‘Wanneer je ze in het dorp of bij de kerk spreekt, merk je er vaak niets aan, maar wanneer je op de boerderij komt, zie je het meestal wel’, aldus agro-psycholoog Henk Korterink.
Hij hield in Dalfsen een lezing voor leden van CGMV Agrariërs en CCA. Het CGMV is een vakorganisatie voor christenen, met een aparte afdeling voor agrariërs en CCA staat voor Contact Christen Agrariërs. Beide organisaties werken nauw samen in het ondersteunen van christen-agrariërs.
Korterink is als hulpverlener verbonden aan het Vertrouwensloket Welzijn Landbouwhuisdieren. Bij het loket kunnen onder andere ‘erfbetreders’ melding doen van verwaarlozing van vee. Helaas komt dat in Nederland voor. Via het loket worden dan hulpverleners ingeschakeld om met desbetreffende boeren(-families) in gesprek te gaan over oorzaken en over mogelijke oplossingen.
Korterink, een man met veel praktijkervaring, begon zijn lezing met twee stellingen.
‘Melden is helpen’. Melden wordt door sommige mensen als verklikken gezien. Maar zo is het volgens hem niet. ‘Wanneer er problemen bij boerenbedrijven zijn, zie je vaak dat mensen niet meer in staat zijn om daar op eigen kracht uit te komen. Wanneer er niemand ingrijpt, komt zo’n bedrijf en zo’n familie steeds verder in de problemen.’
‘Ongevraagde adviezen zijn verwijten.’ Korterink gaat vaak met adviseurs of controleurs mee naar boerenbedrijven die problemen hebben. ‘Die adviseurs en controleurs kunnen in korte tijd heel veel goedbedoelde adviezen geven. Maar eigenlijk zeggen ze steeds weer tegen die boer: je hebt het niet goed gedaan! Ik heb boeren meegemaakt, die daar verschrikkelijk kwaad om werden en helemaal door het lint gingen.’
Tijdens zijn lezing vroeg Korterink zich af hoe het toch komt dat het bijvoorbeeld bij bedrijfsovernames in de agrarische sector soms zo moeilijk gaat. In samenspraak met de aanwezigen in de zaal, kwam er een aantal aspecten voorbij. De belangrijkste daarvan was wel communicatie. Of juist het ontbreken ervan. Omdat in een boerenfamilie, het agrarisch bedrijf en de familie sterk met elkaar verweven zijn, is lang niet altijd duidelijk in welke relatie er dingen worden gezegd. Neem een gesprek tussen een vader en een zoon. Is dat gesprek echt een gesprek tussen de vader en zijn zoon? Net als bij andere mensen, bijvoorbeeld een gesprek tussen een dominee en zijn zoon. Of is dat een gesprek tussen twee ondernemers, waarvan de ene het bedrijf graag wil overnemen en de ander het bedrijf moet gaan loslaten? Dat maakt nogal wat uit! En tegelijkertijd kan in beide relaties de zoon een sterke behoefte hebben aan erkenning van zijn vader. Zijn vader als vader, en zijn vader als ondernemer. Of aan eigen ontwikkelruimte, om zijn eigen weg te kunnen gaan. En in vrijheid de keuze te kunnen maken om het ouderlijk bedrijf, dat soms al generaties lang in de familie is, niet over te nemen. Soms is zo’n keuze thuis niet bespreekbaar. Of worden er voortdurend verwachtingen gecommuniceerd, waardoor de eigen keuzeruimte zeer beperkt is.
Tijdens de avond in Dalfsen was er ook een korte presentatie van Zorg om Boer en Tuinder (ZOB). ZOB is een vrijwilligersorganisatie van ervaringsdeskundigen die gesprekken voert met boeren, die bijvoorbeeld voor een bedrijfsbeëindiging staan. Een bedrijfsbeëindiging kan heel ingrijpend zijn. Sommige ZOB-vrijwilligers weten dat uit eigen ervaring. Gesprekken met iemand die dat gevoel kent en weet wat je dan meemaakt, kunnen helpen om door zo’n moeilijke periode heen te komen.
Aan het einde van de avond zei één van de aanwezigen: ‘wanneer je dit vanavond allemaal zo hoort, lijkt het wel allemaal kommer en kwel in de land- en tuinbouw.’ Volgens een ander is dat zeker niet zo, de Nederlandse land- en tuinbouw staat er internationaal gezien goed voor.
Tegelijkertijd kunnen er moeiten en spanningen zijn, op het bedrijf, in de familie, of tussen ouders. Spanningen die iemand van buiten de sector vaak niet direct (h)erkent. Daarom is het goed dat er mensen uit de landbouwsector zelf zijn, die via organisaties als CGMV, CCA en ZOB kunnen helpen.
Websites:
Contact Christen Agrariërs (CCA), www.cca-nederland.nl
Vakorganisatie CGMV, www.cgmv.nl
Zorg om Boer en Tuinder (ZOB), www.zorgomboerentuinder.nl
Wiggele Oosterhoff, Dronten