Een brief lezen – dat is meer dan alleen woorden zien. Je ‘hoort’ de schrijver als het ware spreken. Je herkent zijn toon, zijn handschrift, zijn stijl. Een brief is persoonlijk. Je proeft de bedoeling, de betrokkenheid, het hart van degene die schrijft.
In dit derde deel van onze serie over beelden van de kerk, ontmoeten we een opvallend beeld: de kerk als een brief. Een brief van Christus, geschreven aan deze wereld. Geen papieren document, maar een levend schrijven. Geen losse krabbels, maar een duidelijk leesbare boodschap. En de schrijver? Dat is de Heilige Geest. Hij is een vaardige schrijver door ervoor te zorgen dat je Christus kunt aflezen in mensen die samen zijn kerk vormen.
Aanbeveling
In 2 Korintiërs 3 schrijft Paulus dat de gelovigen in Korinte zelf een brief zijn, een aanbevelingsbrief van Christus. Niet op papier, maar ‘geschreven in de harten’. Geen reclamefolder. Geen succesverhaal. Geen lijst van prestaties. Maar een aanbeveling die op Christus wijst: kijk naar deze gemeente en ontdek wie Hij is.
Als mensen de kerk zien, zouden ze iets van Jezus moeten kunnen ontdekken. Zijn naam, zijn liefde, zijn levensstijl. In dit beeld wordt de kerk getekend als een ‘bijbel voor buitenstaanders’. Zoals in alle beelden, laat ook dit beeld iets zien van wat God beweegt met zijn kerk in deze wereld. Buiten de kerk leest nauwelijks iemand de Bijbel. De meeste mensen horen Gods woord niet omdat ze de kerk niet bezoeken. Maar de kerk is aanwezig in de samenleving en kan worden ‘gelezen’ in wat zij laat zien. Mensen kijken. Ze vormen zich een indruk. Ze vellen een oordeel. De vraag is: wat lezen zij aan ons af? Zien ze Jezus? Herkennen ze in hoe wij met elkaar omgaan iets van Hem? Van zijn genade? Zijn trouw? Zijn dienstbaarheid?
We zijn erg gewend te denken in termen van individueel en persoonlijk geloof: laat jouw leven een brief van Jezus zijn. En dat is waar. Maar in deze tekst gaat het niet allereerst om afzonderlijke gelovigen. Het gaat om de kerk als gemeenschap. Samen vormen we die brief. Individueel ben je misschien een letter, een leesteken, een woord. Maar pas samen vormt de gemeente een leesbare boodschap.
Dat geeft verdieping. De wereld heeft niet alleen behoefte aan ‘goede christenen’, maar aan gemeenschappen die iets laten zien van het leven van Christus. Waar vergeving realiteit is. Waar geduld geoefend wordt. Waar verschillen niet leiden tot verwijdering, maar tot verrijking. Waar mensen zich laten vormen door iets wat niet van henzelf is. Juist in die gemeenschap gebouwd vanuit Gods liefde, trouw en genade is de kerk uniek!
Auteur
Zo’n brief schrijven we niet zelf. Paulus zegt: het is de Geest die schrijft. Hij is de auteur. Niet wij maken van onszelf een toonbeeld van geloof. Het is Gods Geest die het leven van Christus in ons wil uitwerken.
Daar zit ontspanning in. Want geloven begint niet bij ons kunnen, maar bij Gods werk. De Geest schrijft niet op steen of papier, maar in harten. Hij brengt ons van binnenuit in beweging. Hij maakt ons vanuit het hart van Christus tot mensen die willen dienen. Die leren liefhebben zoals Jezus liefhad. Die gaan lijken op hun Heer. Zo schrijft Hij de kerk als een brief die gelezen kan worden door de wereld.
Wat schrijft de Geest dan precies in onze levens? De Geest schrijft de wil van God in onze harten. Dat wil zeggen: Hij vernieuwt ons denken, verandert onze verlangens, vormt ons karakter. Hij leert ons om van God te houden. Om de ander te dienen. Om trouw te zijn in een wereld die vluchtig is.
Dat is geen plotselinge ommekeer. De Geest gebruikt heel gewone middelen. Je opvoeding. De Bijbel aan de keukentafel. De liederen in de kerkdienst. De gesprekken op catechisatie. De gemeenschap van de gemeente. Mensen om je heen die Jezus volgen. In dat alles schrijft Hij – zachtjes maar krachtig – aan de vorming van je leven.
Daarom is de kerk ook zó belangrijk. Juist in de gemeenschap van gelovigen oefen je in verzoening, in geduld, in geloof. Je leert jezelf niet op de eerste plaats te zetten. Je leert om samen te leven uit genade. Daar ontstaat iets nieuws. Daar wordt de Geest zichtbaar.
In de weg staan
Toch is dat niet vanzelfsprekend. De brief van Christus is niet altijd even leesbaar. En dat ligt niet aan de schrijver, de Heilige Geest. Maar wel aan ons. Soms staan wij Hem in de weg. We zijn meer bezig met onszelf. We willen opvallen. We willen gelijk. We willen invloed. En ongemerkt schrijven we dan aan een andere brief, eentje waarin Jezus nauwelijks meer te lezen is.
Het is goed om onszelf die vraag te stellen. Zijn wij werkelijk onderdeel van het schrijfproject van de Geest? Of zijn we vooral zelf de auteurs van ons leven en ook van de kerk waar we bij horen. Wat is de boodschap van hoe je samen kerk bent? Klinkt dat als: kijk hoe goed wij het doen? Of zouden we graag willen vertellen: kijk wie Hij is? De kerk als aanbevelingsbrief van Christus prijst niemand anders aan dan Christus zelf.
De grote lijn blijft staan: de kerk is bedoeld om zichtbaar te maken wie Jezus is. De Geest schrijft in ons leven, zodat Christus te lezen valt. Niet als individueel project, maar als gemeenschappelijk getuigenis.
Als het goed is, gaat het er in de kerk anders aan toe dan in de wereld. Niet omdat mensen perfect zijn, maar omdat ze al schrijvend door de Geest gevormd worden. Omdat de liefde van Christus het uitgangspunt is. Omdat vergeving geen uitzondering is, maar dagelijkse praktijk. Omdat mensen bij naam gekend worden en niet vergeten.
En dan gebeurt er iets wonderlijks. Dan zegt de wereld soms aarzelend, soms bewonderend: hier gebeurt iets wat we niet kennen. Hier is iets van de hemel zichtbaar. Niet in pracht en praal, maar in eenvoud. In trouw. In dienstbaarheid. In de naam van Jezus, gespeld in levens van mensen.
Wat een voorrecht: dat wij als kerk zo’n brief mogen zijn. Dat wij niet zelf hoeven te schrijven, maar dat de Geest dat wil doen – met ons leven als papier, en met de liefde van Christus als inkt.
Leve de kerk – omdat zij een leesbare brief van Christus mag zijn. Niet volmaakt geschreven, maar wel gevormd door Hem. Niet glanzend, maar levend. Niet gericht op zichzelf, maar op de wereld die lezen mag: zie hier iets van Christus zelf.
Jelle Nutma, Drachten
Ds. J. Nutma is predikant in Drachten en parttime missionair consulent