Wat gebeurt er met je als je, terugbladerend in je familiegeschiedenis, ontdekt dat je in jouw familie mensen tegenkomt die in de oorlog fout zijn geweest? Wat gebeurt er met je als je zo ontdekt dat jouw opa en oma in de oorlog aan de kant van de Duitsers stonden?
Stephanie Biesheuvel vertelt in dit goedgeschreven boek de geschiedenis van haar familie, waarin ze dat ontdekte. Die ontdekking zette haar aan tot het graven in de geschiedenis van haar familie. Het bleek dat heel wat leden van het gezin van haar overgrootvader en -moeder een nogal bedenkelijke rol speelden in de oorlog. Daar werd echter nooit over gepraat. Ja, wist haar oma te zeggen, haar vader was wel lid geweest van de NSB, maar meer dan dat was het niet: alleen maar lid.
Maar Biesheuvel groef verder en kwam heel wat stukken tegen in de verschillende archieven die in Nederland de oorlog gedocumenteerd hebben. En ze ontdekte steeds meer. Het ‘alleen maar lid zijn’ lag aardig bezijden de waarheid. Maar wat doe je als je als familie zo’n geheim met je meedraagt? Biesheuvel merkte dat het jarenlang een niet bespreekbaar onderwerp was. Ze schrijft dat ze als dochter van de derde generatie belast is met het zwijgen van haar familie, maar er niet schatplichtig aan is. In haar boek doet ze verslag van haar jarenlange zoektocht naar de waarheid over haar familie. Het werd een open en kwetsbaar maar eerlijk verhaal.
Ik las het boek nadat ik de gelijknamige podcast beluisterde. Het raakt een thema dat vandaag de dag nog altijd meer dan actueel is. Op een van de laatste bladzijden van het boek geeft Biesheuvel een diepe motivering: ze benoemt dat niet zozeer de keuze van haar familieleden om bij de NSB te gaan diepe sporen heeft getrokken in haar familie, maar veelmeer, dat de keuze om erover te zwijgen die diepe sporen veroorzaakte. Dat is meer dan waar. Onbesproken kwaad blijft ergens bestaan, en blijft op een bepaalde manier doorwerken. Erover praten, het bespreekbaar maken, biedt mogelijkheden een uitweg te vinden … en te gaan.
Jan van ’t Spijker, Hoogeveen
N.a.v. Stephanie Biesheuvel, Het verraad van de Jordaan. Het verzwegen verleden van een Amsterdams NSB-gezin, Spectrum: Amsterdam 2024, 272 p., € 21,99, ISBN 978 90 0038 636 9.