Ketenen Gebroken. Dat betekent dit woord in de Surinaamse taal Sranantongo. De naam duidt de jaarlijks terugkerende feestdag aan op 1 juli ter viering van de afschaffing van de slavernij in 1863.
Slavernij is hot. De besturen van de vier grote steden willen 1 juli uitroepen tot nationale herdenkingsdag van de afschaffing van de slavernij. Onderzoek naar ons slavernijverleden heeft aangetoond, dat een groot percentage van de stadsbestuurders van toen directe belangen had in slavenhandel en in aan slavernij geproduceerde goederen. Veel stadsbestuurders waren eigenaar van een of meerdere plantages in de Nederlandse koloniën. Opvallend in dat onderzoek is het woord verwevenheid. Verwevenheid van de bestuurlijke en zakelijke elite met slavernij.
Het gaat me nu niet om de vraag of er een dergelijke nationale feestdag moet komen of niet. Mij gaat het om de vraag, of ook kerken daar iets mee moeten. Met die afschaffing van de slavernij. Want ook de kerk was toen nauw verweven met de politiek en de handel. Stadsbestuurders zaten toen soms in al hun waardigheid zondag in de kerk op kerkbanken die hoger waren dan de preekstoel.
Ik geef toe dat het (te) gemakkelijk en ook niet eerlijk is om met de bril van nu naar het verleden te kijken. Voor mij is een schuldbelijdenis nu voor de fouten van toen dan ook onzinnig. Wel denk ik dat de openlijke erkenning dat ook de kerken van toen fout waren, waardevol kan zijn. En heilzaam voor de nabestaanden.
De vrijgevochten protestantse kerk van ons land heeft in slavernij en slavenhandel een bedenkelijke rol gespeeld. Toen bleek dat de koloniën alleen winstgevend waren als er slavernij was, werd dit verdedigd op grond van Bijbelteksten en ondersteund met theologische argumenten. De kerk ging benadrukken dat het in het christelijke geloof eerst om geestelijke vrijheid ging en niet om lichamelijke. Zo konden tot slaafgemaakten toch gedoopt worden. Het christendom blijkt niet immuun voor racisme en hoewel Paulus zegt, dat onze identiteit in Christus Jezus is en niet in of we Jood, Griek, slaaf of vrije zijn, het wrange is, dat juist van de tot slaafgemaakten hun identiteit werd afgenomen.
Maar vreemd genoeg blijven Bijbelteksten appelleren en inspireren. Ook tot verzet. De Engelse politicus William Wilberforce verzette zich tegen de slavenhandel met een beroep op diezelfde Bijbeltekst, wat uiteindelijk leidde tot de afschaffing van de slavernij. Wat mij betreft komt het thema van Ketikoti in de kerk aan de orde. Zijn we niet allen slaven geweest? Maar de kerk zal haar kracht toch vooral moeten blijven zoeken in de continue lezing van de Bijbelwoorden. Die vreemde woorden van Gods onvoorwaardelijke liefde voor en acceptatie van slaven van de zonde en van Zijn vergeving. Door Gods Geest zullen ze mensen blijven inspireren en houden ze de kerk kritisch: staat er echt wel wat we denken dat er staat? En ook: zijn we niet te verweven geworden met de heersende elite?
Gurbe Huisman, Winschoten