Zwaar weer boven Nederland: niet alleen razen de stormen letterlijk over ons heen, ook figuurlijk verkeert Nederland in zwaar weer. Uiteraard valt daarbij allereerst te denken aan de economische en financiële situatie van ons land en Europa. Wat dat betreft wordt 2012 het jaar van de waarheid: hoe gaat het verder, hoe moet het verder? Maar ook in niet-materiële zin zijn er zware wolken boven onze hoofden samengepakt. O ja, met Kerst zullen de kerken wel vol zitten, maar die tradities horen er nu eenmaal bij. Echte richting voor het leven lijkt dat velen niet meer te geven, al weten ze niet waar die richting dan wel vandaan moet komen. En midden in die crises is het Kerst.
Kerst is het feest van warmte, van licht van ‘nu even niet’. De kerstdagen zijn de ultieme dagen om te ontsnappen aan de harde werkelijkheid van alledag en om gezellig bij elkaar te zijn. Kerst is er om te laten zien dat we van elkaar houden, dat we altijd elkaar nog hebben en dat het toch nog wel goed gaat. Crisis of niet, de verwachting is dat de Nederlander zich daar weinig van aantrekt en met Kerst gewoon groots uitpakt met lekker eten en dure cadeaus rond een prachtig grote kerstboom. Het hoort er nu eenmaal bij, het is toch Kerst?
Uitweg
En met die woorden hebben we de kern te pakken. Was het rond geboorte van Jezus niet anders? Midden in het alledaagse leven is het toch Kerst geworden: God werd mens en bijna niemand had het door. Met de grote volkstelling had men wel wat anders aan het hoofd, om nog maar te zwijgen van de algemene situatie in het land: bezet door de Romeinen en de vrijheid is ver weg. Als er al een verlosser zou komen, dan toch een die zich met veel vertoon aankondigt. Maar de geboorte van Jezus werd alleen aangekondigd aan een handvol herders en aan enkele wijzen uit een ver land. Het kind in de voerbak, enkele doeken om zich heen, achteraf in een stal: is dit het dan? Ja, tóch wel. God werkt tegen onze verwachtingen in, tegen onze ideeën over de redding van de wereld. Zijn plannen en wegen zijn hoger dan de onze. Dat wordt weer zo zichtbaar als we stil worden bij Kerst. Wie had kunnen bedenken dat God op die manier zou ingrijpen en ons zo zou redden? De uitweg die God biedt uit de crisis van toen is een weg die vraagt om vertrouwen, maar ook om lef. Want die weg is zo anders en lijkt zo voorbij te gaan aan de problemen dat je wel zeker van je zaak moet zijn om die weg te nemen. Dat dit tóch de weg is, blijkt gaandeweg uit Jezus’ leven.
Uiterlijk vertoon
De secularisatie heeft het Kerstfeest flink uitgekleed en uitgehold. De belangrijkste vragen rond Kerst hebben eerder te maken met uiterlijk vertoon dan met ons bestaan. Maar misschien dat juist de crisis een goede bijwerking heeft. Als mensen niet meer door Kerst worden stilgezet, dan dwingt een crisis daar wellicht nog wel toe. Wanneer die dingen die je zekerheid verlenen op de tocht staan, word je teruggezet en gedwongen na te denken over je bestaan. Wat blijft er van mij over als alles waar ik op vertrouwde wegvalt? Wat geeft dan nog wel zekerheid? Kun je nog wel Kerst vieren zoals je altijd deed terwijl deze vragen bij wijze van spreken naast de kalkoen op tafel liggen? Al die lichtjes kunnen de duisternis echt niet verdrijven.
Dan klinken daar opeens die oude liederen vanuit de kerken. En de oude teksten klinken: midden in de duisternis waarin we leven schijnt een groot licht. Jezus zegt het zelf: Ik ben het licht der wereld; wie Mij volgt, zal nimmer in de duisternis wandelen, maar hij zal het licht des levens hebben. (Joh 8: 12) Het licht van Jezus heeft al die eeuwen al geschenen en schijnt ook nu. Het is niet het licht dat leidt naar welvaart en grootsheid. Het is niet het licht van zelfredzaamheid. Jezus kwam om te dienen, om zichzelf te geven tot het uiterste. En dat draagt Hij ons ook op: ook wij zijn het licht van de wereld, wanneer onze goede daden zichtbaar zijn en mensen eer geven aan God.
Licht
Het licht van de engel die de geboorte van Jezus verkondigde aan de herders verblindde hen. Een groot koor van engelen bracht God de eer en de rauwe stemmen van de herders voegden zich daarbij. De ster boven Bethlehem wees de wijzen de weg naar Jezus en brachten Hem eer met hun geschenken. Nu zijn wij de lichten die moeten wijzen naar Jezus: de manier waarop wij opkomen voor de zwakken in de samenleving en klaar staan voor een ander moet niet alleen een voorbeeld zijn, maar leiden tot eer aan God. Naast het omgaan met de ander denk ik hier ook aan de manier waarop we omgaan met deze wereld. Kerst is ook een goed moment om te laten zien dat het ook anders kan, dat al die overvloed niet noodzakelijk is om fijne Kerstdagen te hebben. Kerst is geen tijdelijke ontsnappingsroute vol luxe, maar is een duurzame boodschap: God redt!
Zo leidt Kerst weer uit de crisis. Toch Kerst? Juist nu Kerst! Niet alleen wijst Kerst de weg naar God, maar spoort het ons ook aan om een licht te zijn in deze wereld. Een opdracht die weer richting geeft aan ons leven met de zekerheid dat God zelf met ons meegaat door zijn Geest.
Groningen
Harm Jan Holsappel