{mosimage}Begin dit jaar mocht ik in de CGK van Dronten een verhaal houden over ‘Gemeente en echtscheiding’. In twee artikelen geef ik een bewerkte versie van deze lezing. In het eerste artikel gaat het vooral over de plek van de gescheidenen zelf en hun kinderen in de gemeente. In het tweede komt de vraag aan bod: is de gemeente een veilig vangnet voor gescheiden mensen en hun kinderen?
‘Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden.’ Maar wat niet mag, gebeurt toch. Ook in de kerk vinden regelmatig echtscheidingen plaats. Dat heeft grote impact op hun levens. Als er kinderen zijn, zijn deze in echtscheidingssituaties bijzonder kwetsbaar. Scheiding van ouders heeft veel negatieve gevolgen voor de kinderen. Het is daarom van belang de pastorale zorg aan kinderen van gescheiden ouders in de gemeente van Christus vorm te geven. In gesprekken met ambtsdragers en pastorale medewerkers kwam op dit onderwerp een stuk verlegenheid naar voren. Verlegenheid t.a.v. de kinderen bijvoorbeeld. Meestal is de zorg gericht op de ouders en niet op de kinderen. Ook voelen kerkenraden zich soms gedwongen partij te kiezen en uitspraken te doen over gelijk en ongelijk. Er kan ook tucht worden toegepast, mensen worden van het avondmaal afgehouden. Dat kan (!) ook een middel zijn om de eigen onmacht te verbloemen. In elk geval: de kerk heeft een belangrijke pastorale taak in echtscheidingssituaties, naar ouders en kinderen toe.
Belofte
De eerste verantwoordelijkheid ligt bij de gehuwden zelf. De belofte van de trouwdag is een sterke belofte. ‘Tot de dood ons zal scheiden’. Die kun je niet zomaar aan de kant zetten op het moment dat het niet goed gaat in je huwelijk. Vandaag mag dat wel sterk benadrukt worden. Vandaag ligt veel nadruk op het ‘recht op geluk’. Dat ‘recht’ opent veel deuren: naar beëindiging van de ene opening voor de volgende relatie. Toch lees ik nergens in de bijbel dat de Here zegt: “Als je eerste huwelijk niet gelukt is, als het tot een scheiding is gekomen, probeer het dan een tweede keer weer en doe het dan alsjeblieft beter”. Nee, de Here zegt: “Als je uit elkaar bent, verzoen je dan met elkaar of blijf alleen”. Dat is de basisregel. Ik weet wel dat er uitzonderingen op deze regel zijn, maar laten dat dan ook uitzonderingen blijven. We moeten in elk geval het spreken over ‘rechten’ hier proberen te vermijden. Het gevecht om je huwelijk in stand te houden verdient in de gemeente van Christus alle steun. Overigens is niet alleen de belofte van de trouwdag, maar ook de belofte, die je bij de doop van je kinderen aflegt, een sterke. Die blijft ook na een eventuele scheiding van kracht! Hoe daar aan vorm gegeven wordt, is niet alleen de verantwoordelijkheid van de ouders, maar ook van kerkenraad en gemeente!

Verantwoordelijkheid
Daarmee ben ik bij een belangrijk punt. De verantwoordelijkheid van de gemeente. De gemeente mag niet pas in beeld komen als er problemen in een huwelijk zijn. Christelijke huwelijken worden (normaliter) in een kerkdienst bevestigd. Dat betekent dat de gemeente bij elk huwelijk betrokken is, als getuige en als beschermende instantie. Daarom zal juist in de gemeente ook goede aandacht moeten zijn voor het huwelijk en de beleving daarvan. Dat kan door huwelijkscursussen (marriage course), ook door een goede voorbereiding op het huwelijk. Maar het gaat verder. Het is belangrijk dat er binnen de gemeente ruimte is om met anderen over je eigen huwelijk te communiceren. En dan denk ik niet in de eerste plaats aan de ambtelijke zorg. Het gaat er om dat echtparen met elkaar in gesprek komen en elkaar ook kunnen bevragen op hun huwelijk. Het liefst in een kleine groep van 2 of 3 echtparen. Daarvoor is binnen de gemeente veel veiligheid en zorgvuldigheid nodig. Maar juist die onderlinge communicatie kan veel onheil voorkomen. Vaak wordt immers ‘de vuile was’ niet buiten gehangen en komen de huwelijksproblemen pas in de openbaarheid wanneer de weg terug al haast niet meer begaanbaar is. Daarom is de aanwezigheid van de gemeente (ook in dat ene echtpaar) op de weg van je huwelijk bijzonder belangrijk. Je kunt met hen op tijd moeiten en problemen op tafel krijgen, nog voordat ze uit de hand lopen.

Kostbaar
Dat gesprek in de gemeente kan heel goed aan de hand van vragen gevoerd worden. Heel concreet: hoe gaat het tussen jullie? Zijn er de laatste tijd spanningen of ruzies geweest? En waar gingen die dan over? Maar ook: hoe betrekken jullie de Here bij jullie huwelijk? Bid je samen en lees je samen uit de bijbel? Het huwelijk is te kostbaar om het gesprek niet te voeren. En natuurlijk kunnen man en vrouw daar ook samen mee beginnen! Maar laten echtparen zich niet opsluiten in hun huwelijk maar open staan voor gesprek en waar nodig correctie.
Wanneer dit gewoon wordt, zal de gemeente ook aanwezig zijn, als het in een huwelijk werkelijk niet goed gaat. Daarbij gaat het er niet om dat de hele gemeente meteen geïnformeerd wordt of dat iedereen zich een oordeel over de situatie moet vormen. Het gaat er om dat juist degenen die al intensief bij het gezin betrokken zijn (andere echtparen, ambtsdragers) dan vanuit de liefde van Christus de man en vrouw en eventuele kinderen steunen. Investeren in de band met de gemeente, zodat, mocht onverhoopt het huwelijk tot een einde komen, de relatie met de gemeente daar niet onder lijdt. In de praktijk zien we dat wel regelmatig gebeuren. Dan onttrekt een van de partners zich (of allebei) en kan ook zomaar de band met de Here God zwakker worden. Wat zou het goed zijn als mensen in en na een echtscheiding zich werkelijk gedragen weten door Christus’ gemeente en niet gestigmatiseerd worden, maar een eigen plek blijven houden. Dit betekent niet dat er nooit een oordeel gevormd moet of kan worden of zelfs dat er tucht geoefend dient te worden. Maar ook dat alles is gericht op het behoud van de betreffende gemeenteleden. Dit vraagt van de gemeente
(buiten de directbetrokkenen) een sterke terughoudendheid en veel gebed, voor het betreffende gezin en voor…zichzelf.

Zwolle                    
H.J. Messelink

Predikant van de Gereformeerde kerk (vrijg.) van Zwolle-Zuid.