Sinds 1 oktober 2022 is ds. Jan Willem Ester in deeltijd werkzaam onder zeevarenden in de havens van Moerdijk. In dit interview krijgen we wat meer te horen over het werk dat daar mag gebeuren en vertelt hij ons wat ‘Zee blindheid’ is.
Jan Willem, je bent nu ruim een jaar hier werkzaam. Vertel eens: hoe is dit afgelopen jaar gegaan?
We zijn nu inderdaad een jaar in Rotterdam. Voor 50% mag ik mijn werk doen als gemeentepredikant van de CGK Rotterdam Centrum en de andere 50% ben ik als pastor actief in de haven. Het afgelopen jaar was het veel verkennen van het arbeidsveld. De weg vinden in het grote havengebied, het leren kennen van mensen en procedures.
Zo was ik enige tijd geleden een week in Hamburg met veel andere cursisten over het werk aan boord. Deze studieweek werd georganiseerd vanuit het ICMA, International Christian Maritime Association. Mooi en leerzaam om andere predikanten te ontmoeten, maar ook pastoors, nonnen, scheepseigenaren, juristen, enzovoorts. Het vergroot je wereld. We kregen onder meer te horen waar je aan boord allemaal op kunt letten, welke signalen je kunt opvangen als er aan boord sprake is van misstanden. En wat daarmee te doen.
Wat houdt je werk als zeevarendenpastor voornamelijk in?
Ik mag echt een pastor zijn voor de mannen en vrouwen die vaak maandenlang achter elkaar op zee zijn. Door middel van boordbezoeken kom ik met hen in contact. Je hoeft maar het volgende te zeggen: Seamans Mission, en dan is er al ruimte voor gesprek! Dan nodig ik hen uit om ’s avonds naar het zeemanshuis te komen. Ook ben ik regelmatig aanwezig in het zeemanshuis. Zo ontmoet ik veel mensen, heel verschillende. Maar wat opvalt is: er is onder deze mensen grote openheid voor geloof en religie. Men praat graag over het geloof, en ik mag dan als pastor ook zeker spreken over onze Verlosser: de Here Jezus. En met hen bidden. Bijvoorbeeld die Filipijnse zeeman die op zee was, toen zijn vrouw overleed. Hij kon zelfs niet bij de begrafenis zijn. Dan is het goed als er een luisterend oor en hart is. Dan mag je pastor, herder zijn.
Zeevarenden, vooral zij uit de derdewereldlanden, zijn vaak maanden (soms wel negen maanden) aan boord van het schip. Je kunt je voorstellen dat dat grote eenzaamheid met zich meebrengt. Zo lang van huis weg. Je mist je gezin. Zo’n zeeman zei mij eens: ‘De eerste maand aan boord is het zwaarst, dan heb ik nog heimwee, de maanden daarna is het beter.’
Vertel nog eens wat meer over het zeemanshuis
Daar kunnen ze even ‘echt’ thuis zijn. Zo ervaart men dat. Wij hebben een Zeemanshuis in het Havengebied van Moerdijk (sinds 2005). Deze is op maandag- en donderdagavond open. Op die dagen ga ik overdag zeeschepen langs. Je moet je eerst aanmelden. Je kunt niet zomaar de terreinen op. Als mensen in de haven het zeemanshuis willen bezoeken, kunnen ze met een busje worden opgehaald en naar ’t schip teruggebracht. In het zeemanshuis kunnen ze dan ontspannen en ook contact hebben met hun vrouw en kinderen. Wifi is aanwezig. Ze kunnen kleding, eten, spullen en lectuur kopen en er zijn Bijbels die ze mee kunnen krijgen. Hier is veel belangstelling voor.
In het zeemanshuis zijn ook verschillende vrijwilligers actief, al kunnen we zeker nog andere vrijwilligers gebruiken. Het zeemanshuis heeft echt veel nut. Er zijn inmiddels vijf gastenboeken vol met namen en impressies (dankwoorden, tekeningen, enzovoorts).
Zijn het vooral Nederlandse, of meer buitenlandse mensen met wie je contact hebt?
95% van de mensen die ik spreek komt uit het buitenland. Ik spreek dus veel in het Engels. Het is mooi om open gesprekken te hebben met hen.
Wat ook mooi is trouwens, is dat er aan boord een vriendelijke sfeer is. We hebben wel eens het beeld van ruwe mensen op het schip. Maar je moet je voorstellen dat deze mensen 24 uur per dag met elkaar optrekken, en als een groot gezin alles met elkaar delen. Het is bijzonder om dat te proeven.
Al van jongs af aan vind ik het mooi om missionair bezig te zijn. Dat is ook een enorm belangrijke taak van ons als kerk! Met iedereen spreken over de Here Jezus.
Hoe kom je als ‘gewone’ gemeentepredikant hier terecht?
Ik was een van de deputaten. Een paar jaar terug werden we er mee geconfronteerd dat het Deputaatschap Varenden opgeheven zou worden. Er is toen een interkerkelijke stichting ontstaan: Stichting SOS-Zeevarenden. Deze zet een deel van het werk voort, de Geestelijke Verzorging van Zeevarenden. Het is bijzonder dat het uiteindelijk zo gelopen is dat ik nu hier zeemanspastor mag zijn.
Heeft dit werk tot nu toe invloed op jouw prediking?
Leuke vraag. Ik denk het wel, ook dat ik de Bijbel soms anders lees. Ik heb al wel vaker gepreekt over Jona, maar pas preekte ik opnieuw, op verzoek, over Jona 1. Het viel me op: wie waren de eersten aan boord van het schip die gingen bidden? Niet Jona, maar de zeelieden. Zij gaan uiteindelijk ook tot de HERE bidden en Hem offeren. Weet je? Aan boord van een schip is vaak veel geloof te vinden. De mensen op zee weten dat we maar klein zijn; ze ervaren de grote, machtige schepping van dichtbij. Ze zien hoe machtig de Schepper is. Zo kan ik meer voorbeelden noemen. Ik denk dat ik soms wel wat vaker door de bril van zeevarenden de Bijbel lees en dat mijn prediking meer intercultureel getoonzet is.
Vanuit de CGK is er jarenlang het Deputaatschap Geestelijke Verzorging Varenden geweest. Nu dat er niet meer is, valt het werk dat je doet onder Stichting SOS Zeevarenden. Hoe kunnen mensen dit werk nu steunen?
Het is ook goed dat er in de (gereformeerde) kerken aandacht besteed wordt (en blijft worden) aan het werk onder zeevarenden. Bijvoorbeeld in gebed tijdens erediensten. Op 25 juni is er de internationale dag van de zeevarenden. De zondag ervoor of erna zou er extra aandacht besteed kunnen worden in de voorbeden.
Ik denk dat velen van ons lijden aan een soort ‘zee blindheid’, seablindness. Wij op land weten niet wat er op zee gebeurt. Je komt ook echt niet zomaar aan boord, er is goede beveiliging. Waar de zeevarenden allemaal mee te maken krijgen, daar weten wij maar zo weinig van. Ik hoor soms best aangrijpende verhalen. Er is ook grote werkdruk. Daarom is het mooi en goed om aanwezig te zijn bij deze mensen.
Het doel van stichting SOS Zeevarenden is dat we er zijn voor de mensen op zee met Woord en daad. Maar we willen ook de achterban informeren. In de gereformeerde gezindte, in onze CGK: laat het maar duidelijk zijn voor iedereen: we hebben hier onze taak! In Nederland komen er jaarlijks ongeveer één miljoen zeevarenden in onze havens. En via de Rotterdamse haven zijn dat er jaarlijks al 450.000. Ze brengen 90 % van onze spullen naar ons toe.
Wie meer informatie wil hebben, kan terecht op de website: http://www.sos-zeevarenden.nl. We zijn altijd op zoek naar vrijwilligers. Nu is dat vanuit het Noorden des lands niet naast de deur. Gebed voor het werk onder de zeevarenden is niet gebonden aan een plaats. Ook het meeleven via giften niet. Via collectes of giften kunnen de mensen ons steunen. Het is ook mogelijk dat er in de gemeente een presentatie gegeven wordt over ons werk.
Bedankt voor het interview en we wensen jullie veel zegen toe!
Sjors Bulten, Nieuwe Pekela