{mosimage}In de Bijbel horen we verschillende stemmen over wat we na ons sterven kunnen verwachten. Wat schrijvers en kunstenaars uit onze cultuur daarover zeggen, doet soms denken aan die bijbelse stemmen. Onlangs heeft Wim Weren een boek geschreven over dit thema. Het is een boek dat vraagt om een reactie.

De Bijbel laat volgens Weren niet één stem horen ten aanzien van de vraag wat wij na ons sterven kunnen verwachten, maar verschillende stemmen. Eén stem heeft hem bijzonder geboeid. Deze zegt dat we de dood uiterst serieus moeten nemen: God gedenkt de doden in het graf niet. De dichter van Psalm 88 vraagt: 'Wordt in het graf uw goedertierenheid verkondigd, uw trouw in de plaats der vertering?' Volgens Weren nemen wij de dood niet altijd serieus. We nemen de dood niet serieus wanneer we spreken over een onsterfelijke ziel. Wanneer wij een onsterfelijke ziel zouden hebben, zou iets binnen in ons bestand zijn tegen de dood. Dan zouden wij bestaan uit een vergankelijk deel (het lichaam) en een onvergankelijk deel (de ziel). Dit dualisme is in strijd met de Schrift die zegt dat de mens een eenheid is. Bovendien neemt dit dualisme de dood niet serieus genoeg.
Evenmin kunnen wij uitgaan van een bewustzijn dat na ons sterven zou blijven bestaan. Een populaire gedachte: het bewustzijn van mensen zou na hun sterven worden opgenomen in een 'eindeloos bewustzijn' (Pim van Lommel). Maar ook die gedachte is vreemd aan de bijbelse stem die zegt dat de dood een radicaal einde betekent.
Open einde
Daarnaast is de hoogleraar in de bijbelwetenschappen te Tilburg geboeid geraakt door een tweede stem uit de Bijbel. Deze zegt dat het leven met God een open einde heeft. God geeft de relatie met zijn getrouwen niet op. Hij blijft trouw aan de zijnen. Zij mogen weten dat Gods kracht is opgewassen tegen de dood. Maar hoe de getrouwen worden opgevangen blijft een geheim.
Naast deze twee stemmen laat de Bijbel volgens Weren nog andere stemmen horen. Er zijn stemmen die spreken over een herrijzenis van Gods volk na een dodelijke crisis, over het bloed van geloofsgetuigen dat verzoening brengt tussen God en zijn volk, over gelovigen die door God aan het einde van de tijden worden gewekt en over rechtvaardigen die na hun dood in Gods hand zijn. In het Nieuwe Testament horen we een stem die spreekt over de overwinning over dood en graf, en de nieuwe wereld die komt, en een andere stem die spreekt over het eeuwige leven dat nu reeds aanwezig is in Christus.
Onze cultuur laat echo's horen van de verschillende bijbelse stemmen. Weren noemt cultuuruitingen van schilders, dichters en schrijvers, filmmakers en zangers. Kennis van de Bijbel doet ons de cultuur beter verstaan. Omgekeerd maken cultuuruitingen over wat we daarna wel of niet kunnen verwachten volgens Weren de boodschap van de Bijbel duidelijker. Zij hebben dat althans voor hem wel gedaan: de dood is nog donkerder geworden dan hij al was.

Velerlei stemmen
Het boek van Weren ademt de sfeer van een modern levensgevoel. De auteur noemt zich een 'godgelovige'. Weren gelooft in God, maar niet in de Christus van de Schriften, waarvan de belijdenis getuigenis aflegt. Gezaghebbend zijn volgens de professor niet de troostvolle woorden van Christus en de apostelen over wat Gods kinderen na hun sterven mogen verwachten. Leidend voor hem is wat aanspreekt: de 'godgelovige' kiest de geloofsvoorstelling die past bij zijn levensgevoel.
Wim Weren verklaart dat de verschillende bijbelse stemmen over de dood een verwoording van een bepaalde geloofsvoorstelling zijn. De Bijbel laat niet de stem van God horen die in het ene tekstgedeelte helderder doorklinkt dan in het andere, en in de loop van de geschiedenis van de godsopenbaring steeds duidelijker wordt. Nee, de Bijbel is, zo wordt gezegd, een menselijk boek met geloofservaringen. Achter de stemmen over dood en wat daarna komt, liggen verschillende denk- en geloofsmodellen.
De hoogleraar laat de verschillende stemmen uit de Bijbel naast elkaar staan. Ieder mag de stem kiezen waaraan hij de voorkeur geeft. Zijn eigen voorkeur gaat uit naar de twee oudtestamentische stemmen die boven al zijn genoemd, namelijk dat de dood het einde van het totale bestaan is, en dat het leven met God een open einde heeft. Hij ziet de dood als een eindeloze leegte en vertrouwt erop dat God daar nog altijd zal zijn en zich aan hem zal tonen. Maar Weren kan persoonlijk niet meegaan met het nieuwtestamentische getuigenis dat de kinderen van God thans bij de Christus zijn in zijn hemelse heerlijkheid. Wat dat betreft moeten we afwachten.

Zelf kiezen?
In het geding is het gezag van de Schrift. Volgens Weren mag iedere gelovige zelf kiezen aan welke stem uit de Bijbel hij de voorkeur geeft en welk bijbels geloofsmodel aansluit bij zijn levensgevoel. Maar onze belijdenis spreekt anders. Wij belijden dat de Schrift richtinggevend is voor ons geloof. En bij dit spreken van de Schrift denken we vooral ook aan het spreken van de evangelisten en apostelen. Hun getuigenis is helder.
Wie in Christus is, mag na zijn sterven bij de Here zijn. De Schrift laat daarover geen misverstand bestaan. Hoe zouden we dat getuigenis van de Schrift kunnen bestempelen als een geloofsmodel? Onmogelijk kunnen we zeggen dat we evengoed de voorkeur zouden kunnen geven aan een stem uit het Oude Testament boven de stem van onze Meester. Zeker zijn er stemmen in het Oude Testament die voor ons duister zijn. Maar gelukkig wil de Heilige Geest de diepste bedoeling van het oudtestamentische spreken over de dood aan het licht brengen. Het boek van Weren gaat aan dit gezaghebbend spreken van Christus voorbij. Ook gaat het aan de Christus zelf voorbij die thans na zijn sterven aan het kruis van Golgota zit aan de rechterhand van zijn Vader.
De stem van het evangelie biedt meer troost dan het postmoderne spreken over de dood. De Heiland heeft de macht van de dood gebroken. Wie in Hem is, mag deelhebben aan Gods nieuwe schepping. Hij mag uitzien naar de gemeenschap met Christus in de hemelse heerlijkheid. En bovendien: hij deelt nu reeds in het eeuwige leven. Ook die stem komt in de Bijbel naar voren. Deze beide stemmen zijn geen geloofsvoorstelling, maar het duidelijke getuigenis van het evangelie.
De verscheidenheid van bijbelse stemmen geeft ons niet de vrije keuze. Wie in Christus is, is gebonden aan zijn stem. Deze stem geeft niet alleen troost, maar is ook een appel. Nu reeds valt de beslissing over onze bestemming. Bij de Christus. Hij is de stem van het evangelie. Wie de Zoon heeft, heeft het leven. Hij heeft de dood overwonnen. Na ons sterven mogen de zijnen opstaan in de hemel. Op de jongste dag zal hun opstanding in heerlijkheid plaatsvinden. Die heerlijkheid gaat ver uit boven wat we kunnen begrijpen en bedenken. Een verrassing, zeker. Maar een verrassing waarover we meer zekerheid mogen hebben dan Dood, en dan? ons biedt.

Feanwâlden                       
D.J. Steensma

Naar aanleiding van: Wim Weren, Dood, en dan? Stemmen uit de Bijbel, echo's in onze cultuur. Uitgeverij Meinema, Zoetermeer / Uitgeverij Pelckmans, Kapellen 2010. 246 blz.; ISBN 978 90 211 42401. € 23,50.