Direct na de sluiting van de generale synode 2024-2025 hebben de deputaten die vanaf dat moment de kerken vertegenwoordigen, een brief aan de kerkenraden geschreven. Hieronder volgt een weergave van de inhoud van deze brief.
In maart heeft de synode al besloten om niet langer te vergaderen, tenzij kerken die zich niet houden aan synodale besluiten, ‘in groten getale’ aangeven zich wel aan die besluiten te zullen houden. Op 3 juni jl. is geconstateerd dat dit laatste niet is gebeurd. Daarom is de synode vroegtijdig gesloten.
Wat de komende tijd hebben de deputaten die de kerken vertegenwoordigen, een belangrijke taak. Deze deputaten zijn ds. P.D.J. Buijs, ds. J. Oosterbroek, ds. A. van der Zwan, ds. A.D. Fokkema en ds. W.J. van Gent.
Verantwoordelijkheid
De brief die door de deputaten vertegenwoordiging is geschreven, onderstreept dat alle deputaatschappen en commissies verder kunnen gaan met de opdrachten die de synode van 2019-2022 hun gaf. Die delen van de rapporten die nog niet behandeld zijn, zullen worden doorgestuurd naar een volgende synode. Dat geldt ook voor instructies, revisieverzoeken en appels die nog niet behandeld zijn. Deze stukken zullen, zo staat in hun brief, ‘op een ordelijke wijze’ op de tafel van een volgende synode worden gelegd.
Daarbij wordt nadrukkelijk gesproken van een en niet van de volgende synode. Niemand weet op dit moment hoe en wanneer een volgende synode samenkomt en – zo lezen we in de brief – vanuit welke kerken de afvaardiging daarnaartoe tot stand komt.
Verder schrijven deputaten vertegenwoordiging dat de generale synode haar verantwoordelijkheid teruggeeft aan de plaatselijke kerken. Als reden daarvoor geeft zij dat de synode niet aan haar opdracht heeft kunnen voldoen. Zij acht een verdere bespreking van de agenda onmogelijk, omdat ze geen weg heeft kunnen wijzen ten aanzien van de toekomst van het kerkverband. Ze heeft evenmin een weg kunnen wijzen in de omgang met kerken die afwijken van de synodale besluiten. Kerken die anders handelen dan de synode heeft vastgesteld, zijn daarvan niet teruggekomen. Daarom meent de synode dat artikel 31 van de kerkorde in de praktijk niet meer functioneert, namelijk dat besluiten van meerdere vergaderingen voor vast en bondig worden gehouden. Zij kan – zo is haar waarneming – haar opdracht om leiding te geven aan het kerkverband niet meer kan waarmaken.
Schade beperken
Nu deze synode is vastgelopen, kan er volgens haar geen nieuwe generale synode worden samengeroepen alsof die ‘gewoon’ verder zou kunnen gaan waar de huidige synode gebleven is. Het is aan plaatselijke kerken te bepalen, zo schrijven deputaten, ‘hoe zij zich willen vergaderen. De kans is heel reëel dat in dat proces de grote verdeeldheid in onze kerken verder zichtbaar zal worden. Maar ook dan zijn er gezamenlijke verantwoordelijkheden die we als plaatselijke kerken niet uit handen mogen laten vallen.’
Daarom hebben deputaten vertegenwoordiging de opdracht gekregen in de komende tijd te doen wat nodig is. Daarbij mogen zij gebruikmaken van kennis en expertise uit de breedte van de kerken. Zij zullen later over hun beleid verantwoording moeten afleggen aan de kerken. Deze opdracht geldt voor maximaal drie jaar.
Deputaten verzekeren de kerkenraden dat zij erop mogen vertrouwen dat zij in de uitvoering van deze taak het goede zullen zoeken voor alle honderdeenentachtig plaatselijke kerken. ‘We willen daarbij op een verantwoorde wijze zorgdragen voor de verantwoordelijkheden die wij gezamenlijk hebben en zullen met Gods hulp proberen de schade van de situatie waarin wij als kerken terecht zijn gekomen zo veel als mogelijk is te beperken.’
Gewichtige vragen
Verder schrijven deputaten:
‘Het kerkverband van de Christelijke Gereformeerde Kerken bestaat nog steeds. Alle 181 plaatselijke kerken bestaan immers nog. En als de Heere het geeft, zullen die 181 plaatselijke kerken komende zondag allemaal weer hun erediensten beleggen. Die plaatselijke kerken hebben ook nog steeds hun gezamenlijke verantwoordelijkheden (…). Maar de vergaderstructuur van het kerkverband blijkt vast te lopen. Omdat de artikelen 30 en 31 van onze kerkorde niet meer functioneren, is het aan de plaatselijke kerken om te bepalen hoe zij zich tot de huidige situatie verhouden. Willen zij zich opnieuw in synodaal verband vergaderen? Hoe dan? En met welke andere gemeenten dan? Die gewichtige vragen liggen nu op de tafel van de plaatselijke kerken.’
Kerkenraden zijn, aldus deputaten, geroepen ‘in biddend opzien tot de Heere een weg te wijzen in de huidige onzekere situatie’. Zij moeten een antwoord geven op de vraag hoe zij zich tot de huidige situatie verhouden. Dat is een vraag die door verschillende gemeenten verschillend zal worden beantwoord. Dat is een vraag ‘die helaas ook bínnen gemeenten verschillend kan worden beantwoord.’ Deputaten vertegenwoordiging roepen kerkenraden en gemeenten ertoe op de eenheid zoveel als mogelijk is te bewaren. ‘Kies als kerkenraad, ondanks onderlinge verscheidenheid, een gezamenlijke lijn en volg als gemeente de lijn die de kerkenraad u wijst.’
Deputaten onderstrepen dat we als kerken onze gezamenlijke verantwoordelijkheden (zoals voor de Theologische Universiteit, het zendingswerk, de emeritikas en het Landelijk Kerkelijk Bureau) moeten blijven dragen. ‘De begroting die door de huidige synode is vastgesteld geldt in ieder geval tot en met 2027. Van alle 181 kerken mag daarom worden verwacht dat de financiële verplichtingen worden nagekomen.’
Schuld en schaamte
De brief van deputaten vertegenwoordiging eindigt als volgt:
‘De huidige situatie vervult ons allen met zorg, met spanning, met verdriet en met pijn. Tegenover de Heere passen hier ook gevoelens bij van schuld en schaamte. Juist waar dat laatste wordt ingeleefd, kan dat ons behoeden voor gevoelens van boosheid en wrok die in de huidige situatie eveneens gemakkelijk naar boven kunnen komen. Bij alle (gewetens)nood die aan beide zijden en in het midden van ons kerkverband wordt ervaren, behoede de Heere ons ervoor dat we tot een houding vervallen waarin de ander voor ons een vijand wordt die we tot het bittere eind willen bevechten. Als blijkt dat het water te diep is om gezamenlijk verder te kunnen, dan geve de Heere ons allen de wijsheid om te doen wat mogelijk is om verdere schade voor mensenzielen en de eer van Zijn Naam te voorkomen. De Heere zij ons allen genadig.’
D.J. Steensma, Feanwâlden