De eerste keer dat de synode digitaal vergadert! Twee dagen: 24 en 26 november. Voor iedereen wel even wennen. Om het gesmeerd te laten verlopen zijn er twee oefensessies geweest. Bij het appel nominaal doen zich nog wel wat haperingen voor, maar hierna gaat het behoorlijk goed. Het is niet de bedoeling er een gewoonte van te maken om digitaal te vergaderen. Fysiek vergaderen heeft de voorkeur omdat je elkaar dan in de ogen kunt kijken.
Na het openingsgebed door ds. Han Schenau mediteerde ds. Peter Buijs met ons over Jesaja 64 vers 1. Het volk is vastgelopen met zichzelf en realiseert zich dat alleen God hen nog kan redden. 'Scheurde U de hemel maar open om af te dalen.' Ook in onze tijd lijkt het wel of we in de mist leven. Waar is God? Vanwege de zonde van zijn volk, onze zonde, verbergt God zijn aangezicht. Ook wij zouden graag zien dat God zich liet zien. In Bethlehem scheurde de hemel open, bij de hemelvaart van Jezus opnieuw. Nog een keer zal de hemel scheuren bij Jezus' wederkomst. Laten wij verwachtingsvol uitzien naar dat moment.
Zakelijke onderwerpen
Er stonden vooral meer zakelijke onderwerpen op de agenda. De meer gevoelige onderwerpen kerkelijke eenheid, vrouw en ambt en geregistreerd partnerschap willen we komend voorjaar fysiek bespreken.
Een onderwerp dat iedere synode aan de orde komt, is de vaststelling van de jaarlijkse minimumbijdrage. Vooral de lokale penningmeesters zien hier gespannen naar uit. Immers, deze bijdrage moet door de lokale gemeente worden opgebracht en maakt een fors deel uit van de lokale begroting. Van dit bedrag worden de landelijke activiteiten zoals evangelisatie, zending en diaconaat betaald, en ook de emeritikasverplichtingen. De hoogte van de minimumbijdrage wordt door veel factoren beïnvloed. Natuurlijk als eerste de opdracht die wij meegeven aan een deputaatschap en de daaruit voortvloeiende begroting. Maar er zijn er meer. Vervolgens: het komt voor dat gemeenteleden bij testament een bedrag nalaten aan een de deputaatschap zonder een specifiek doel te vermelden. Fijn dat dit gebeurt. Om grote schommelingen in de kerkelijke bijdrage te voorkomen is nu besloten hoe hier begrotingstechnisch mee om te gaan.
Voorstel
Vanuit een aantal kerken is een voorstel ingediend om bij de vaststelling van de jaarlijkse kerkelijke bijdrage rekening te houden met de verhouding doop- en belijdende leden, evenals met gezinnen met een kostwinner. De synode neemt dit niet over. Gemeenten hebben uiteraard de ruimte om binnen de eigen gemeente een gedifferentieerd stelsel van vrijwillige bijdragen te hanteren en daarin rekening te houden met eerdergenoemde aspecten.
Met het vaststellen van deze en een aantal andere criteria liggen de begrotingen van de diverse deputaatschappen voor de komende jaren vast en kan de minimumbijdrage worden vastgesteld. Helaas ontkomen we niet aan een verhoging van de bijdrage. We willen veel als kerken en dat kost geld. De vraag is wel of wij dat als krimpende kerken kunnen blijven bekostigen. We besluiten te laten onderzoeken hoe we evenwicht kunnen vinden tussen gewenst beleid en onze financiële polsstok.
TUA
In een vorige synodevergadering is het instellingsplan van de Theologische Universiteit vastgesteld. De raad van toezicht heeft een memo opgesteld om inzicht te geven in de financiële consequenties van dit plan in relatie tot de door de synode vastgestelde jaarlijkse bijdrage. Duidelijk wordt dat de TUA voor de uitdaging staat naast de kerkelijke bijdrage en de bijdrage van de overheid via een derde geldstroom inkomsten te verwerven.
Over het rapport van de commissie kleine kerken zijn begin dit jaar veel lovende woorden gesproken. Ons denken moet wijzigen van groot naar klein. Wereldwijd is een kleine kerk standaard, en ook in ons land wordt dat steeds meer het geval, door krimp, maar gelukkig ook door de stichting van pioniersplekken en zendingsgemeenten. De synode besluit dat grote gemeenten kleine gemeenten naar vermogen gaan ondersteunen met zowel adviezen, financiën, organisatorische en praktische hulp. Een ander opvallend besluit is dat de taken van de vier particuliere synoden worden ingeperkt. De PS zal in het vervolg alleen in het jaar van de generale synode bijeenkomen of ad hoc als appelzaken daarom vragen.
Ten aanzien van pioniersplekken en zendingsgemeenten wordt besloten dat het desbetreffende deputaatschap met een advies moet komen over de positie van hbo-opgeleiden, deeltijdpredikanten en kerkelijk werkers.
Hiermee zijn ingrijpende besluiten genomen over de herinrichting van ons kerkverband. De besluiten zullen worden samengevat in een aansprekende folder die via de classes zal worden aangeboden aan de kerken.
Homoseksuele relaties
De taakgroep homoseksualiteit en homoseksuele relaties moest in de kerken de besluiten toelichten en bespreken die door de synoden van 2013 en 2016 dienaangaande waren genomen. Niet alle classes hebben gebruikgemaakt van de geboden mogelijkheid. Met de kerkenraden die op de besluiten van 2013 revisie hadden gevraagd, zijn bewogen en indringende gesprekken gevoerd. Het doel was dat we als kerken allemaal achter die besluiten zouden gaan staan, en dat kerken die een andere praktijk hanteren, de bereidheid zouden uitspreken daarnaartoe te groeien. De taakgroep concludeert echter dat dat - naar hun waarneming - niet is gelukt. Diverse afgevaardigden stellen vooral over deze waarneming vragen: classes zouden moeten worden opgeroepen in gesprek te gaan met die kerkenraden die afwijken van de synodale lijn. Duidelijk is dat er zich een lijn aftekent, vergelijkbaar met de lijn die zichtbaar is bij de onderwerpen vrouw en ambt, en kerkelijke eenheid. Staan we nog wel op hetzelfde bijbelse fundament?, zo wordt gevraagd. Kerkenraden die zich (nog) niet scharen achter de synodale lijn doen dat uit bewogenheid en met liefde voor onze homoseksuele zussen en broers. Mij valt op dat niet kan worden omgegaan met de pastorale ruimte die het besluit van 2013 biedt aan kerkenraden om in gebed al tastende te zoeken naar wat in die specifieke situatie de weg is die onze God van ons vraagt. Er is behoefte aan duidelijke, objectieve grenzen waaraan gemeenten zijn te houden.
Uiteindelijk besluit de synode de classes per brief op te roepen de waarnemingen van de taakgroep te betrekken bij het gesprek op de classis met kerkenraden die moeite hebben met de besluiten van 2013 en 2016.
Beroepingswerk
Een taakgroep heeft vastgesteld dat er stagnatie optreedt in de doorstroming van predikanten. Een van de oorzaken is een verschuiving naar een meer zakelijke benadering van het predikantschap. Een geestelijk probleem dus. Vanuit de vergadering wordt ook aandacht gevraagd voor kandidaten die al jaren op een beroep wachten. De synode vindt dat verder onderzoek naar deze problematiek niet nodig is en komt tot de conclusie dat het geconstateerde probleem vraagt om een geestelijk gesprek in een classisvergadering. De classes zullen hiertoe via een brief worden opgeroepen, met daarbij een aantal gespreksvragen.
De particuliere synode van het Westen stelt voor een lijst op te stellen van predikanten die 'in' zijn om als deeltijdpredikant aan het werk te gaan. Vooral kleine gemeenten hebben hier baat bij, omdat ze niet in staat zijn een fulltime predikant te betalen. Het gesprek spitst zich toe op het principiële punt dat iedere predikant in principe elk beroep in overweging dient te nemen. Als deze principiële lijn wordt gevolgd zal de aan te leggen lijst dezelfde zijn als de lijst van toegelaten predikanten binnen onze kerken. De synode besluit geen lijst van deeltijdpredikanten aan te leggen.
Regie
Het laatste onderwerp betrof het moderamenrapport over regie tijdens een crisis. In maart werden we geconfronteerd met Covid-19. Plaatselijk en landelijk moest er van alles worden geregeld. We hebben in onze kerken geen regeling hoe om te gaan met crises. De deputaatschappen Landelijk Kerkelijk Bureau, evangelisatie, diaconaat en in eerste instantie ook zending hebben toen samen de regie genomen. Daarvoor zijn mensen vrijgemaakt. Daardoor is ander werk blijven liggen. Van de synode wordt nu gevraagd een verantwoordelijke aan te wijzen die bij een crisis de regie neemt en ook het mandaat wat betrokkene heeft vast te stellen. De synode is dankbaar dat deze deputaatschappen het initiatief hebben genomen, en besluit de huidige regiegroep te mandateren om tijdens de huidige crisis zijn werkzaamheden voort te zetten. Wat betreft de financiële consequenties en wie bij toekomstige crises de regie heeft zullen we een volgende vergaderdag bespreken.
Hiermee komt een einde aan deze eerste digitale synodeweek. Het werd duidelijk dat niet alle onderwerpen zich lenen voor digitale behandeling. Je voelt niet de emotie die in de lucht hangt bij de behandeling van gevoelige onderwerpen en dat ervaar ik als een gemis. Het al eerder genomen besluit om de resterende gevoelige onderwerpen fysiek te behandelen is dan ook een juist besluit. Op 28 januari wordt opnieuw een digitale vergaderdag gehouden.
W. Hijmissen, Lelystad