.jpg)
Over de hele linie maken (met uitzondering van de supermarkten) de winkels in een stad of dorp een moeilijke periode door. Daarvoor zijn globaal genomen twee oorzaken verantwoordelijk. Allereerst de crisis en in de tweede plaats de opkomst van het kopen via internet. Maar hoe zit het eigenlijk met de christelijke boekhandels of zoals ze vaak ook genoemd worden de evangelische boektieks? Ik praat hierover met Douwe en Afke van der Mark, de bedrijfsleiders van de evangelische boektiek te Dokkum en Andries Peterson die deel uitmaakt van het stichtingsbestuur van dezelfde boektiek.
Bijna vijfendertig jaar geleden kwamen Douwe en Afke van een reis terug uit Australië (waar ze tot geloof kwamen) in Dokkum. Voor hun geloofsopbouw zochten ze in de reeds bestaande boekwinkels naar boeken die hen meer verdieping kon brengen. Ze vonden echter niet veel van hun gading. Toen besloten ze samen om in het klein een boekwinkeltje te beginnen in een ruimte van de plaatselijke Pinkstergemeente. Tien jaar later deed de mogelijkheid zich voor om een pand in de binnenstad van Dokkum te betrekken waardoor men heel veel van wat er aan christelijke boeken verscheen, in de boekwinkel onder de aandacht kon brengen van het publiek. Hoewel de naam ‘evangelische boektiek’ bleef bestaan is het assortiment boeken veel breder geworden. Uitgevers als De Banier, Groen, Buijten en Schipperheijn, Kok, Medema en nog vele anderen zorgen er voor dat schappen goed gevuld zijn. Met andere woorden: de christelijke boekhandels hebben een ruime keus. 'Dat moet ook', is de visie van Afke. 'Als je op zoek bent naar een (studie)boek, dan moet je zoiets in je handen vast kunnen pakken; je moet er even in kunnen bladeren. Je kunt een boek natuurlijk ook lezen op je tabloid, maar dat ruikt niet, het knispert niet bij het omslaan van de pagina’s. Lezen is ook meer dan alleen informatie inwinnen. Door het lezen van een boek word je meegenomen. Soms is het fictie. Je raakt onder de invloedsferen van een ander. Het vergt concentratie. Bij jongeren wordt dat wel een gemis. Dat is misschien ook wel een van de redenen dat jongeren minder lezen dan ouderen.’
Naast boeken kan men in een evangelische boekwinkel ook terecht voor kaarten, cd’s, dvd’s en andere accessoires (bijvoorbeeld cadeauartikelen).
Criteria.
Een evangelische boektiek is geen kerk, maar meer een platform om kennis te nemen van wat er zoal in de christelijke boekenwereld te krijgen is. Criteria aanleggen is dan ook moeilijk. 'Als de inhoud van het boek buigt voor het woord van God is dat het beste criterium dat je maar kunt bedenken', aldus Douwe. Volgens hem zijn er uitzonderingen. Sommige uitgaven zijn wel aanwezig maar liggen niet echt zichtbaar op de tafels. Soms vragen mensen er naar omdat ze op de hoogte moeten blijven van ontwikkelingen in kerkelijk Nederland. Het hangt ook enigszins af van de streek waar je woont.
Incidenteel wordt er wel eens een boek teruggebracht met daarbij de opmerking dat het boek qua inhoud niet thuis hoort in de winkel. Maar dat zijn uitzonderingen volgens Afke. Met een twinkeling in haar ogen vertelt ze dat er regelmatig mensen binnenkomen met een recensie uit een kerkblad of dagblad in de hand met de vraag of dit boek ook in de winkel ligt. Geholpen door de vrijwilliger verlaat de klant met het bewuste boek in de hand blij de winkel.
Vrijwilligers
Om een evangelische boektiek draaiende te kunnen houden werkt men veel met vrijwilligers. In Dokkum zijn ongeveer twintig vrijwilligers met verschillende kerkelijke achtergronden actief. Zij werken één of meerdere dagdelen per week. Voor sommigen is het een roeping, anderen vinden lezen gewoon leuk en willen daar in de praktijk graag iets mee doen. De verschillende kerkelijke achtergrond van de vrijwilligers en het bestuur heeft als voordeel, dat de contacten met de lokale kerken heel kort kunnen zijn. Opvallend is dat de vrijwilligers een luisterend oor hebben. Dat moet ook wel, want het komt geregeld voor dat grootouders iets willen kopen voor hun kleinkinderen. Het mag niet te moeilijk zijn, maar er moet wel een boodschap in zitten. Vaak zijn dat leuke momenten voor de vrijwilligers. Ze kunnen dan doorvragen en meedenken. Hoewel de vrijwilligers geen pastoraat bedrijven (ze zijn er voor de klant) zijn ze voor hun gevoel dan wel pastoraal bezig.
Bestuur
Omdat in veel gevallen de evangelische boektieks een stichtingsvorm hebben, is er ook een bestuur. Een bestuur is nodig om het proces in de gaten te houden, is een stimulans voor de leiders en vrijwilligers, maakt beleid, denkt mee en houdt de missie in de gaten. Hoewel het een bestuur op afstand is, is de betrokkenheid over het algemeen erg groot.
Groei en achteruitgang
Sinds de oprichting van de evangelische (of christelijke) boekwinkels is de omzet ieder jaar toegenomen. De vraag naar bijvoorbeeld dagboeken en studieboeken werd ieder jaar groter. Men verwierf een eigen plek in de boekenwereld. Het topjaar was misschien wel de uitgifte van de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV). Sinds een jaar of vijf is er een kentering gekomen. De verkoopcijfers (en daarmee ook de winst) ging zienderogen achteruit. Een van de grote oorzaken is toch wel de crisis die de boekenwereld ook niet voorbij is gegaan. Hoewel het aantal klanten dat een EB bezoekt eerst nog wel gelijk bleef, werd het gemiddeld bestede bedrag per klant kleiner. Kocht men anders een boek van vijfentwintig euro, dat werd al snel vijftien euro. Maar ook het rechtstreeks kopen van boeken via internet bij de uitgevers zorgt ervoor dat er minder klanten in de winkel komen. ‘Vaak denken mensen dat ze dan goedkoper uit zijn, maar dat is een grote vergissing’, aldus Afke. ‘Wanneer men bij ons in de winkel komt, betaalt men exact dezelfde prijs als bij de uitgever. We hebben in Nederland een vaste boekenprijs. Daar komt nog bij dat ook in bijna alle gevallen de evangelische boekwinkels een eigen website hebben waar rechtstreeks besteld kan worden.’
Douwe vult aan: ‘Was het vroeger zo dat de mensen voor een christelijk (dag)boek, studieboek, belijdenisgeschenken of boeken voor geloofsopbouw op eigen initiatief naar de winkel gingen, tegenwoordig gaan we meer de boer op om te laten zien wat we allemaal in huis hebben. Zo staat er regelmatig een boekentafel van ons zondags in een kerk, gaan we naar markten en/of beurzen als we daar voor gevraagd worden, schrijven we scholen en kerken aan over diverse aanbiedingen en doen mee aan de (kinder)boekenweek. Adverteren we in kerkelijke bladen (ook het Kerkblad voor het Noorden) en proberen we onze website zo actueel mogelijk te houden. Dat er minder gelezen wordt is echter werkelijkheid. Ook de bibliotheken hebben er last van. Maar wat zou het geweldig zijn, wanneer alle kerken hun boekbestellingen bij ons deden. We hebben ontzettend veel in voorraad en anders kunnen we het bestellen en hebben we het twee dagen later binnen’.
De meest verkochte boeken
Het zal niemand vreemd in de oren klinken dat de bijbel met stip op nummer één staat. Gemiddeld wordt (in Dokkum) iedere dag minstens één bijbel verkocht. Bij het verschijnen van speciale edities is dit nog meer.
Wanneer men terugblikt over de afgelopen periode dan springen twee boeken er wel uit: De uitnodiging van W. Paul Young en Ja kom binnen Heer’ van A. Berends – Karkdijk. Wat de dagboeken betreft is ds. A.F. Troost de favoriet.
Gebed en rust
Andries vertelt: ‘Nog niet zolang geleden vroeg een vrouw (moeder) aan mij of de evangelische boektiek een Bijbel naar haar zoon die in Duitsland gevangen zat, wilde sturen. Uiteraard werd aan dit verzoek voldaan. Toen de medewerkster dat pakketje aan mij meegaf ter verzending, zei ze: 'Ik bid dat dit pakketje zijn weg met zegen mag vinden.' Daar stemde ik van harte mee in. Kort daarna kregen we bericht dat het goed was aangekomen en dat de zoon blij was met de nieuwe Bijbel. Mooie dingen die zomaar op je weg komen.’ Afke vult aan: ‘Dat doen veel medewerkers, bidden om zegen.’
Op mijn vraag wat ze nog graag kwijt willen is de opmerking dat wanneer men onrustig is, men het beste naar de evangelische boekwinkel kan gaan: met een boek komt men tot rust.
Dokkum
Pieter Sijtsma