Het boek Schepping en val bestaat uit colleges van Bonhoeffer over Genesis 1 – 3. Maar dat is niet alles. Na de colleges is ook nog een Bijbelstudie over ‘verzoeking’ opgenomen. Deze studie is verschenen in 1938, maar al vaker samen met de colleges over Genesis uitgegeven. Dit vanwege de innerlijke samenhang tussen beide teksten.
In deze artikelen staat de vraag centraal of je kunt bidden dat verzoeking uitblijft. Is het niet logisch dat er verzoeking komt? Kun je niet beter bidden dat je in de verzoeking staande kan blijven? Toch: het is Jezus die het ons leert bidden… Wat wil dat zeggen?
Afwezig
Kenmerk van de verzoeking is dat de mens in zijn verzoeking alleen is. Niets staat hem bij. De duivel krijgt een kort ogenblik zijn kans. En die verzoeking komt plotseling op in het leven. Plotseling is de twijfel in het hart gezaaid. Plotseling wordt het hart vol van diepe droefheid, word ik aangeklaagd. Plotseling krijg ik een kruis te dragen en begin ik te wankelen. Dat is het uur van de verzoeking, van de eenzaamheid.
Bonhoeffer laat duidelijk zien dat de Schrift eigenlijk maar op twee manieren over de verzoeking spreekt. Uit de verzoeking van Adam blijkt dat de verzoeker daar is waar onschuld is. De mens wordt aangesproken door een schepsel, dus de verzoeker verhult zich en brengt Gods Woord mee om tot verleiding te brengen. Zo wordt de val van Adam de val van alle mensen – wij komen daarin mee. Daartegenover staat de verzoeking van Christus waarin de eenzaamheid en zwakheid naar voren komen die de verzoeker gebruikt om Jezus werkelijk op de proef te stellen. Maar Jezus beantwoordt de verzoeking met Gods Woord en laat dat genoeg zijn. Waar Christus door zwakheid overvallen vasthoudt aan het Woord, ontvangt hij kracht.
Job
Bonhoeffer noemt de verzoeking van Job het oerbeeld van alle verzoekingen. Alles wat satan als vorst van deze wereld de mens ontnemen kan – dat ontneemt hij Job. Zo moet duidelijk worden dat Job God niet boven alle dingen vreest, liefheeft en vertrouwt. Zo moet de zonde aan het licht komen en God als het ware gedwongen worden te straffen. Maar juist waar de zonde zichtbaar wordt, kan er iets tegen gedaan worden. Wat dat betreft is het antwoord op al onze verzoeking hetzelfde: Jezus Christus. Hij werd tot God gedreven en heeft op God vertrouwd. En als wij steeds weer naar Hem toegaan, vinden we de genadige God.
Er zijn allerlei vormen waarin de verzoeking komt. Vleselijke verzoekingen – dat is meer dan alleen seksuele zonde. Het is alle zonde die gericht is op ons vlees, die vreugde vindt in het schepsel zodat de Schepper vergeten wordt. Deze zonde brengt duisternis waardoor het moeilijk is te onderscheiden waar het om gaat. Er is de angst voor het lijden. Voor ziekte of iets dergelijks waar we God voor verantwoordelijk houden. Terwijl dat lijden afkomstig is van de duivel en juist door het lijden heen de verbinding met Christus zichtbaar kan worden. Geestelijke verzoekingen zijn er waar mensen de zonde niet serieus nemen en geestelijk hoogmoedig worden. Of waar ze juist door angst zich vastklampen aan schuld en de genade en vergeving ontkennen. Niet iedereen krijgt met verzoeking te maken. En niet iedereen wordt op elke manier verzocht. De verzoeker wil ons daar raken waar we kwetsbaar zijn.
Woord
In de verzoeking wordt iets zichtbaar van eenzaamheid. We worden door God verlaten en (tijdelijk) aan de duivel overgeleverd. Maar in dit alles staat het Woord ons nog altijd ter beschikking. Dat betekent dat we het Woord benutten om het kwade de mond te snoeren. Ook als de duivel het Woord gebruikt en tegen ons uitspeelt, dan nog is het definitieve Woord van God, dat is Christus, het antwoord. In Christus mag een christen vertrouwen op dat ene woord: <<cursief>>mijn genade is u genoeg, want de kracht openbaart zich eerst ten volle in zwakheid <<einde cursief>>(2 Kor. 12,9).
Zo komen in deze studie van meer dan tachtig jaar (!) geleden zaken aan de orde waar we vandaag de dag zeker onze winst mee kunnen doen. Diepe waarheid wordt zichtbaar waar de lezer door Bonhoeffer steeds weer op Christus gewezen wordt. Daar is alles van te verwachten. Die weg, die zowel in het eerste als in het tweede deel van dit boek door alles heen open gaat, dat is een weg waar je iets van mag verwachten…. Het is diepe, vrome omgang met de Schrift waardoor je aangesproken wordt. Daarom kan ik niet anders dan iedereen dit boek van harte aanbevelen.
Wouter Moolhuizen, Hoogeveen
n.a.v. Dietrich Bonhoeffer, Schepping en val, KokBoekencentrum: Utrecht 2020, 128 blz., € 19,99, ISBN 978 90 43534 45 1