De uitdrukking 'voltooid leven' houdt verband met de vraag of mensen hun leven mogen (laten) beëindigen als zij voor hun gevoel lijden aan een te lang geworden leven. Daarbij kan meespelen dat zij lijden aan een stapeling van ouderdomsklachten op fysiek en psychisch vlak, en geen zin meer zien in het leven. Er kan angst zijn voor verdere aftakeling. En als er nog geen sprake is van aftakeling: sommigen willen de regie over hun leven niet uit handen geven, en stellen zelf het moment vast waarop zij hun leven voltooid achten. Als dat moment gekomen is, willen ze ook zelf de regie over hun levenseinde houden.
Het boek Mijn leven voltooid? geschreven door ds. J. Belder en verpleeghuisarts dr. A.A. Teeuw, biedt meer dan de titel aangeeft. Het gaat ook in op vragen rondom ouder-worden en oud-zijn, en de houding van de samenleving tegenover ouderen. Eveneens wordt ingegaan op (de wetgeving ten aanzien van) euthanasie, en hoe de aanvaarding daarvan in onze samenleving kon ontstaan. De auteurs noemen opvallende ontwikkelingen in de samenleving, en spraakmakende mediagebeurtenissen, zoals de dagboeken van Hendrik Groen. Motieven uit deze dagboeken brengen zij ter sprake in een hoofdstuk over levensmoeheid. Allerlei praktische vragen rondom de laatste levensfase en de zorg die dan geboden kan worden, komen aan de orde, zoals het toedienen van morfine en het inzetten van palliatieve sedatie. Beoordeling van stoppen met eten en drinken hangt af van de situatie waarin dit gebeurt. Als dat gebeurt om het levenseinde te bespoedigen, is dat iets anders dan het afzien van eten en drinken als gevolg van de aftakeling van het lichaam, en elke zorghandeling als belastend wordt ervaren. Het boek valt op door zijn bijbelse, geestelijke en praktische toon. Het is goede leidraad voor wie zich op dit onderwerp wil bezinnen. De uitgave kwam tot stand in samenwerking met de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland.
D.J. Steensma, Feanwâlden
J. Belder en A.A. Teeuw, Mijn leven voltooid? Artios-reeks, Heerenveen: Groen/Royal Jongbloed, 2018, 199 blz., € 13,50, ISBN 978 90 8897 194 5.