Op het gebied van huwelijk en seksualiteit, gender en gezin heerst verwarring. Velen weten niet meer welke structuren goed zijn voor mens en samenleving. Ook zij die de naam van Christus dragen, hebben daarop niet altijd een helder zicht. Daarom is het nodig dat de structuren die God in de schepping heeft gelegd, onder de aandacht worden gebracht, en dat steeds weer.
Dr. Maarten Klaassen heeft op verzoek van Bijbels Beraad m/v daartoe een boek geschreven: Gods goede orde. Dit beraad is een breed interkerkelijk platform dat de bovengenoemde onderwerpen stelt in het licht van de Schrift.
Het boek van Klaassen, dat het karakter heeft van een handboek, bevat stevige cultuurkritiek. Het laat zien hoe onze westerse cultuur over deze thema’s denkt. Er klinkt onder andere een scherpe waarschuwing tegen het vloeibaar maken van de grenzen tussen man- of vrouw-zijn.
Kennis
Het hoofdthema van het boek is dat God ordeningen voor menselijk samenleven heeft geschapen. Een van deze ordeningen is het huwelijk als intieme, exclusieve, levenslange en publiek bekrachtigde verbintenis tussen één man en één vrouw. Deze en andere ordeningen zijn dienstbaar aan mens en samenleving. Hoewel zij door de zondeval zijn gebroken, heeft God in Christus herstel en vernieuwing geschonken. Wie in gehoorzaamheid aan God in overeenstemming met zijn ordeningen leeft, eert zijn Schepper.
Als mensen hebben we na de zondeval nog steeds een zekere kennis van deze structuren. God heeft ons verstand daarvoor toegerust. Maar deze kennis is beperkt en gebrekkig. We hebben soms een vertekend beeld van de scheppingsordeningen. Gelukkig heeft God ons de Schrift gegeven: zij is een lens waardoor we de letters van het boek van de natuur en de geschiedenis waarin deze ordeningen zijn geschreven, beter kunnen lezen. Zo lezen we dat de ordening van de levensverbintenis tussen één man en één vrouw door God bij de schepping is bedoeld als de basis van een gezin, dus een levensgemeenschap waarin kinderen worden begeleid op weg naar hun volwassenheid.
Lichaam
Klaassen wijst erop dat we aandacht moeten hebben voor ons lichaam. De Schrift leert dat ons lichaam helemaal bij onze identiteit hoort: we zijn ons lichaam. Daarmee waarschuwt Klaassen voor de idee dat we alleen maar een lichaam zouden hebben. In de loop van de geschiedenis is namelijk de gedachte ontstaan dat ons lichaam ons ter beschikking staat, dat het ons bezit zou zijn. Het lichaam zou ondergeschikt zijn aan onze geest. Het zou het materiaal (‘de machine’) zijn waarmee de geest kan werken. We zien in onze cultuur waartoe dit leidt, bijvoorbeeld bij geslachtsveranderende operaties. Daarom onderstreept Klaassen dat ons lichaam helemaal hoort bij wie we zijn. In zijn ‘kleine theologie van het lichaam’ stelt hij eveneens dat ons lichaam als een teken naar God wijst zoals ook onze ziel dat doet.
Klaassen schetst eveneens de manier waarop volgens hem de Bijbel spreekt over de verhouding tussen man en vrouw. Daarin stelt hij dat vrouwen de (of: hun) man moeten helpen. De leiding van hun gezamenlijke roeping ligt bij hem, aldus Klaassen. Schokkend is het voorbeeld dat hij geeft om de gezagspositie van de man over de (of: zijn) vrouw te verduidelijken: het gaat tegen de scheppingsordening in als een vrouw aan haar man de opdracht geeft om de krant te halen. Juist in zo’n persoonlijke verhouding zou zij zijn gezag moeten erkennen. Hoe dichter volgens hem man en vrouw bij elkaar staan, hoe duidelijker het gezag van de man moet blijken. Daarom mag een vrouw haar man niet zo’n opdracht geven. Het is blijkbaar – zo moeten we concluderen – wel naar ‘Gods goede orde’ als een man zijn vrouw de opdracht geeft om de krant voor hem te halen. Ik hoop niet dat Klaassen dit zelf zo in de praktijk brengt, maar het voorbeeld is veelzeggend.
Dienen
Hoewel het boek onderstreept dat het leiderschap van de man bestaat in ‘dienen’, is hij uiteindelijk toch degene die de doorslag geeft bij beslissingen. Klaassen ziet in dit leiderschap een (biologische) basis in de menselijke constitutie. Een man is zo gestructureerd dat hij beter zijn vrouw kan beschermen dan zij hem. Zelfs ziet Klaassen in die (hiërarchische) orde tussen man en vrouw een reflectie van de verhouding tussen God de Vader en God de Zoon. Maar is dit niet een gedachte die op gespannen voet staat met de belijdenis van Athanasius, een van de drie algemene belijdenisgeschriften? Stelt Athanasius niet over de drie-eenheid dat de Vader én de Zoon beiden onmetelijk, eeuwig en almachtig zijn?
Consequent is Klaassen als hij stelt dat wie op grond van de scheppingsordening het gezag van de man over de vrouw verdedigt, dit ook moet verdedigen in de samenleving als geheel. Gods orde is niet alleen bedoeld voor huwelijk en kerk. Wie zegt dat de vrouw in de kerk een ondergeschikte positie heeft maar dat niet aanvaardt voor de samenleving als geheel, maakt volgens Klaassen een knieval voor de moderne scheiding tussen ‘sacraal en seculier’.
Verder onderstreept Klaassen dat man en vrouw elkaar aanvullen. God heeft dat ook zo bij de schepping bepaald. Persoonlijk en ook samen zijn man en vrouw zijn beeld. God heeft verordend dat zij elkaar complementeren (compleet-maken) in hun roeping in deze wereld. Maar Klaassen trekt deze lijn niet door naar andere levensverbanden met een eigen roeping. De vraag is dan of een levensverband of bestuursorgaan dat alleen uit vrouwen of alleen uit mannen bestaat, een correcte afspiegeling is van het beeld dat God heeft geschapen om Hem te representeren op aarde. Wordt vervolgd.
D.J. Steensma, Feanwâlden
N.a.v. M. Klaassen, Gods goede orde. Lichaam, gender, huwelijk, seksualiteit en gezin in het licht van de schepping. De banier: Apeldoorn, 2024, 372 p., € 22,95, ISBN 978 94 0291 001 8