Even om het geheugen op te frissen, de synode is in juni 2019 geopend en het was de bedoeling deze in het voorjaar van 2020 af te ronden. Door de coronapandemie hebben we na februari 2020 niet meer fysiek kunnen vergaderen. Enkele onderwerpen zijn via een digitale vergadering behandeld maar voor de onderwerpen ‘Kerkelijke eenheid’ en ‘Vrouw en ambt’ vonden we dat we elkaar echt in de ogen moesten kunnen kijken. Voorjaar 2021 is besloten de synode-werkzaamheden pas na Pasen 2022 voort te zetten.
Ds. Han Schenau opent de vergadering en schetst de context waarbinnen de synode plaatsvindt: oorlog in de Oekraïne en de coronapandemie die niet weg is. Hij wijst ons daarbij op de wederkomst van onze Here Jezus waar we verlangend naar uit mogen zien. Na lezing van Johannes 20, de verschijning van de Here Jezus in de discipelkring, gaat hij ons voor in gebed. Bij de presentie blijkt dat er de afgelopen jaren nogal wat predikanten van standplaats zijn veranderd en daarom worden vervangen door secundi. Uit de PS van het Zuiden is er een afgevaardigde minder. Een afgevaardigde heeft geen vervanger kunnen vinden waardoor we deze week met 51 personen zijn.
Bezinning
Zoals gebruikelijk starten we ook deze vierde vergaderweek met een bezinning, geleid door ds. Peet. Hij neemt ons mee naar Elia, die op een bepaald moment de moed heeft opgegeven en God vraagt te mogen sterven. God heeft heel andere plannen en zorgt ervoor dat Elia te eten krijgt en hij de reis naar de Horeb kan maken. Daar ontmoet Elia God die hem vraagt wat hem dwarszit. Elia zegt: ‘Ik ben alleen overgebleven, niemand wil meer iets van U weten, mijn werk is voor niets geweest.’ God wijst hem terecht, het is niet Elia’s volk maar Gods volk. Hebben wij niet soms ook een Eliacomplex? Werken wij tot eigen eer of willen wij ons openen voor God en Hem door ons laten spreken? Niet wat wij willen, maar wat goed is voor de wereldwijde Kerk van God, daar gaat het om. Als dat onze gezindheid is gebeuren er wonderen. God laat door natuurverschijnselen Zijn almacht zien, verschijnselen die wij graag ingezet zouden zien om het onrecht en de goddeloosheid uit te roeien. Dat is niet Gods werkwijze. Hij is in de zachte stilte die volgt. Vervolgens krijgt Elia opdracht om mensen te zalven die door God zullen worden gebruikt voor Zijn plannen. Laten ook wij niet op eigen gelijk vertrouwen maar vooral naar God luisteren en vertrouwen op het werk van Zijn Geest. Hij werkt in stilte. Betrokken op ons werk als synode roept ds. Peet ons op: ‘Laten wij ook stil zijn en onbevangen luisteren naar elkaar en ons niet laten leiden door eigen gelijk. Laten we Jezus en Zijn reddende werk voor ogen houden en luisteren naar Zijn stem.’ Het was weer fijn om in groepjes met elkaar door te kunnen praten over dit Bijbelgedeelte.
Geregistreerd partnerschap (GP)
Voorjaar 2021 hebben we ons hier digitaal ook al over gebogen en is de commissie gevraagd nog eens te kijken naar de juridische consequenties van het bevestigen van een GP. Uit gedaan onderzoek blijkt dat er geen zwaarwegende juridische consequenties zijn. Vanuit de vergadering komt naar aanleiding van dit inzicht opnieuw het voorstel om een GP als kerkelijk huwelijk te kunnen bevestigen. De synode besluit na een indringende gedachtewisseling om het niet mogelijk te maken om een GP kerkelijk te bevestigen.
Emeritaat professor Peels
Vanwege het bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd heeft de synode besloten professor Peels op de meest eervolle wijze emeritaat te verlenen. Dit emeritaat gaat overigens pas in 1 februari 2023. Met mooie toespraken wordt professor Peels uitgeluid.
Benoemen van hoogleraren
Daarna heeft de synode in beslotenheid gesproken over de benoeming van twee nieuwe hoogleraren. De synode besluit dr. A. Versluis uit Ede te benoemen als Universitair Hoofd Docent in het Oude Testament aan de TUA. Het is binnen onze kerken de lijn broeders die geen universitaire ervaring hebben eerst te benoemen tot Universitair Hoofd Docent. De komende jaren moet blijken of broeder Versluis de gave heeft om hoogleraar te worden. In de vacature professor Nieuwe Testament wordt ds. J. van den Os uit Spijkenisse als Universitair Docent benoemd. Waarom niet als Hoofd Docent? Broeder van den Os is nu nog niet gepromoveerd en hoopt zijn onderzoek en verdediging eind dit jaar af te ronden. Dit staat een benoeming als UHD nu nog in de weg.
Nationale Synode en Raad van Kerken
In 2020 hebben we een eerste bespreking gehad over het ons al of niet aansluiten bij de Nationale Synode en het aangaan van een geassocieerd lidmaatschap van de Raad van Kerken. Helaas heeft de synodale commissie die een besluit voorbereidt niet tot een eensluidend advies kunnen komen en liggen er twee voorstellen. Het meerderheidsvoorstel adviseert t.a.v. beide onderwerpen negatief. Er is geen herkenning en verlangen naar samen optrekken als wordt gekeken naar de lijst van deelnemers aan de Nationale Synode. De minderheid meent dat het in ons geseculariseerde land van belang is dat de kerken via de Nationale Synode getuigen één te zijn in ons geloof in het verzoenend werk van de Here Jezus.
Alvorens over te gaan tot stemming wordt de aanwezige professoren gevraagd hun visie te geven. De professoren Peels en Huijgen betogen dat de Nationale Synode een initiatief is van onder op, geen geforceerd opleggend zoeken naar eenheid van bovenaf. Samen met andere christenen blij te zijn in het gedeelde geloof in het verlossende werk van de Here Jezus en daarvan te getuigen. Laten we ons angst aanjagen of bepaalt zorg onze stem? Bij de stemming blijkt dat de synode diep verdeeld is. Met de kleinst mogelijke meerderheid wordt besloten de Verklaring van Verbondenheid van de Nationale Synode niet te ondertekenen en niet langer te participeren in de stuurgroep die leiding geeft aan de Nationale Synode. Ook besluit de synode geen geassocieerd lidmaatschap aan te gaan met de Raad van Kerken.
Kerk-zijn
De tweede dag hebben we ‘s morgens het rapport ‘Kerk-zijn’ besproken. Dit rapport is rond de zomer van 2020 opgesteld door een breed samengestelde commissie vanuit onze kerken. De aanleiding waren de vragen waar we binnen commissies tegen aanliepen, over onderwerpen als Schriftgezag versus Schriftverstaan, hermeneutiek, het wezen van de kerk, het kerkverband en het kerkstelsel. ‘s Morgens hebben we in kleine groepen over dit in mijn ogen zeer waardevolle en diepgaande rapport gesproken en ‘s middags is het plenair behandeld.
Door de voorzitter van de commissie, professor Maris, wordt de plenaire bespreking ingeleid. Hij geeft aan dat het bijzonder is dat de breed samengestelde commissie tot een unaniem rapport is gekomen. Hoe komt dat? Het gaat om de Hoofdzaak, het werk van Koning Jezus. Hij wijst op het apostelconvent in Jeruzalem waar na veel gekrakeel wordt gezegd ‘Het heeft de Heilige Geest en ons goedgedacht.’ De commissie is niet gevraagd om een voorstel tot besluit en heeft dat ook niet toegevoegd. De commissie adviseert intensief als kerken en leden met elkaar in gesprek te gaan. Dat is een lange en intensieve weg, maar een weg die we in de ogen van de commissie moeten gaan. Waar we in pak weg vijftig jaar van elkaar zijn weggegroeid kunnen we dat niet in weken of maanden herstellen.
Bij de plenaire terugkoppeling bleek dat er synodebreed veel waardering is voor het rapport en ook dat de bespreking in groepen heel divers is geweest. Ook dat er een brede waardering is voor de weg die de commissie wijst. Vervolgens krijgen de synodeleden de gelegenheid om vragen te stellen aan de commissie en te reflecteren op het rapport. Van deze gelegenheid wordt ruim gebruik gemaakt. Wat gaat er nu met de inbreng gebeuren? Het moderamen heeft goede nota genomen van de inbreng uit de vergadering en zal een voorstel doen hoe het gesprek tussen de kerken vormgegeven kan worden. Om 17.15 uur is de bespreking afgerond. Ik heb deze bespreking als een verademing ervaren, een gedachtewisseling waarin echt naar elkaar werd geluisterd en de onderlinge zorgen werden gedeeld.
Ambten
Woensdagavond is het rapport van de commissie ambten besproken. Dit gaat niet over vrouw en ambt want daar praten we morgen over, maar over
1. de positie van de evangelist,
2. het uitspreken de zegenbede aan het begin en de zegen na de dienst door ouderlingen met bijbehorende gebaren,
3. over de leesdienst,
4. het bedienen van de sacramenten door ouderlingen in uitzonderlijke situaties.
De evangelist heeft een verankering gekregen in de Kerkorde. Kerkenraden kunnen besluiten ouderlingen de zegenbede en de zegen aan het einde van dienst te laten uit uitspreken met bijbehorende gebaren. De andere onderwerpen worden neergelegd bij de nieuw ingestelde Commissie Uitwerking Ambten en komen in 2024 terug.
Vrouw en ambt
Donderdag en vrijdag zijn ingeruimd voor de bespreking van het onderwerp ‘Vrouw en ambt’. Volgens velen het onderwerp waar het deze synode om draait.
Het is niet de eerste keer dat de synode over dit onderwerp spreekt. Naar aanleiding van de eerdere bespreking heeft de commissie opnieuw de vraagstelling doordacht en het is fijn om te constateren dat de meerderheid en minderheid dichter bij elkaar zijn gekomen. Helaas liggen er weer twee rapporten. De meerderheid blijft op basis van Schriftstudie van mening dat de ambten niet opengesteld kunnen worden voor vrouwen. Wel wordt voorgesteld onderzoek te doen of het ambt van diaken ook door vrouwen kan worden bekleed. Daarnaast wordt voorgesteld voorzichtig om te gaan met het toepassen van tuchtmaatregelen. De minderheid heeft omwille van de kerkelijke eenheid een aangepast voorstel tot besluit ingebracht. Niet omdat men tot een ander verstaan van de Schrift is gekomen, nee de overtuiging dat de ambten opengesteld kunnen worden voor vrouwen is er, maar zoals we dat binnen de CGK gewend zijn, wordt een handreiking gedaan om elkaar in het midden te vinden. Nu wordt voorgesteld alleen het diakenambt open te stellen voor vrouwen.
Vanuit de vergadering worden aan zowel de meerderheid als aan de minderheid veel vragen gesteld en er worden aanvullende voorstellen tot besluit aangekondigd. Vragen en voorstellen die laten zien hoe breed onze Christelijke Gereformeerde Kerk is. Na beantwoording en een ronde met aanvullende vragen is het de tijd om voorstellen in te dienen. Vanuit de vergadering worden zes voorstellen ingediend, uiteenlopend van kerkordelijke aanscherping van het meerderheidsvoorstel tot het voorstel om alle de ambten open te stellen voor vrouwen op grond van het verstaan van de Schrift.
Als laatste krijgen de aanwezige hoogleraren de gelegenheid om advies te geven hoe we als vergadering verder kunnen komen. Na geluisterd te hebben naar vijf (oud) hoogleraren is mijn conclusie dat de hoogleraren een goede afspiegeling vormen van de breedte van ons kerkverband. Hiermee wordt deze intensieve dag afgesloten, tenminste voor de meeste van ons. De leden van commissie 7 mogen nog even door om te zien of zij het meerderheidsrapport en minderheidsrapport in elkaar kunnen schuiven tot een unaniem voorstel tot besluit.
Vandaag, vrijdag 22 april, staat de synode voor de opdracht te stemmen over de ingediende voorstellen tot besluit en amendementen. Alle indieners handhaven, gehoord de betogen van de hoogleraren, hun voorstellen. Nu zo vlak voor de stemming vraag ik mij af hoe deze dag de geschiedenis zal ingaan. Hoe dan ook zal het links om of rechts om gevolgen hebben en diep ingrijpen in onze kerken.
De voorstellen
1. om de ambten open te stellen voor vrouwen,
2. om nu niet te besluiten maar een ultieme poging te doen het meerderheid- en het minderheidsrapport bij elkaar te brengen in een voorstel en
3. het openstellen van alleen het diakenambt
worden afgewezen evenals het amendement dat erop gericht was kerken die afwijken van de landelijke regel niet meer als volwaardig lid toe te laten op classisvergaderingen. Uiteindelijk besluit de synode de instructies tot heroverweging van het besluit uit 1998 af te wijzen. Besloten wordt met 32 stemmen voor en 19 stemmen tegen het besluit van 1998 te handhaven en daarmee het openstellen van de ambten voor vrouwen niet mogelijk te maken. Daarbij wordt een taakgroep ingesteld om classes bij te staan en het gesprek te gaan voeren met gemeenten die de ambten al hebben opengesteld of dat mogelijkerwijze binnenkort zullen doen.
Hoe nu verder? Dit besluit zal ongetwijfeld tot gevolg hebben dat er revisieverzoeken worden ingediend en het onderwerp in 2024 weer op de synode agenda zal staan. In 2024 zal ook duidelijk zijn wat het kerk-brede gesprek, waar bij de behandeling van het rapport ‘Kerk-zijn’ toe is besloten, aan inzichten heeft opgeleverd. Kortom, het lijkt me dat dit onderwerp de komende jaren veel tijd van kerkelijke vergaderingen zal vragen.
Een persoonlijke noot
Ik vind het verdrietig dat we als synode zoveel tijd besteden aan het onderwerp ‘Vrouw en ambt’. Een onderwerp dat, en daar is de synode het over eens, geen wezenlijke zaak is en waarbij het behoud van gelovigen niet in het geding is. Het onderwerp is op de agenda gezet vanuit de kerken en dat betekent dat we er ons over moeten buigen. Graag had ik gezien dat we deze tijd hadden besteed aan de opdracht van onze Heer Jezus Christus zoals deze in Mattheus 28 tot ons komt ‘Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen, door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest en ze te leren dat ze zich moeten houden aan alles wat ik jullie opgedragen heb.’ Als gemeentelid van Kerkgemeenschap het Anker, een gemeente die dit jaar een 50-jarige samenwerking viert, stemmen veel besluiten me verdrietig. Gelukkig mogen we weten dat de Kerk niet ons werk is maar Gods werk.
Hiermee zit de synode er bijna op. In mei is er nog een week gepland en zal er gesproken worden over samenwerken met andere kerken.
Met vriendelijke groet,
Wim Hijmissen, Lelystad