Pinksterfeest. God heeft de hemel geopend! De Heilige Geest is neergedaald. De kerk heeft in Hem een onvoorstelbaar rijk geschenk ontvangen: leven, verlossing en vernieuwing.
De eerste gave die de Heilige Geest schenkt, is leven. De Bijbel noemt in dit verband een woord dat doet denken aan onze levensadem of de wind die over het land waait. In het Oude Testament lezen we in de grondtaal het woord roeach en in het Nieuwe Testament pneuma. Dat laatste woord komt ook in onze taal terug. Denk aan 'pneumatisch': door lucht aangedreven.
Leven
In het begin heeft God de levensadem ingeblazen in zijn mensenkind. Toen begon het hart van Adam te kloppen. De bloedsomloop kwam op gang, de ademhaling ook. Zijn ogen gingen open en even later wandelde hij voor het aangezicht van God zijn Maker. De Geest zet mensen in beweging. Hij is erop gericht dat zij tot hun doel komen. Wat is dit doel anders dan dat zij hun Schepper zullen eren? Deze eerbied voor hun Schepper bestaat hierin dat zij de taak uitvoeren die Hij hun op aarde heeft toevertrouwd. Ook dat zij helemaal op Hem vertrouwen. Daartoe zet de Geest in beweging. Hij is de Scheppergeest.
Maar de Heilige Geest beperkt zijn werk niet tot de mensenwereld. Hij is de levensadem van de gehele schepping. Een van de psalmen spreekt over de kracht van de adem van God. Zou die adem wegvallen, dan zouden planten en dieren sterven. Als God daarentegen zijn adem uitzendt, ontstaat er leven: Zendt Gij uw Geest uit, zij (alle schepselen) worden geschapen, en Gij vernieuwt het gelaat van de aardbodem (Ps. 104, 29-30, NBG 1951).
De Heilige Geest brengt heel de schepping tot haar doel. Wat in Christus nieuw is, wordt door de Heilige Geest nieuw gemaakt. Hij realiseert wat in Christus geschonken is. Daarom is zijn werk zichtbaar in de geschiedenis. In de tijd van het Oude Testament werkte de Heilige Geest toe naar de komst van de Christus. Daartoe ontvingen profeten, priesters en koningen een bijzondere wijding. Na de eerste komst van Christus werkt Hij toe naar de dag van zijn wederkomst. Hij stuwt de schepping naar haar einde toe, dat tegelijkertijd een nieuw begin is: de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. Het zuchten van de aarde is geen noodlot, maar teken van wat de Geest van God doet groeien en tot openbaring brengt. Hij is de Schepper, 'de bron waaruit het leven springt', zoals het oude lied 'Veni Creator Spiritus' zegt.
Verlossing
De Geest is niet alleen schepper van leven. Hij heeft ook een specifieke taak voor het volk van God. Hij schenkt verlossing en bevrijding.
Al in de tijd van het Oude Testament bleek dat Hij mensen aanstuurde zodat zij daden van verlossing tot stand konden brengen. Bijvoorbeeld in de tijd van de richters. De Geest van God greep een man als Simson aan waardoor hij een bijzondere kracht ontving. Zo bracht de Heilige Geest Israël bevrijding in een tijd van onderdrukking door vijandelijke machten.
Hij heeft toen allerlei mensen toegerust tot dienst aan God en zijn volk. Sommigen ontvingen de gave van profetie: het spreken in de naam van God. Niet iedereen kon dat. Het moest je gegeven worden in een actuele situatie het woord van God te spreken: tot bemoediging en ook tot verootmoediging en bekering. God rustte mensen daarvoor toe door zijn Geest. Zo werkte de Geest voortdurend ten dienste van de verlossing van het volk van God.
Vooral het Nieuwe Testament spreekt over het werk van de Heilige Geest in de verlossing. Denk aan de kracht die Hij gaf aan de Here Jezus (Luc. 4, 14), zodat Hij zijn volk kon verlossen uit de macht van zonde en dood. Jezus was vol van de Heilige Geest (Luc. 4, 1). Deze was op Hem vanwege zijn zalving (Luc. 4, 18).
Volgens het Nieuwe Testament ontvangen niet slechts enkele personen binnen het volk van God de Heilige Geest, namelijk zij die een speciale taak hebben in het leiden van de gemeente en het verkondigen van het evangelie. De Geest is gegeven aan ieder die zijn vertrouwen heeft gesteld op Christus. Hij is uitgestort 'op alle vlees' (Hand. 2, 17).
In zijn werk ten dienste van verlossing heeft Hij mensen ertoe gebracht en geïnspireerd dat zij woorden van God op Schrift stelden. Alle boeken van de Bijbel zijn door de Geest van God ingegeven. De Schrift is bij uitstek zijn middel om mensen tot verlossing te brengen en in die verlossing te bewaren.
In alle talen wil de Geest het woord van God doorgeven. Hij is de stuwende kracht achter de verkondiging van het evangelie in de eredienst, in evangelisatie en zending. Zo brengt Hij zondaren tot belijdenis van schuld en oprecht berouw, tot vertrouwen op het volbrachte werk van Christus en een innige blijdschap in God. Ieder mag 'in zijn eigen taal' horen over de grote daden van God. Dit is zijn werk: zondaren brengen bij de Verlosser, Christus Jezus. Zo doorbreekt Hij de grenzen van de macht van zonde en dood. Hij stuwt alles naar de grote dag van verlossing die eenmaal komt.
Vernieuwing
De derde gave van de Heilige Geest is vernieuwing. Deze vernieuwing schenkt Hij aan diegenen die in Christus zijn. Het nieuwe begin dat Christus tot stand heeft gebracht door zijn kruisiging en opstanding uit de doden, vraagt om voortgang. Wat in Hem reeds werkelijkheid is, wil de Heilige Geest hoe langer hoe meer werkelijkheid maken. Hij maakt waar wat de apostel zegt: 'Wie in Christus is, is een nieuwe schepping (2 Kor. 5, 17).
Bovendien is Hij de garantie van God dat de nieuwe tijd in Christus is begonnen. Hij is het onderpand van wat eens in heerlijkheid zal doorbreken. Ook is Hij degene die de kerk en alle gelovigen afzonderlijk in deze tussentijd bijstaat en leidt naar hun uiteindelijke bestemming. Zijn kracht maakt het nieuwe begin in Christus werkelijkheid. Voortdurend werkt Hij aan het onderhoud en de versteviging van de band tussen Christus en zijn gemeente.
Hij heiligt en vernieuwt wie in Christus zijn. Middelen in dit werk van vernieuwing zijn de Bijbel, het sacrament en het gebed. De Geest brengt de woorden Jezus in herinnering en geeft inzicht in het woord dat in de Bijbel op Schrift is gesteld. Hij helpt ook in het gebed (Rom. 8, 26). Sacramenten zijn naast het woord van God middelen in de hand van de Heilige Geest waarmee Hij het geloof versterkt. Zo werkt de Geest aan de vernieuwing van hen die in Christus zijn. Deze vernieuwing brengt de nodige strijd en moeite met zich mee. Ze gaat niet van een leien dakje. Maar de troost voor de gelovige is dat die vernieuwing reeds in Christus gegeven is. Door het geloof mag daarvan in deze bedeling reeds het een en ander worden ervaren in vrucht, gaven en krachten van de Geest. Daarom: 'Kom, Schepper Geest, voltooi / wat Gij begonnen zijt.'
D. J. Steensma, Feanwâlden
Met dank aan: G. van den Brink, C. van der Kooi, Christelijke Dogmatiek, Boekencentrum: Zoetermeer 2013, vierde druk, vooral Hoofdstuk 12, § 2.