Christus heeft het vierde gebod vervuld. Hij heeft gebracht waar dit gebod over spreekt. Tegelijkertijd ligt in dit gebod blijvend onderwijs verborgen: zorgen voor het welzijn van mens en samenleving, voor de dieren en onze leefomgeving.
Daar komt nog een ander aspect bij. Toen God had gezien dat zijn werk goed was ('Zie, het is zeer goed!'), gaf Hij het uit handen. Hij liet de aarde tot op zekere hoogte los en legde haar in de hand van de mens, die de zorg daarover kreeg. Zo mocht Israël op de zevende dag genieten en het gedane werk loslaten.
Tijdens hun tocht door de woestijn vanuit Egypte naar het beloofde land verzamelden de Israëlieten gedurende zes dagen achtereen manna. Op de zesde dag zelfs tweemaal zoveel. De zevende dag daarentegen was een dag van genieten van de gaven van de HERE God (Ex.16). Wat ze aan goeds ontvingen, was een geschenk van de HERE. Op die dag was er dan ook gelegenheid voor een gezamenlijke viering. Samen mochten de Israëlieten genieten van Gods goede gaven, en denken aan de bevrijding die Hij tot stand had gebracht.
Naaste
Ook de naaste mocht delen in deze vreugde. Hij moest waardig worden behandeld. Iedereen moest eraan denken dat zij zelf slaven waren geweest en dat God bevrijding had geschonken (Deut.5,15). Daarom was de sabbat een feestelijke herbeleving van invrijheidsstelling. Die dag gaf gelegenheid tot genieten van en rusten in de zorgende handen van God! Dan is er ook ruimte om deze dag samen te beleven. Zo werd de sabbat een dag van samenkomst.
Nog steeds beleven de joden de sabbat als een feestelijke dag: feestkaarsen worden aangestoken op deze 'lichtste dag van de week'. Uitrusten, jazeker, maar vooral ook een dag voor de HERE om in onderlinge verbondenheid te vieren. Een joods lied zegt: Op de sabbat is elke jood koning, en hij voelt zich als een nieuwe mens. De joden beginnen de sabbat met een gezamenlijke maaltijd op de vrijdagavond.
Dat het vierde gebod een belangrijk gebod is, blijkt ook uit het feit dat de Here Israël vele voorschriften voor de sabbat had gegeven, die streng moesten worden nageleefd. Zelfs het ontsteken van vuur was verboden (Ex.35,2-3). Overtreding van het sabbatsgebod moest met de dood worden bestraft (Ex.31,14-15; 35,2-3). Geen werk, geen handel, geen lasten door de poorten van Jeruzalem dragen, ook niet uit huis! Die dag had een aparte status (Jer.17,21-22).
Maar de Israëlieten hebben dit gebod slecht nageleefd. In de woestijn al werd de sabbat keer op keer ontheiligd (Ez.20,13; 22,8). Ook later. Velen hadden de neiging deze dag zo kort mogelijk te maken om weer zo gauw mogelijk weer hun zakken te kunnen vullen (Am.8,5).
Maar dat zegt ook alles over onszelf. Niemand is in staat door eigen gehoorzaamheid rechtvaardig voor God te worden.
Verkondiging
De christelijke gemeente kan uit de bepalingen ten aanzien van de sabbat een en ander leren over zorg voor de naaste en het eigen welzijn, over rentmeesterschap, rust nemen, en het genieten van goede gaven. Zo is dit gebod – in elk geval de diepere kern ervan – een bron van wijsheid.
Maar het oudtestamentische getuigenis bevat meer dan levenswijsheid. Het is vooral ook verkondiging van de Christus. Steeds wanneer wij dit gebod horen, wordt onze aandacht getrokken naar Hem die dit gebod, en ook de dag zélf, heerlijk heeft vervuld. De sabbat was in zichzelf niet meer dan een voorafbeelding van de echte rust, waarop in beginsel al het gebrokene is hersteld. In Christus heeft God in beginsel alles nieuw gemaakt.
Zoals God in het begin zei dat alles goed was, zo kan Hij dat in Christus zeggen. De onrust waarvan de zonde oorzaak is, is in Christus overwonnen. In Hem is de breuk tussen hemel en aarde hersteld. Daarmee is de ware sabbat aangebroken! Wie gelooft, is verbonden met Hem die de ware sabbat is, en geniet ware vreugde, ware rust en ware vrijheid!
Bedoeling
In Christus is er geen enkele dag van de week die boven de andere staat. Verbondenheid met de gekruisigde en opgestane Koning is niet van de kalender afhankelijk. Met Christus is gekomen waarover het vierde gebod sprak. De sabbat was de schaduw, Christus is de werkelijkheid.
Daarnaast heeft Hij een diepe uitleg van het vierde gebod gegeven die zichtbaar werd in de werken die Hij deed. Zo kwam de oorspronkelijke bedoeling van het gebod naar voren. Die bedoeling verwijst naar de bedoeling van heel ons leven.
Ons leven is bedoeld tot verheerlijking van God en dienst aan de naaste. Daarom ook genas Jezus mensen juist op deze dag. Hij genas bijvoorbeeld een man die aan waterzucht leed (Luc.14,2) en een vrouw die al achttien jaar door een duivelse geest ziek was (Luc.13,11). Hij stond toe dat zijn discipelen op de sabbat aren plukten om daarvan te eten, terwijl de leiders van het volk daarvan schande spraken en Hem daarom veroordeelden.
Ik ben…
In deze en ook andere tekenen liet Jezus zien dat Hij gekomen is tot ons welzijn: mensen die van nature gevangen zijn in de macht van (de gevolgen van) de zonde: de macht van zonde, schuld en dood. Zoals de sabbat het welzijn van mensen diende, zo schenkt Christus op een nog veel rijkere wijze mensen vreugde, vrede en welzijn.
'Gedenk de sabbatdag', betekent dan ook voor de christelijke gemeente niets anders dan dat zij steeds aan de ware rust moet denken: de Here Jezus. Hij had aan zijn Ik-ben-woorden nog een dergelijke uitspraak kunnen toevoegen: 'Ik ben de ware sabbat.' God geeft het deelhebben en genieten van déze Sabbat in de weg van het geloof. Gehoorzaamheid aan dit gebod bestaat in vertrouwen op Christus Jezus. Op die manier mogen we nu al een begin maken met het leven in de eeuwige sabbat (HC 103).
D.J. Steensma, Feanwâlden