De vorige keer heb ik geschreven over de veranderende maatschappij, die een grote invloed heeft op het gezinsleden. In de 19e eeuw waren de gezinsmaaltijden vooral onderdeel van de disciplinerende en de opvoedende taak van de ouder (tafelmanieren en eetgewoonten bijbrengen en andere vormen van socialisatie). Later werd de gezinsmaaltijd meer een sociaal gebeuren. De maaltijd werd een plaats waar kinderen en ouders hun dagelijkse ervaringen konden delen, een plek om te praten en te genieten. Een plek waar ouders een veilige basis aan hun kinderen kunnen bieden.
Het aantal gezinsmaaltijden beïnvloedt de samenhang in gezinnen. Er wordt dus veel van de gezinsmaaltijd verwacht. Nu deze maaltijd steeds meer naar de achtergrond verdwijnt, is het dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld overgewicht en gedragsproblemen hieraan toegeschreven worden. Nu is het natuurlijk gemakkelijker om problemen te constateren, dan er ook daadwerkelijk iets aan te doen. Toch wil ik in dit artikel een aantal handreikingen geven die u kunnen helpen, om de maaltijden weer een plezierig middelpunt van het gezinsleven te laten zijn.


Rust, reinheid en regelmaat
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat de ouderwetse termen rust, reinheid en regelmaat in het gezinsleven belangrijk zijn voor kinderen. Gedragsproblemen bij kinderen komen vaak voort uit een tekort aan structuur. Hier valt de eetcultuur ook onder. Voor kinderen is het belangrijk om op vaste tijden te eten. Op deze manier is het voor hen duidelijk wat er van hen verwacht wordt en dit biedt hen houvast.
Zoals in het vorige artikel naar voren kwam, blijkt dat het plannen van vaste tijden lastig is door de drukke agenda’s van de gezinsleden. Toch is het van groot belang om op vaste tijdstippen te eten. Het begint ’s ochtends al vroeg…

Het ontbijt
Wanneer kinderen ’s ochtends met een broodje voor de tv worden gezet, krijgen zij geen structuur. Het is van belang dat er ’s ochtends aan tafel gegeten wordt. Probeer er als ouder voor te zorgen dat in ieder geval één van beide ouders of verzorgers met de kinderen eet (vanaf nu zal ik spreken over ouders, maar daar bedoel ik ook de eventuele verzorgers mee). Voor kinderen is dit een gestructureerd begin van de dag. Belangrijke dingen die die dag plaats zullen vinden kunnen besproken worden. Om dit te doen is het wel van belang om de tijd voor het ontbijt te nemen. Vroeg opstaan is dus een voorwaarde om een kind ’s ochtends deze structuur te bieden.

De lunch
Door de industrialisatie is het zeldzaam dat kinderen tussen de middag nog met beide ouders eten. De afgelopen jaren is deze verandering nog verder doorgetrokken, nu de norm steeds meer is dat beide ouders werken. In principe is hier niets op tegen, als er maar wel voor gezorgd wordt dat het kind een stabiele plek heeft waar hij zijn boterham kan eten. Ook tijdens de lunch is structuur belangrijk. Op veel scholen zijn overblijfmogelijkheden, waar kinderen een maaltijd kunnen nuttigen. De kinderen eten hier aan tafel en dit biedt een kind weer houvast. Dit is een goede oplossing voor ouders die niet de mogelijkheid hebben om hun kinderen tussen de middag thuis te laten lunchen.
Wanneer dit wel lukt, heeft dat wel de voorkeur. Een kind vindt het fijn om zijn verhaal kwijt te kunnen aan de meest vertrouwde personen in zijn leven. Hier kan de lunch ook een mooie gelegenheid voor zijn.

Het avondeten
Als het ’s ochtends en ’s middags bijna onmogelijk is om gezamenlijk te eten, is de avondmaaltijd bij uitstek geschikt om dit wel te doen. Helaas worden veel activiteiten rond zes uur ’s avonds gepland, waardoor het aantal maaltijden waarbij ieder gezinslid aanwezig is steeds minder wordt. Toch is structuur hier wel belangrijk. Een vast tijdstip om te eten biedt iedereen duidelijkheid. Afspraken kunnen (waar mogelijk) hier omheen gepland worden.
Wanneer deze mogelijkheid er niet iedere avond is, is het misschien een idee om met alle gezinsleden een aantal avonden af te spreken waarop je wel onder etenstijd thuis bent. Op deze manier leren gezinsleden elkaar beter kennen en zo wordt er aan de gezinscohesie gewerkt.
Voor dominees is er nog een andere tip. Wanneer u op een avond verschillende leeftijdsgroepen catechisatie geeft is het belangrijk om voldoende tijd (minstens een uur) rond etenstijd vrij te houden. De dominee woont in de meeste gevallen naast de kerk, maar voor de kinderen duurt het vaak tien minuten voor ze thuis aan tafel kunnen schuiven. Of ze moeten tien minuten eerder vertrekken om op tijd op catechisatie te zijn. Op deze manier kunnen meerdere kinderen uit één gezin toch met elkaar eten, wanneer ze allemaal catechisatie hebben.

Sfeer aan tafel
De maaltijden worden tegenwoordig niet alleen korter, maar ook de sfeer tijdens de maaltijd laat vaak te wensen over. Kinderen vragen veel aandacht van ouders. Wanneer zij dit niet op een positieve manier krijgen, zullen zij dit op een negatieve manier vragen.
Waarschijnlijk weet u het al lang, maar zorg ervoor dat u de tijd voor uw kinderen neemt tijdens de maaltijd. Als u moe bent, probeer deze moeheid dan even aan de kant te schuiven, zodat uw kinderen uw volledige aandacht hebben.
Maar ook duidelijkheid en structuur spelen hier weer een belangrijke rol. Wees duidelijk in wat u wel en niet tolereert aan tafel. Zorg ervoor dat hier geen onduidelijkheid over is, zodat hier geen discussies over gevoerd hoeven te worden tijdens de maaltijd.

Geloof aan tafel
Was het vroeger nog normaal om bij iedere maaltijd te bidden en uit de Bijbel te lezen, tegenwoordig schiet dit er vaak bij in. Probeer de maaltijd toch gezamenlijk te beginnen, betrek kinderen bij uw gebed. Vraag hen gebedspunten aan te dragen. Laat hen ook bidden voor de maaltijd. Op deze manier is het niet alleen een standaard gebed dat zij horen, maar zijn zij er ook bewust mee bezig.
Een andere tip is om de maaltijd niet alleen met gebed te beginnen, maar ook met een gedeelte uit de Bijbel. Dit heeft twee voordelen. In de eerste plaats kan er nog over het gelezen stuk gesproken worden tijdens de maaltijd. Daarnaast zorgt het er ook voor dat ieder gezinslid het Bijbelgedeelte meekrijgt. Als iemand eerder van tafel moet, is er toch gezamenlijk uit de Bijbel gelezen. Ook dit vergroot de gezinscohesie.

Tot slot…
Het is natuurlijk onmogelijk om de perfecte gezinsmaaltijden te hebben. Ook ikzelf merk dat dit lang niet altijd haalbaar is. De drukte van de maatschappij zal blijven, kinderen maken ruzie aan tafel en niet alle kinderen zullen mee willen doen met bidden. Toch hoop ik dat u nog eens terugdenkt aan dit artikel, als de maaltijd weer begonnen wordt met: ‘Eet smakelijk!’

Dokkum       
Teda Sietsma – Sijtsma

(Teda is werkzaam als maatschappelijk werkster bij Eleos te Kollumerzwaag en daarnaast deeltijd student orthopedagogiek te Utrecht)