Het stond half september in de landbouwpers: ‘Groeiseizoen 2025 de boeken in als uitzonderlijk vroeg en droog.’ Maar de oogsten op de akkers zijn goed dit jaar. Voor aardappelen die niet op contract afgenomen worden, bestaat weinig vraag bij de aardappelverwerkende industrie, wat duidt op een teveel aan aardappelen. Uien beloven dit jaar een grote oogst. Vandaar dat de prijzen tot nu toe niet al te best waren. Het boerengezegde luidt dan: volle schuur, lege portemonnee.
Het is ongemakkelijk voor boeren: danken voor een overvloedige oogst en tegelijk zorgen hebben over het inkomen. Sinds politiek en maatschappij de boeren ondernemers zijn gaan noemen, vallen dit soort zaken onder het ondernemersrisico.
Ondernemersrisico’s
Het is daarom goed op dankdag God ook te danken voor al die agrarische ondernemers die het werk voor vee en gewas naar beste weten en kunnen gedaan hebben en alle ondernemersrisico’s hebben gedragen. Zullen dieren en gewassen gezond blijven? Wordt het niet te droog? Wordt het niet te nat? Richten hoosbuien en hagel en wilde dieren geen schade aan? Is op spannende momenten zoals bij zaaien en oogsten het weer goed? Gebeuren er geen ongelukken met gebouwen, machines, dieren en mensen? Is de kwaliteit en de prijs goed?
Het valt goed te begrijpen dat boeren (samen met gezinsleden en medewerkers) een pilsje pakken als de gras in de kuil zit, als de mais er af is, als de bieten op de bult liggen, als de aardappels in de schuur liggen, als de uien droog van het land zijn gekomen. Als boer ben je dan trots en tevreden en dankbaar: het is weer gelukt!
Alle reden ook voor consumenten om daar dankbaar voor te zijn, die al hun voedsel overal kunnen kopen van de vroege ochtend tot de late avond. Misschien is het goed ook te danken voor de boeren op de andere continenten die het voedsel verbouwd hebben dat we in Nederland en West-Europa niet kunnen produceren, maar dat via de Rotterdamse zeehaven en luchthaven Schiphol ons land binnenkomt en door ons gekocht kan worden. Ook mogen we danken dat er dit jaar geen lege schappen waren en voor de overvloed en de keuzerijkdom als het om eten en drinken gaat. Als vanzelf gaan de gedachten dan naar landen waar de schappen niet vol liggen, en waar door misoogst of oorlog en gebrek aan geld schraalhans keukenmeester is. Als vanzelf denk je dan misschien ook wel met enige schaamte aan het voedsel dat door jouw toedoen in de kliko verdwijnt.
Scheppingswonder
Landbouw is meer dan gewas. Arbeid is meer dan boerenwerk. Daarom zouden we dankdag voor gewas en arbeid kunnen ombuigen naar dankdag voor de schepping. Uiteraard geldt dat ook voor biddag voor gewas en arbeid: waarom maken we er geen biddag voor de schepping van? Het feit dat seizoenen elkaar afwisselen en dat er voedsel is voor dieren en mensen is een scheppingswonder. God zei bij de schepping: Laat overal op aarde jong groen ontkiemen: zaadvormende planten en alle soorten bomen die vruchten dragen met zaad er in (Gen. 1:11). Ook is het een genadewonder. In het boek Genesis lezen we: Zolang de aarde bestaat, zal er een tijd zijn om te zaaien en een tijd om te oogsten, zal er koude zijn en hitte, zomer en winter, dag en nacht – nooit komt daar een einde aan. (8:22).
Juist als het gaat om duurzaam produceren en duurzaam consumeren is dank en eerbied voor de Schepper en de schepping op z’n plaats. Zonder het licht en de energie van de zon, het vocht van de regen, de nutriënten in de bodem, de biologische processen in planten, de bestuiving door insecten komt er geen voedsel voor mensen en dieren. Alle hedendaagse vraagstukken zoals de klimaatopgave, de stikstofopgave, de wateropgave, de natuuropgave, de voedselzekerheid, de woningnood, de gezondheidszorg, het onderwijs, het tegengaan van de vervuiling van bodem, water en lucht hebben met (on)duurzaam gebruik van de schepping te maken. Daar hebben boeren, burgers, bestuurders een verantwoordelijkheid in te nemen, zeker als zij christen zijn. Wat is er voor christenen meer gepast dan God te eren in het dagelijks leven en werken? Wat is voor christenen mooier dan in de kerk in een speciale dienst God te danken voor het leven op aarde en het wonder van de schepping?
Psalm 104
De Bijbel reikt ons dankwoorden aan in Psalm 104: ‘Prijs de HEER, mijn ziel. HEER, mijn God hoe groot bent U.’ Let eens speciaal op Gods goede zorg rond het leven van de schepselen (dieren en mensen) in de schepping. Merk op hoe Psalm 104:10-30 dit beschrijft:
U leidt het water van de bronnen door beken,
tussen de bergen beweegt het zich voort.
Het drenkt alles wat leeft in het veld,
wilde ezels lessen er hun dorst.
Daarboven wonen de vogels van de hemel,
uit het dichte groen klinkt hun gezang.
U bevloeit de bergen vanuit uw hoge zalen,
door uw daden raakt de aarde verzadigd.
Gras laat U groeien voor het vee
en gewassen die de mens moet verbouwen.
Zo zal hij brood winnen uit de aarde
en wijn die het mensenhart verheugt,
geurige olie die het gelaat doet stralen,
ja brood dat het mensenhart versterkt.
De bomen van de HEER zuigen zich vol,
de ceders van de Libanon, door Hemzelf geplant.
De vogels bouwen daar hun nesten,
in de cipressen huizen ooievaars.
De hoge bergen zijn voor de steenbokken,
In de kloven schuilen de klipdassen.
U hebt de maan gemaakt voor de tijden,
de zon weet wanneer zij moet ondergaan.
Als U het duister spreidt, valt de nacht,
en alles wat leeft in het woud gaat zich roeren.
De jonge leeuwen gaan uit op roof,
brullend vragen zij God om voedsel.
Bij zonsopgang trekken zij zich terug
en leggen zich neer in hun legers.
De mensen gaan aan het werk
en arbeiden door tot de avond.
Hoe talrijk zijn uw werken, HEER.
Alles hebt U met wijsheid gemaakt,
vol van uw schepselen is de aarde.
Zie hoe wijd de zee zich uitstrekt.
Daar wemelt het, zonder tal,
van dieren, klein en groot.
Daar bewegen de schepen zich voort,
daar gaat Leviatan, door U gemaakt om mee te spelen.
En allen zien ernaar uit
dat U voedsel geeft, op de juiste tijd.
Geeft U het, dan doen zij zich tegoed,
opent zich uw hand, dan worden zij verzadigd.
Verberg uw gelaat en zij bezwijken van angst,
ontneem hun de adem en het is met hen gedaan,
dan keren zij terug tot het stof dat zij waren.
Zend uw adem en zij worden geschapen,
zo geeft U de aarde een nieuw gelaat.
Dirk de Groot, Dronten
Dirk de Groot, is docent en onderzoeker bij Aeres Hogeschool Dronten en lid van CGK Dronten