Gemeente-van-Christus-zijn betekent oog hebben voor elkaar. Dus ook voor de gemeenteleden in hun diversiteit. Wat betekent het om single te zijn in het licht van het christelijk geloof? En wat kan de christelijke gemeente voor hen betekenen?
De mens is mannelijk of vrouwelijk door God geschapen. Om dat tot uitdrukking te brengen heeft God twee levensvormen gegeven, die ten opzichte van elkaar niet minderwaardig zijn. Zowel het huwelijk als single-zijn geeft uitdrukking aan onze identiteit als man of vrouw.
Waardering
In het Oude Testament gold als norm het gehuwd-zijn. Maar ook daar komen wij ‘singles’ tegen. Bijvoorbeeld de profeet Jeremia. In het Nieuwe Testament komt er meer ruimte voor waardering van singles. Toch wordt deze levensvorm nooit gemotiveerd met een bepaalde goddelijke roeping of vanwege de verwerping van een huwelijk om ascetische redenen. Wel gebruikt de ‘single’ Paulus een praktisch argument. Zonder een huwelijk is hij beter in staat zijn werk als apostel te verrichten, maar ook hij behoudt zich het recht voor om te trouwen (1Kor.9,5).
Het blijkt dat gehuwd of ongehuwd zijn, beide legitieme leefwijzen zijn die in Gods plan een plaats hebben. Denk bijvoorbeeld aan Bonhoeffer, en ook Luther die lange tijd ongetrouwd bleef. Het kan dus heel verkeerd zijn om tegenover singles te insinueren ‘dat het weleens tijd wordt…’. Gods plan bestaat niet alleen in huwelijken, maar ook uit singles. We doen er beter aan om oog te hebben welke single er voor ons staat.
Diversiteit
Het is goed oog te hebben voor de diversiteit onder singles. Allereerst is het zo dat ieder mens zo opgroeit, en zich ontwikkelt als individu. Maar in dit ontwikkelingsproces zal iedereen zich ook afvragen of hij of zij single zal blijven, of een relatie aan zal gaan. Deze ontwikkeling kan voor sommigen uitmonden in ongewild single-blijven.
Vaak is deze situatie geen gevolg van een beslissing, maar in de praktijk ontstaan. Dat kan verschillende oorzaken hebben, zoals geen kans gehad hebben voor een huwelijk, of deze kans afgewezen hebben. Speelt de cultuur waarin we opgroeien en leven daarin misschien een grote rol? Keller schrijft scherp over het (komen tot een) huwelijk, dat in het hoofd van christelijke singles veel kandidaten uitgesloten worden op grond van uiterlijk, voorkomen, financiële of sociale status. Daaruit blijkt volgens hem hoe sterk christelijke singles (maar ook gehuwden!) gevormd kunnen zijn door de afgoderij die in onze cultuur gepleegd wordt met seksuele aantrekkingskracht en met geld. Dan ben je op zoek naar iemand die al ‘knap’ is in de meest oppervlakkige zin van het woord. De zoektocht naar een partner is totaal anders wanneer we het huwelijk zien als een middel waarmee echtgenoten elkaar kunnen helpen om hun toekomstige ik te worden. Dan zijn niet uiterlijke schoonheid of financiële spierballen doorslaggevend, maar dienstbaarheid, opoffering en geestelijke vriendschap. Want elkaar dienen en tot bloei brengen is het uitgangspunt voor een christelijk huwelijk (Ef.5,21).
Anders is het als men de beslissing neemt om single te blijven, dan spreken we over gewild celibatair single. De mogelijkheid voor een huwelijk is dan (voorlopig) niet gewenst.
Tot slot zijn er ook de alleen-gaanden na een huwelijk: weduwnaars en weduwen, maar ook zij die van elkaar gescheiden zijn geraakt. Met de ervaring van een huwelijk, zijn zij feitelijk weer, gewild of ongewild, single geworden.
Beeld van God
Zij die gehuwd zijn, mogen beeld zijn van Gods intieme en exclusieve liefde. Zoals God Zijn verbondspartner exclusief trouw blijft, zo mogen gehuwden elkaar trouw blijven. Hoe geeft het single-zijn uitdrukking aan het geschapen zijn naar Gods beeld? De single staat open om anderen te leren kennen en lief te hebben. Zijn of haar liefde is een zoekende liefde. Zo kan hij of zij Gods zoekende (dat wil zeggen universele) liefde weerspiegelen. Gods verbond is niet alleen voor Israël, maar voor alle volken.
Ook met betrekking tot het onderscheid tussen Gods schepping en herschepping beelden zowel gehuwden als singles iets uit van Wie God is. De gehuwde laat iets zien van Gods schepping die tot haar doel komt. De single is de zichtbare uitdrukking van de nieuwe omgang in de hemel waar het niet gaat om man of vrouw. In de hemel worden immers geen huwelijken gesloten, maar draait het om de liefdesband tussen God en Zijn schepsel die daar haar volle ontplooiing zal ontvangen. Dat betekent enerzijds dat het huwelijk iets voorlopigs is, en anderzijds dat de single verbeelding is van hoe het straks zal wezen. We zien dus dat gehuwde en single beiden iets laten zien van Wie God is, onderweg naar de volmaakte binding tussen God en Zijn schepsel.
Binding en gemeente
Vanuit de schepping naar Gods (liefdevolle) beeld en de opdracht om elkaar lief te hebben zullen gehuwden, maar ook singles zoeken naar «cursief» binding «einde cursief». Dat kan juist binnen de christelijke gemeente gestalte krijgen. Voor gelovigen is de christelijke gemeente de belangrijkste gemeenschap.
Ten minste, zo zou het volgens het Nieuwe Testament moeten zijn. Want Paulus roept herhaaldelijk op om oog te hebben voor elkaar. Daarom moeten we betrokken zijn op elkaar. Voor singles kan de christelijke gemeente functioneren als familie. Daar kunnen zij liefde geven en ontvangen. Op die manier laten singles iets zien van Gods zoekende liefde. Dat betekent niet dat gehuwden (gezinnen) niet betrokken zouden hoeven zijn op singles. Gezinnen zijn vaak betrokken op de gezinsleden, maar mogen juist ook loyaal zijn aan de hele gemeenschap. Op die manier kunnen er goede vriendschappen ontstaan tussen gehuwden en singles.
Bovendien is het nodig dat de gemeente (vooral) oog heeft voor broeders en zusters die ongewild single zijn (zonder of na een huwelijk). Want single-zijn kan ook eenzaamheid betekenen. Misschien zijn singles wel kwetsbaarder dan gehuwden wat betreft eenzaamheid en hebben zij daarom meer behoefte aan een goede vriendschap. En daarin horen we een verlangen naar binding. Deze binding kan binnen de gemeente op verschillende manieren vorm krijgen, en het is goed als daarin creatief wordt omgegaan in het elkaar bijstaan. Ook de prediking speelt daarin een belangrijke rol. Toen Tim Keller ontdekte dat zijn gemeente vooral uit singles bestond, dacht hij dat zij niet zaten te wachten op preken over het huwelijk. Maar al snel merkte hij dat hij ongelijk had. ‘Wat was dan mijn motivatie om voor ongetrouwde mensen te preken over het huwelijk? Het antwoord is dat alleenstaande mensen hun leven niet goed kunnen inrichten zonder een evenwichtige, weloverwogen visie op het huwelijk.’ Kortom: heb oog voor elkaar, en wees zo aan elkaar verbonden.
Daan van Vliet, Ede
D.J. van Vliet is masterstudent aan de Theologische Universiteit Apeldoorn.