deze campagnes past ook de trend om terug te gaan naar de basis, naar het eten van voedsel zoals het is gegroeid. Op dit punt zie je al een eerste verandering ontstaan. Steeds meer mensen willen weten waar en hoe hun voedsel is geproduceerd.
Een tweede reactie is de trend om uit planten stofjes te halen die als medicijn tegen ziekten en kwalen gebruikt kunnen worden. Met name in de (glas)tuinbouw wordt daar volop mee geëxperimenteerd. Men laat planten dan onder bepaalde, vaak onnatuurlijke omstandigheden opgroeien. Dat heet het ’het stressen van planten’. Echt waar, een plant kan ook gestrest zijn! Planten maken vanwege die stress bepaalde stofjes aan, die er vervolgens via allerlei technieken uit worden gehaald en dan als medicijn kunnen worden gebruikt.
Technicisme
Bij dit soort technieken moet ik altijd denken aan de hoorcolleges reformatorische wijsbegeerte van professor Egbert Schuurman, die ik tijdens mijn studie in Wageningen volgde. Hij had het vaak over technicisme en bedoelde daarmee dat oplossingen die door wetenschap en techniek worden geboden, vaak weer nieuwe problemen met zich meebrengen. Volgens Schuurman komt dat doordat wetenschap en techniek onvoldoende rekening houden met de basis en de complexiteit van de problemen. Ze zijn te sterk gefocust op het bieden van deeloplossingen.
Lessen
De manier waarop Hobrink de voedselwetten uit het OT samenvat, spreken mij aan.
Het eten van gezond voedsel is erg belangrijk. Er is een direct verband tussen gezonde voeding en gezondheid van mensen. Zorgverzekeraars bevestigen dat!
Het tweede aspect is de zorg voor biologisch evenwicht. In een samenleving waarin wetenschap, techniek en grote multinationals veel invloed hebben, behoeft het in stand houden en versterken van biologisch evenwicht de nodige zorg van ons mensen.
Een derde les betreft de kennis over voedsel, hoe voedsel groeit en wordt geproduceerd. Het is mijns inziens een goede zaak dat daar weer meer aandacht voor komt. Tegenwoordig wordt er dan snel naar het (basis)onderwijs gewezen. Maar soms is dat te gemakkelijk en lijkt het op afschuiven. Ik denk dat het net zo goed een taak van ouders en opvoeders is. Om kinderen te vertellen en te laten zien, waar hun eten vandaan komt en hoe dat groeit.
Tenslotte nog een wijze quote van Herman Wijffels: “we moeten van gezondheidszorg naar zorgen voor gezondheid.”
Dat begint bij het eten van gezond voedsel en het hebben van een gezonde levensstijl.
Ons lichaam is een tempel van de Heilige Geest, Hij woont in ons (1 Kor. 6:19).
Die tempel dienen wij goed te onderhouden!
Dronten
Wiggele Oosterhoff