Goed dat er een boekje uitgegeven wordt over hoe te preken voor kinderen en jongeren. In toenemende mate zijn er kinderdiensten of diensten in het kader van Gezin-Kerk-School of jeugddiensten. In het geval van een Gezin-Kerk-Schooldienst, komt het voor dat alle kinderen van een school voor je neus zitten en ben jij aan de beurt om die dienst te leiden. Vaak moet er dan gepreekt worden over een thema dat tijdens de schoolweek centraal staat. Meestal bereid je zo’n dienst voor met leerkrachten en soms ouders. Verschillenden van hen hebben de nodige ervaring in ‘verhalenland’. Die verwachten dat de dominee goed met de kinderen rekening houdt in zijn preek. Nu hebben heel wat collega’s inmiddels wel ervaring. In steeds meer gemeenten is het ‘kindermoment’ in de dienst opgenomen.
De dominee komt voor of na de preek even van de preekstoel om met de kinderen ‘een praatje te maken’. Op eenvoudige of beeldende manier wordt het thema van de preek door gesproken of vraagt de dominee terug waar het over ging tijdens de kindernevendienst. Overigens pleiten de schrijvers niet voor kindernevendiensten, maar juist voor aandacht in alle preken voor kinderen en jonge mensen. Onder collega’s zijn natuurtalenten die dat zo kunnen. Anderen hebben meer moeite om zich te verplaatsen in het kind of jongere en zijn taal. Ook is er soms een innerlijke afkeer om zo op kinderlijke wijze te vertellen of te praten. Jaren geleden was ds. Wonno Bleij één van de eersten die speciaal preekte voor kinderen en er een serie boekjes over uitgaf. Hij stelde: ‘Een kinderdienst moet een normale dienst zijn’. Ook waarschuwde hij voor de verleiding om te gaan aanpassen, wat vaak betekent kinderachtig maken. De beroemde prediker Spurgeon, die zelf ooit als zondagschoolonderwijzer begon, stelt in zijn boekje ‘Rondom de schaapskooi’: ‘En zo hebben wij ook ervaren mannen en vrouwen nodig, om tot onze kinderen te spreken.’ Datzelfde geldt ook van ( s)preken tot jonge mensen. Het boekje ‘Alle aandacht!’ kan de heren predikers daarbij helpen. Deskundigen op verschillende terreinen geven ons hun adviezen.
Werkelijkheid kennen
In het boekje wordt ingegaan op de wereld en de werkelijkheid van kinderen en jonge mensen vandaag. Die is anders dan vroeger en vraagt dus van de dominee op zijn minst dat hij daarvan weet heeft en daarmee rekent en daar op inspeelt. We vinden een heel hoofdstuk over de psychologische ontwikkeling van kinderen en jonge mensen. Jonge kinderen nemen dingen heel letterlijk en voor waar aan; kinderen van 9-12 hebben weer meer oog voor tijd en afstand; pubers stellen bij veel dingen juist vragen en twijfelen in hun zoektocht naar vastheid. Dat vraagt van de predikant dat hij op het juiste niveau inschiet.
Techniek
Een ander hoofdstuk gaat in op het vraagstuk van hoe je het Woord in contact brengt met de werkelijkheid. Dat betekent hoe dan ook dat je een vertaalslag moet maken naar je (jeugdige) hoorder. We vinden hele schema’s over hoe je dat kunt doen tijdens de voorbereiding van de dienst en van de preek en een bijlage aan het eind van het boek. Het kan lijken dat je zo een ‘scenarioschrijver’ wordt, die te veel op de techniek en het effect gaat leunen. Dat gevaar is er. Maar juist omdat het gaat om de bediening van Gods Woord, verdient het alle inzet om met alle mogelijke middelen dat goed te doen. Daarbij mag ook aandacht zijn voor de vormgeving.
Identificatie
Identificatie, zo stelt Hanneke Schaap-Jonker, is daarbij het voornaamste. Identificatie van de predikant met de kinderen en jongeren en omgekeerd, dat het kind en de jongere in de predikant een identificatiefiguur heeft. Dan spreek je als vanzelf in de wij-vorm en dat in heldere taal, concreet, beeldend en vertellend. De persoon van de prediker is dus van grote betekenis. Hij moet, zo stelt Harmen van Wijnen, authentiek, gelovig en eigentijds zijn. Bij alle gerichtheid op kinderen en jongeren, mag niet vergeten worden dat ook anderen in de dienst zijn en onder het gehoor zitten. Dat vraagt dus altijd een integrale benadering. ‘Integraal heeft dan zowel betrekking op verschillende generaties als op verschillende terreinen van het leven.’ Je (s)preekt tot de gemeente van Christus, tot het volk van Gods verbond, de gelovigen en hun kinderen, zo stelt Dr. Hoek. Doordat diverse schrijvers een bijdrage leverden aan dit boekje, zit er wel overlap en herhaling in. Dat doet niets af aan de waardering die ik heb voor de poging die gedaan wordt om ons predikers verder te helpen in het preken voor kinderen en jonge mensen. Het mag onze aandacht hebben!
Assen
Stoffer Otten
Hanneke Schaap-Jonker en Harmen van Wijnen (red), Alle aandacht! - preken voor kinderen en jongeren, 124 pag., ISBN 978 902 392 580 4, Uitgeverij Boekencentrum, Prijs: € 13,50