Het gebod 'Beneem niemand wederrechtelijk het leven' heeft betekenis voor heel ons denken, voelen, willen en spreken. Jezus onderstreept dat in zijn Bergrede (Mat.5,21-22). Maar er is meer. Dit gebod vraagt niet alleen dat we iets nalaten, maar ook dat we (positief) iets doen. Een discipel van zijn Koninkrijk zal zijn best doen een geschonden verhouding te herstellen (Mat.5,23-24).
Wie in Jeruzalem bedenkt dat zijn naaste iets tegen hem heeft, moet naar hem toegaan, zelfs als dat in Galilea is. Een reis van enkele dagen dus. Pas daarna kan hij weer terug naar Jeruzalem om zijn offerdienst bij de tempel voort te zetten. Dat is nogal sterk gezegd! Maar het punt van Jezus is duidelijk: doe je uiterste best om een stap in de richting van je broeder te zetten.
Alle levensverbanden
Soms vergeten wij dat wel eens. Dan denken wij dat wij goed genoeg handelen als we naar de kerk gaan en onze godsdienstige plichten vervullen. Dan bedekken wij onze tekortkomingen in onze omgang met de naaste met de mantel van de vroomheid. Jezus gebiedt echter daadwerkelijke verzoening. Pas als je serieus hebt geprobeerd het conflict weg te nemen, mag je weer bij het altaar terugkomen.
Dit gebod geldt voor alle levensverbanden waarin we staan. Ook bijvoorbeeld voor de huwelijkse verbintenis. Pas als je daadwerkelijk hebt geprobeerd het conflict in je huwelijk bij te leggen (ook is daarbij succes niet gegarandeerd), kun je bij wijze van spreken weer aangaan aan de tafel van de Here. De navolging van Jezus vraagt concrete stappen. Ook deze stap dat je van je voetstuk afkomt. Elk gevoel dat we boven de ander staan, moeten we loslaten. Dat gevoel is ongepast voor een volgeling van Jezus. Wel gepast is daadwerkelijk de weg gaan die Jezus is gegaan, in ootmoed en nederigheid. Als je in het horizontale vlak een scheve verhouding laat voortbestaan, hoe kan dan de verhouding tot God goed zijn?
Jezus stelt nog een derde zaak aan de orde. Eerst zei Hij dat we op ons denken en spreken moeten letten. Vervolgens dat we daadwerkelijk stappen van verzoening moeten zetten. Daarna geeft Hij aan dat we daar niet mee mogen wachten. Hij maakt dit punt duidelijk aan de hand van een kleine gelijkenis. Het kan zijn dat je onder druk staat. Je weet dat de ander iets tegen jou heeft en daarop actie zal ondernemen. Je beseft dat je in het ongelijk zult worden gesteld. Nu, dan kun je maar beter naar de persoon in kwestie toegaan. Wacht niet totdat je voorwerp van onderzoek wordt.
Tijdig
Daarom zegt Hij: Wees vriendelijk jegens uw tegenpartij, tijdig, terwijl u nog met hem onderweg bent (Mat.5,25). In een andere vertaling staat: Leg een geschil snel bij (NBV). Als u dat niet doet, bent u te laat. Dan kunt u niet meer terug. Als er een slechte relatie is met je naaste in de kerk, je huwelijk, je familie of waar dan ook, zoek naar wegen om daar iets aan te veranderen, want er komt een tijd dat het te laat is. Het moet in orde zijn voordat je voor de hoogste Rechter van hemel en aarde verschijnt.
Bovendien voorkom je dan ook een noodzakelijke en onomkeerbare opvolging van gebeurtenissen. Als je tegenstander naar de rechter gaat, volgt na de rechter noodzakelijk en onherroepelijk de gerechtsdienaar, en na de gerechtsdienaar volgt noodzakelijk en onherroepelijk de gevangenis. Zo is het ook als een scheve verhouding blijft voorbestaan. Van het een komt het ander en op een gegeven moment is er geen weg terug. De dingen volgen elkaar noodzakelijk en onherroepelijk op. Dan moet je ook de laatste penning betalen, en kun je dat? Daarom moet je vrede sluiten zolang dat nog mogelijk is, zodat je niet op een punt terechtkomt waar je alleen maar spijt hebt over gemiste kansen. Houd er rekening mee dat de tijd kort is. Ook omdat Jezus spoedig terugkomt.
Kunnen wij dit gebod gehoorzamen? Wie is volkomen heer en meester over zijn gedachten? Wie over zijn tong? Wie kent zijn eigen lichaamstaal? Wie kan zich zo beheersen dat hij dit gebod niet overtreedt? Het woord van Jezus uit de Bergrede legt onze zonde bloot. Ieder die dit gebod verstaat, weet zich schuldig. Het gebod doodt ons, om het zo te zeggen.
Evangelie
Het evangelie luidt echter dat Jezus al onze zonden aan het kruis heeft gehecht, óók onze overtredingen van dit gebod. Héél de last van de zonde heeft Hij op Zich genomen: zondige woorden, daden, gebaren en gedachten van zelfzuchtige wraakzucht jegens de naaste. Hij heeft dat alles weggedragen naar het kruis van Golgotha om al deze zonden daaraan te hechten. Maar zó heeft Hij onze schuld in onze plaats voldaan en daarmee de macht van zonde en dood overwonnen. Dat bleek heerlijk toen Hij opstond uit de doden.
In Christus is een nieuwe schepping begonnen. Wie door het geloof aan Hem is verbonden, deelt in de verzoening met God de Vader. Door zijn Heilige Geest is er dan ook een begin van gehoorzaamheid aan dat gebod. In Christus is er vrede met de naaste. Deze vrede zal vervolgens door het werk van de Geest hoe langer hoe meer gestalte krijgen.
Gelukkig is wie luistert naar het onderwijs van Jezus, zijn tong in bedwang houdt en de vrede van God laat waken over zijn gedachten. Gelukkig is wie initiatief neemt tot herstel van geschonden verhoudingen, en wie de zon niet laat ondergaan over een opwelling van zijn toorn en zo de duivel geen voet geeft (Ef. 4,26-27). Gelukkig is degene die vriendelijk is jegens zijn tegenpartij, tijdig terwijl hij nog met hem onderweg is, en die zich met het oog op het jongste gericht zo snel mogelijk welwillend opstelt tegenover zijn naaste.
D.J. Steensma, Feanwâlden