In het vorige artikel kwamen karakterzonden aan de orde. Neigingen zoals trots, jaloezie en gierigheid. Het zijn de zogenaamde hoofdzonden waarover de oudchristelijke kerk sprak. In dit woordgebruik is zonde niet zozeer een ‘ding’, iets dat je doet, maar een manier waarop je in het leven staat, een manier van (over)leven. Kunnen we van deze diep ingebakken, egoïstische neigingen los raken?
Onze mooie eigenschappen kunnen egoïstisch worden gebruikt, zo zagen we eerder. Dit misbruik vind plaats om gewaardeerd te worden, of omwille van veiligheid of macht. Zo is behulpzame Marie snel bemoeizuchtig. Ze moet en zal zichzelf geliefd en onmisbaar maken door voor anderen te zorgen.
Zonde is waardering zoeken
Stel nou dat onze eigenschappen niet langer egoïstisch, voor de eigen overleving, worden ingezet maar in dienst van God? Krijgen ze dan weer iets van hun puurheid terug? Maar hoe raken we ooit los van ons belangrijke ‘ik’? Want de angst op het gebied van veiligheid, geliefdheid of macht is een sterke drijfveer! We zijn niet voor niks woedende, gierige of jaloerse mensen geworden.
Zou het behulpzame Marie lukken om haar <<cursief openen>>trotse<<sluiten>>bemoeizucht los te laten? Om door te krijgen dat ze veelal haar eigen (!) noden in anderen ziet? Maar zonder helperschap, wie/wat is ze dan nog? Is ze dan nog waardevol? En de artistieke Charlotte, gauw <<cursief openen>>jaloers op anderen die origineler zijn. Ze is zó gefixeerd op echtheid dat het net even ‘te’ wordt. Zou ze wat alledaagsheid in haar leven durven toelaten en zich desondanks toch van waarde weten? En dan Renze, de succesvolle carrièremaker. Met <<cursief openen>>leugens en manipulatie van resultaten wordt de boel mooier neergezet dan dat die is. Zou hij durven toelaten dat hij er ook mag zijn als alles níet zo blinkt en schittert? Marie, Charlotte en Renze, verwond in hun eigenwaarde.
Zonde is je vastklampen
Laten we nog eens naar wat andere hoofdzonden kijken. Gierige Egbert, zou hij onder ogen durven zien dat hij in wezen een bang mens is die zich vastklampt aan spullen, geld of kennis? Of wat te denken van Lisa, wat <<cursiefopeneen>>bang en onzeker uitgevallen, zo weinig bevestigd vroeger, die zich zo vastklampt aan regels, orde en overzicht. Of aan autoriteitsfiguren. En durft genotzuchtige Rita haar pleziertjes los te laten en naar onderliggende pijn te kijken? Zij allen zijn bang om de grond onder hun voeten kwijt te raken.
Zonde is een harnas
Of neem dominante, heerszuchtige Rik, zo’n typische leider, een durfal. Onafhankelijk en onkwetsbaar, zo lijkt het. Kan zomaar over anderen heen walsen. Hij zal het wel eventjes bepalen. Zou hij zijn kwetsbare, afhankelijke kant durven laten zien? Zich durven laten dragen? Of is hem dat te link? En zou het mopperige Piet echt lukken om wat minder ‘rechtvaardig’ te zijn? Zijn en andermans onvolmaaktheid accepteren? Want hij gelooft stellig dat hij zonder voorbeeldigheid het onderspit delft. Maar laten we ons niet verkijken op de gemakzuchtige<<sluiten>>, gemoedelijke Frieda die bij vlagen ook wel weer heel koppig kan zijn. Vaak gemakkelijk in de omgang maar in relaties bekent ze weinig kleur. Ze doet geen vlieg kwaad en ze lijkt zo zondeloos. Maar ze zal ooit haar nek uitsteken? En al die conflicten die ze vermijdt? Haar gave om te bouwen aan harmonie en vrede is doorgeslagen in diplomatie. Durft zij weer contact te krijgen met wat voor háár belangrijk is? En daar open en eerlijk over zijn? Rik, Piet en Frieda, geharnaste mensen die hun blutsen hebben opgedaan met machtsmisbruik.
Godsbeelden
‘Rechtvaardige’ maar boze Piet is verliefd is op Gods rechtvaardigheid, maar begrijpt soms niks van het feit dat God bepaalde onrechtvaardige dingen toelaat. Trotse bemoeizuchtige Marie ziet God vooral als Helper, vindt ook dat God haar nodig heeft en Hij zelf toch vaak verstek laat gaan. Succesvolle maar tot bedriegen geneigde Renze ziet God vooral als een schitterende Overwinnaar en snapt niks van het kruis. Dat kruis is een afgang. Artistieke jaloerse Charlotte heeft vooral oog voor Gods heiligheid. Dat Hij optrok met allerlei middelmatige mensen kan ze minder goed begrijpen. De verzamelende Egbert ziet vooral Gods alwetendheid en rijkdom. Onzekere Lisa is gerust met Gods regels en wetten. God is een God van orde. Genotzuchtige, oppervlakkige Rita heeft enkel oog voor Gods mooie kanten: liefde, vergeving. Kwaad en lijden zijn buiten beeld. Heerszuchtige Rik bewondert Gods sterkte terwijl gemakzuchtige, zachtaardige Frida wel wat ziet in een vredelievende God. Liever geen scherpe kantjes.
Verwondingen
Het moge duidelijk zijn dat we van álle neigingen last kunnen hebben, ook al voeren een paar wellicht de boventoon. Ons kwaliteiten worden dus egocentrisch gebruikt vanwege onze wonden. Van ‘te weinig geliefd’, onveiligheid of onjuist gebruik van macht. En reken erop dat ook de Boze ons influistert dat we onveilig zijn, ongeliefd of bedreigd. Wat kunnen we het dan druk hebben met onszelf te “redden”! Als deze wonden niet verzorgd worden, blijven ze dooretteren in de vorm van egoïsme. We blíjven dan jaloers, driftig, trots en zo voort.
Wie of wat kan die wonden en die zelfgerichtheid diepgaand herstellen? Menig psychologische theorie geeft een antwoord. En ze hebben veelal hun waarde. Maar wie schenkt alsnog aan de mens wat hij zo diep ontbeerd heeft? Een nieuwe relatie met daarin juist die dingen waaraan het zo vaak ontbroken heeft in ons leven: passende leiding, veiligheid en liefde? En daarmee verlossing van egoïsme?
Een nieuwe relatie
Tweeduizend jaar terug kwam God op aarde, als mens. Hij was profeet, priester en koning. Als profeet was Hij confronterend: Hij benoemde de zonde. Als priester was Hij echter ook begrijpend, mededogend en liefdevol. Hij had weet van de innerlijke wonden en de negatieve influisteringen van de Boze. En als koning was Hij bevrijdend: Hij doorbrak de ik-gerichte kringloop door de relatie met de zondaar aan te gaan. In die herstelde relatie ontvangen we alles wat we nodig hebben: liefde, leiding en innerlijke veiligheid. We worden weer, stukje bij beetje, zoals we bedoeld zijn. De schat in de aarde wordt opgedolven…
Hopelijk komen we in ons leven goede representanten van Jezus tegen. Of zijn we het zelf. Mensen die zowel confronterend alsook (!) mededogend zijn. Want zonder het laatste kunnen we ons beter maar stilhouden.
Nynke Sikkema-Holwerda, Hoogeveen