In het afgelopen jaar heeft René Strengholt op de vormingscursus lessen verzorgd over de zendingstheoloog J.T. Lesslie Newbigin (1909-1998) en met name over zijn visie op de missionaire kerk. De visie van Newbigin op de ontmoeting van het evangelie met de moderne, westerse cultuur heeft veel invloed gehad. Die ontmoeting staat in dit tweede artikel centraal.
Na zijn pensionering als bisschop in Zuid-India (1975) keerde Newbigin definitief terug naar Engeland. Hij heeft als vijfenzestigplusser bepaald niet stil gezeten. Tot zijn zeventigste doceerde hij aan een zendingsopleiding. Daarna is hij nog negen jaar parttime predikant geweest in een achterstandswijk in Birmingham.
Het viel hem op hoezeer Engeland verwereldlijkt was en hoeveel verlegenheid er was onder christenen om het evangelie te delen. De cultuur was pluralistisch geworden en kerk en geloof teruggedrongen naar het privédomein.
Ieder voor zich mag bepalen welke waarden en geloofsopvattingen hij aanhangt, zolang je het maar niet propageert als waarheid die ook voor anderen of voor het publieke leven geldt.
Newbigin had de indruk dat christenen zich hieraan grotendeels hadden aangepast, door het geloof te beperken tot het innerlijk leven, en tot de ervaring en moraal van het privéleven. Bij welke kerk je je aansluit mocht je zelf weten.
Uitdaging
Newbigin vond ook het zendingswerk onder zijn volksgenoten moeilijker dan hij ooit in India had meegemaakt omdat er zo weinig interesse was in het christelijk geloof. Het werd als gepasseerd station gezien. Het bepaalde hem erbij hoezeer de moderne, geseculariseerde wereld het meest uitdagende zendingsgebied was geworden.
Newbigin pakte de laatste twintig jaar van zijn werkzame leven deze uitdaging op en heeft in een groot aantal publicaties en toespraken zijn visie op en ervaring met zending toegepast op de situatie van de westerse wereld. Hij wilde vooral de kerk wakker schudden en vertrouwen geven in het evangelie als waarheid voor het hele leven, thuis en in de samenleving. Hij noemt daarbij het evangelie een publieke waarheid: een waarheid die ieder mens raakt en zeggingskracht heeft voor alle terreinen van het leven. Wie uit de wereld tot Christus geroepen wordt, wordt door Christus weer midden in de wereld geplaatst, als ‘zout’ en als ‘licht’, als gezondene.
De kerntaak van de kerk in de missionaire ontmoeting met onze cultuur is dan ook het toerusten van haar leden om in het dagelijks leven, op hun eigen plek in de samenleving, het evangelie handen en voeten en stem te geven. Tegelijk kan het persoonlijk volgen van Jezus in het dagelijkse leven niet zonder het samenleven in de gemeente. Woorden en daden van gemeenteleden vloeien voort uit de band met Christus, die in de gemeente samen geloofd, beleefd en gedeeld wordt.
Voorproefje
Newbigin typeert de gemeente vaak als voorsmaak, teken en instrument van Gods Koninkrijk, waarbij hij ‘voorsmaak’ bewust vooropzet. Door de gedeelde band met Christus en door de aanwezigheid en het werk van de Heilige Geest wordt in de gemeente, in alle voorlopigheid, al iets geproefd van het komende Koninkrijk. Dit voorpoefje is er niet alleen voor elkaar, maar ook voor de omgeving. De kerk is voorsmaak, teken en instrument voor de plaats waar zij gesteld is. Waar de gemeente – ook al is het heel gebrekkig – leeft uit die nieuwe werkelijkheid in Christus, maakt de Heilige Geest haar tot teken en instrument van Gods Koninkrijk en gebruikt Hij de woorden en daden van de gemeente voor zijn missie om mensen tot Christus te brengen. Om zo als gemeente ‘voorsmaak’ te zijn is niet maakbaar, maar is een zaak van Gods kracht in onze zwakheid.
Ontmoeting
Als voorsmaak van het koninkrijk heeft de plaatselijke gemeente voor Newbigin een centrale rol in de missionaire ontmoeting met de westerse cultuur. Als gemeenschap waarin het evangelie geloofd én geleefd wordt. Voor de moderne mens is het evangelie een ‘vreemd verhaal’, moeilijk in te passen in zijn levensvisie. De gemeente kan met haar geloof en haar manier van leven laten zien dat de bijbelse boodschap ook vandaag nog levensbepalend kan zijn, dat het het ware verhaal is van God, mens en wereld. De gemeente is de oefenplaats van een manier van leven die Gods bedoeling weerspiegelt. In een samenleving vol scepsis en cynisme heeft zij weet van vertrouwen, dankbaarheid en lofprijzing. In een wereld waar veel mensen voor zichzelf gaan, oefent ze zich in betrokkenheid op de mensen en de wereld om haar heen.
In een individualistische samenleving oefent ze zich in verantwoordelijkheid voor elkaar. In een cultuur waarin succes en maakbaarheid de norm lijken te zijn, leert Jezus haar om hoog te houden wie in de samenleving niet meekomt of meetelt. In het licht van onrechtvaardige verhoudingen in deze wereld, weet ze zich geroepen op te komen voor recht en oog en hart te hebben voor de armen. Ook weet ze zich geroepen zorg te dragen voor de schepping en dit vorm te geven in haar levensstijl. Op deze manieren wordt er iets van zichtbaar dat de gemeente van Christus uit een andere Bron leeft.
René Strengholt
Drs. R.F.J. Strengholt is missionair werker van de Hervormde Gemeente Delft