Pasen is het grote feest van de kerk. De Here is waarlijk opgestaan. Dat vier je met halleluja’s en met veel liederen. Wereldwijd wordt dat feest uitbundig gevierd. Ook in Zuid-Afrika, en daar vierden we het een aantal jaren met de zusters en broeders van de zwarte Gereformeerde kerken. In dit artikel neem ik u mee.
Het begint allemaal op de Goede Vrijdag. Uit allerlei dorpen en dorpjes komen de mensen naar een centrale hal. Die hal moet groot genoeg zijn om honderden mensen te herbergen. Letterlijk: herbergen. Want het feest begint op Goede Vrijdag, maar je gaat niet ’s avonds weer naar huis. Je blijft minstens een nacht bij elkaar. Wil je het helemaal goed doen, dan duurt het natuurlijk twee nachten, maar de Gereformeerden in het gebied van KwaNdebele rondden de centrale viering op zaterdag af, en vierden in de verschillende kerkjes in hun eigen dorp op Paasmorgen de opstanding van de Here. De Lutheranen en de Anglicanen en de Methodisten in ons dorp kwamen op zaterdagmiddag al vaak samen op de begraafplaats, om de graven schoon te maken, en op Paasmorgen begonnen ze dan in alle vroegte daar liederen te zingen over de Heer die opgestaan was uit het graf. Maar nu eerst terug naar die Goede Vrijdagviering.
Als je op die dag bij de hal komt, zijn er al overal moeders bezig met grote potten, waarin mieliepap wordt gekookt, en allerlei verschillende soorten groenten. De evangelisten en voorgangers zijn in de dagen ervoor bezig geweest met het kopen van een of twee koeien, en de nodige kippen. Vegetariërs ben ik in Zuid-Afrika niet tegengekomen, en ook bij vieringen van de kerk werd er gegeten.
De mensen die uit de andere plaatsen komen, soms met twaalf of veertien mensen in een ‘bakkie’, anderen met zijn twintigen uit een taxibusje, groeperen zich in kleine koortjes, die in reidans al zingend het terrein opkomen om zich bij de gemeente in de hal te voegen. Een paar gemeentes zijn groot genoeg om een hele bus af te huren, waar ze dan met vijftig tot zestig mensen uit komen. Eer zich die allemaal opgesteld hebben zijn we wel even verder, en de reidans waarmee zij dan binnenkomen duurt ook wel een poosje. Maar dat hoort allemaal bij het feestelijke van de samenkomst.
Uiteraard is er van tevoren een moment afgesproken, dat de eerste dienst begint, maar dat is in Zuid-Afrika rekbaar begrip. Niemand moppert als het een half uur later begint. Maar als het dan begint, dan krijg je ook wel een dienst mee te maken! Net zoals het in de vroege kerk gebruikelijk was in de Paasviering, wordt er in deze viering gelegenheid gegeven om belijdenis van je geloof af te leggen, en wordt er ook gedoopt. Er zijn diensten bij geweest dat er meer dan veertig kinderen gedoopt werden.
Uiteraard wordt er ook veel gezongen. Niet zoals in Nederland: twee coupletten van een lied, maar je zingt een heel lied, en hoe verder de dienst vordert, hoe langer er soms achter elkaar gezongen wordt. Niet zittend op je bank of stoel, maar met heel je lijf meebewegend, en als het lied echt aanspreekt komt de gemeente in beweging om in reidans door de kerk te gaan. Dat kan zomaar tot een half uur in beslag nemen. Maar ook daarvan zegt niemand: wat duurt het lang.
Wordt er ook gepreekt? Uiteraard, en niet te zuinig. Ik zie nog twee van de evangelisten voor mij in die diensten, de een preekte in Ndebele, de andere in Noord-Sotho, elkaar vertalend. Nu weer eens de Ndebele sprekende voorop, dan weer nam de ander het voortouw, schilderend hoe de Here Jezus zijn weg ging voor ons, van de Avondmaalszaal naar Getsemane, en dan naar Kajafas en naar Pilatus, en tenslotte naar Golgotha, waar Hij het offer voor de zonde der wereld bracht. Tijdens de preek gaat de gemeente ook regelmatig weer aan het zingen, en het mooiste was het toen een van de voorgangers het kruis pakte, en de gemeente zingend achter hem aan kwam, in een lange reidans door de kerkzaal.
Ik vertelde al, dat de dienst een grote en aansprekende bijeenkomst was. Omdat het Goede Vrijdag is wordt ook het Avondmaal gevierd. Zingend brengen de voorgangers brood en beker door de kerkzaal, en zingend ontvangt de gemeente zo de tekenen van het lijden en sterven van de Heiland. Dat is wel een andere manier om Avondmaal te vieren dan ik in Nederland gewend was – maar het komt wel binnen!
Als de dienst naar een einde loopt, is de bijeenkomst nog lang niet afgelopen. Ik vertelde al dat de gemeente blijft overnachten. De kleine kinderen gaan op een bepaald moment wel slapen, en ook volwassenen heb ik wel zien indommelen, maar de viering gaat gewoon door. Bijbelstudies over het lijden en de betekenis van de opstanding worden gehouden, er wordt veel gezongen, en zo komt de gemeente de nacht door, om in de morgen nog een viering te houden als was het reeds Pasen. Maar halverwege de morgen van de zaterdag vertrekken toch de mensen weer naar hun eigen dorpen en dorpjes. En de volgende dag is het echt Pasen! Ik weet dat er ook Gereformeerden zich aansluiten bij de zangmomenten van de Lutheranen, Anglicanen en Methodisten op de begraafplaatsen, om daar te proclameren dat de Heer waarlijk is opgestaan.
Ds. W. van ’t Spijker, Hilversum