Het koninkrijk van God zal in de toekomst volkomen doorbreken. Toch is dat rijk ook al daar tegenwoordig waar mensen Hem gehoorzaam zijn. Een gestalte van dat rijk zien we bijvoorbeeld in de kerk, maar ook in elk huwelijk en gezin waar mensen toetsen wat de Here welbehaaglijk is.
In Christus is een gezin als verband waarin kinderen worden ontvangen en grootgebracht, een gestalte van het koninkrijk van God. In Christus is ook het huwelijk als verbond tussen man en vrouw een gestalte van Gods rijk. Eveneens kan iets oplichten van het rijk van God in het geheel van de samenleving.
Daarnaast kunnen we denken aan de kerk. Onder 'kerk' versta ik hier de plaatselijke kerk waarvan we deel uitmaken en zoals wij haar zien. Dan spreek ik niet over de kerk zoals God haar ziet. Hij ziet zijn kerk op aarde vanuit eeuwigheidsperspectief. Daarover moeten we stellig ook nadenken en spreken. Vanuit dat perspectief bestaat de kerk vanaf de schepping. God brengt vanaf het begin van de wereld de zijnen bijeen. Maar we kunnen en moeten ook spreken over wat wij van de kerk zien: een menselijk zoeken naar gehoorzaamheid aan de heilzame regering van Christus. Dan licht ook daar de gestalte van het koninkrijk van God op.
De kerk is niet in zichzelf een gestalte van Gods rijk. Soms kan ze zelfs in het tegendeel daarvan veranderen en de ware gelovigen vervolgen. Dat is bijvoorbeeld gebeurd in de Middeleeuwen door de kerk van Rome. Een kerk kan ernstig misbruik maken van haar positie en is in dat geval allesbehalve een verwijzing naar Gods heilzame regering. Overigens geldt dat ook voor een huwelijk of gezin waar mensen in naam gelovig zijn, maar in werkelijkheid los van God leven. Daarom is een kring waarin mensen samenleven, niet in zichzelf een gestalte van Gods koninkrijk, maar in Christus en door zijn Geest.
Geen rangorde
In dit artikel wil ik onderstrepen dat de ene gestalte van dat rijk niet boven de andere gestalte staat. Het ene verband waarin mensen samenleven heeft in Christus geen hogere waarde dan het andere. Het ene verband mogen we geen voorbeeld maken voor het andere. Als we dat wel zouden doen, zouden we de verscheidenheid van Gods werk op aarde geen recht doen. Concreet: tussen de kerk waarvan wij lid zijn, en het gezin waartoe wij behoren, is in Christus geen hoger of lager. Ik zeg dat omdat vandaag de dag daarover soms anders wordt gedacht. Daarin wordt de kerk een model voor andere kringen waarin mensen samenleven. We mogen de kerk, hoe belangrijk zij ook is, niet stellen boven een gezinsverband of huwelijk waarin mensen zoeken naar wat God welbehaaglijk is.
Al deze verbanden vinden hun oorsprong in God. Hij heeft bij de schepping het huwelijk ingesteld. Daar is de structuur gegeven van de verbondsverhouding tussen man en vrouw. Deze is een alomvattende, levenslange verbintenis. Samen met die instelling heeft God de structuur geschapen waarin kinderen worden grootgebracht. Ook deze verhouding tussen ouders en kinderen is door God ingesteld zonder bemiddeling van mensen. Dat geldt ook voor de kerk. De wortels van de kerk die op het Pinksterfeest tot openbaring kwam, gaan terug naar het begin van de mensheid. Ook de kerk is ingesteld zonder tussenkomst van mensen.
De Here wil dat mensen samenleven in verbondenheid. Hij wil dat in die verbondenheid zich iets weerspiegelt van het verbond dat Hij met de mens heeft gesloten. Die verbondenheid mag zichtbaar worden in de kerk, maar ook in huwelijk en gezin. Deze verbanden gaan terug op Gods werk en zijn in Christus gestalten van zijn koninkrijk. Daarbij staat de ene gestalte niet boven de andere.
Eigen functie
Ieder verband waarin mensen samenleven, heeft zijn eigen structuur en functie. Het verbond tussen man en vrouw is de plaats waar kinderen geboren en opgevoed kunnen worden. Die ruimte heeft God daarvoor bestemd. De weg naar de volgende generatie is de verbondsgemeenschap tussen man en vrouw. God wil niet dat mensen zelf managers van hun levensverbanden zijn.
Dat geldt ook voor de kerk. God heeft aan de kerk een eigen structuur en functie gegeven. Hij wil dat de zijnen samenkomen. Zijn wil is dat de zijnen zich samen vasthouden aan de leer van de apostelen, bidden, de versterking van het geloof zoeken door het gebruik van de sacramenten en de verbondenheid met elkaar ervaren. Zoals in de kerk iets zichtbaar moet worden van het koninkrijk van God, moet in huwelijk en gezin iets daarvan zichtbaar worden. Maar daarmee worden huwelijk en gezin nog geen kerkje in het klein. Dat kunnen zij slechts zijn in overdrachtelijke zin.
De verscheidenheid aan gestalten van het koninkrijk van God is mogelijk vanwege de verscheidenheid van het scheppingswerk. Daarin komt de rijkdom van Gods schepping tot uiting tot welzijn van mens en samenleving. Gods koninkrijk wil op alle terreinen van het leven zichtbaar worden. Het samenleven van mensen is niet eenvormig. De verscheidenheid van huwelijk, gezin en kerk en andere verbanden waarin mensen samenleven, is een teken van de rijkdom van het werk van God dat zich in de geschiedenis ontplooit.
In welk verband wij ook leven en functioneren, overal vraagt God van ons dat we daar als burger van zijn koninkrijk leven en functioneren. Dit burgerschap is niet beperkt tot één verband, bijvoorbeeld de kerk. Nee, we zijn burger van zijn koninkrijk in al de verbanden waarin we leven en functioneren. Maar dat burgerschap maakt dan ook dat binnen dat verband iets doorstraalt van het koninkrijk van God. Dat is een taak die altijd blijft zolang we op aarde zijn. Onze taak in huwelijk, gezin en kerk eindigt, maar niet het burgerschap van Gods rijk.
Soevereiniteit
Het eigen gezag van die verbanden waarin mensen samenleven is binnen de gereformeerde traditie aangeduid met de uitdrukking 'soevereiniteit in eigen kring'. De samenleving is een soort optelsom, een complex samenwerkingsverband (Roel Kuiper), een netwerk van sociale structuren waarin elke structuur zijn eigen plaats inneemt. Daarin oefent elk verband zijn eigen functie uit tot welzijn van het geheel. Alle samenlevingsverbanden hangen met elkaar samen. Het welzijn van het ene is dienstbaar aan het andere.
Binnen elke sociale structuur gelden echter specifieke rechten en plichten. Elk verband heeft zijn eigen taak en gezag. Zoals de kerk een eigen taak en functie heeft in het geheel van de samenleving, zo hebben ook huwelijk en gezin een eigen taak en functie. Ook kunnen we daarbij denken aan het samenleven van mensen in een onderwijsinstelling of bedrijf.
De vorm waarin mensen samenleven, staat echter niet tot in details voor altijd vast. In de loop van de geschiedenis kan zij veranderen. We zien die veranderingen in de geschiedenis van huwelijk, gezin en kerk. Mensen gaan op verschillende wijze met hun gezag en verantwoordelijkheid om. Ondanks die menselijke vormgeving blijven de verbanden waarin mensen tot welzijn van elkaar samenleven, gefundeerd in het werk van God. Hoe zij samenleven is niet aan de menselijke willekeur overgelaten. De structuur van de gezinsverhouding blijft liggen in de verhouding ouders en kinderen. Ook blijft de kern van het huwelijk liggen in de relatie tussen man en vrouw. Stellig mag een christen leven vanuit zijn vrijheid in Christus en draagt hij een grote verantwoordelijkheid in zijn zorg voor de inrichting van de samenleving in de tijd waarin hij leeft, maar tegelijk zal hij voortdurend daarbij gericht moeten zijn op wat God in de schepping aan mensen heeft gegeven en welke normen Hij aanreikt voor het leven binnen zijn koninkrijk dat in Christus reeds gekomen is en eens in heerlijkheid komen zal.
Feanwâlden
D. J. Steensma