Hoe kunnen we zinvol omgaan met lijden als we daardoor worden getroffen? Hoe is onze houding dan ten opzichte van God? Hoe verwerken we dat lijden? Welke rol speelt het gebed daarin? Deze vragen raken ons allemaal. Ook Dietrich Bonhoeffer wist uit eigen ervaring wat lijden inhoudt. Hij leefde en werkte in de tijd dat in Duitsland het nazisme opkwam en Europa in zijn greep hield. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd Bonhoeffer gevangengenomen vanwege medeplichtigheid aan een coup tegen Hitler. Vlak voor het einde van de oorlog werd hij door de nazi's vermoord.
Ds. Cor Bos heeft een mooi boek geschreven over de vraag hoe deze bekende Duitse theoloog het lijden zag. Zelf heeft Bonhoeffer het lijden met vertrouwen in Gods hand mogen leggen. Vanuit diens geschriften onderstreept ds. Bos dat we te midden van het lijden houvast mogen vinden in de beloften van God. Het zijn beloften van Hem die in Christus zich aan lijden heeft overgegeven. Voor Christus was er lijden omdat Hij er slechts voor de ander was. Zijn lijden was liefde, en zijn liefde kwam tot uiting in lijden. Zo is volgens Bonhoeffer ook ons bestaan in deze wereld: we zijn geroepen om er te zijn voor de naaste, in een wereld waarin we geen beroep kunnen doen op God die ingrijpt op ons verzoek. We staan dus alleen in deze wereld, zonder religie (zonder ons eigen godsbeeld), maar met Christus. In het lijden van een christen gaat een loflied tot Christus schuil. Een christen staat naast God in zijn lijden.
Daarin ligt dan ook onze opdracht: dat we er voor de naaste zijn zoals Christus er voor de ander was. Dat brengt lijden met zich mee. Maar daarin wordt ook onze verhouding tot God openbaar. Omdat en zoals God lijden op zich nam, nemen de zijnen dat op zich. Inderdaad: op zich nemen. Dan zit daar dus ook een opdracht in, maar een opdracht met een belofte.
Ds. Bos geeft met dit boek naast inzicht in de theologie van Bonhoeffer ook een pastorale handreiking hoe om te gaan met vragen over het lijden. Door heel het boek heen proef je zijn existentiële betrokkenheid bij deze vragen. Het is een troostvol, leerzaam en opbouwend boek.
D.J. Steensma, Feanwâlden
Cor Bos, Zinvol geloven. Lijden in Gods hand bij Dietrich Bonhoeffer, Brevier: Kampen, 2021, 262 blz., €24,99, ISBN 9789492433794.