Sommige mensen denken bij het woord ‘kerk’ vooral aan een organisatie: commissies, kerkenraden, vergaderingen, reglementen. Anderen voelen pijn, door wat er misging: macht, misbruik, gebrek aan liefde. En weer anderen houden de kerk wat op afstand – niet te dichtbij, want dan wordt er iets van je gevraagd.
In deze serie willen we niet beginnen bij onze ervaringen, hoe terecht of herkenbaar die ook zijn. We beginnen bij de vraag: hoe ziet Christus zijn kerk? Wat zegt Hij zelf over haar? En hoe laat dat zien wat onze plek in de kerk is?
Het tweede beeld dat we verkennen is dat van de kerk als het lichaam van Christus dat we vooral kennen uit de brief van Paulus aan de gemeente van Korinthe (o.a. hoofdstuk 12). Een lichaam, geen gebouw, geen vereniging, maar een levend organisme. En Christus is het Hoofd. Dat zegt iets over wie Hij is. Maar het zegt ook alles over hoe Christus het functioneren van de kerk als zijn lichaam in deze wereld ziet.
Coördinatie
We hebben allemaal een lichaam. Je weet hoe alles daarin samenhangt: een hand kan niet zelfstandig iets doen als de arm, het zenuwstelsel en het hoofd niet meewerken. Een voet kan geen kant op zonder het hele lichaam mee te nemen. Er is onderlinge afhankelijkheid. En er is coördinatie vanuit het hoofd.
Zo is de kerk ook bedoeld: als een lichaam waarin ieder onderdeel nodig is – en waarin alles samenwerkt onder leiding van het Hoofd. Dat Hoofd is Christus. De kerk is zijn lichaam op aarde.
Dat is op zichzelf al een verrassende gedachte. Jezus is na zijn opstanding opgevaren naar de hemel. Zijn opstandingslichaam is daar, bij de Vader. Maar zijn aanwezigheid op aarde is niet verdwenen. Zijn lichaam op aarde – dat is de kerk. Zij mag zijn handen en voeten zijn. Zijn hart. Zijn mond. Zijn ogen. Zijn liefde. Dat geeft de kerk een bijzondere plek: zijn lichaam in deze wereld.
Mensen kunnen Jezus niet meer fysiek ontmoeten. Ze kunnen Hem niet zien zoals zijn leerlingen Hem zagen. Maar ze kunnen Hem wel ontmoeten – in zijn lichaam. In de kerk. In de gemeenschap van mensen die naar Hem luisteren, zich door Hem laten leiden en zich door Hem laten vormen.
De vraag is dan ook: wat zien mensen als ze naar de kerk kijken? Merken ze dat het hart van God er klopt? Horen ze in onze woorden iets van Christus? Zien ze bewogenheid, vergeving, hoop? Of raken ze het spoor bijster, omdat het lichaam niet functioneert zoals het bedoeld is en Christus niet herkend wordt?
Als kerk zijn we geroepen om Jezus zichtbaar te maken. Niet alleen in woorden, maar in de manier waarop we een gemeenschap vormen, zorgen, dienen. Dat kan alleen als ieder lid meedoet op zijn eigen plek. En die plek kun je alleen innemen als je je daarin – als lid op je eigen plek – door het Hoofd laat leiden.
Verbondenheid
In de Bijbel is het hoofd niet alleen het centrum van aansturing, maar ook de oorsprong van het leven. Uit het hoofd komt alles voort: liefde, genade, wijsheid, kracht. Christus is het Hoofd van de kerk. Dat wil zeggen: Hij is de bron. Het leven van de kerk komt uit Hem voort.
Dat vraagt afstemming. Een lichaam leeft en beweegt als het verbonden is met het hoofd. Zonder die verbinding is het stuurloos. Denk aan een kip zonder kop: er is beweging, maar zonder richting of zin. Zo kan ook de kerk veel organiseren, structureren, agenderen – maar als de verbinding met Christus ontbreekt, ontbreekt het wezenlijke.
Daarom is de diepste vraag voor de kerk altijd: leven we onder het Hoofd? Bepaalt Hij werkelijk hoe wij ons bewegen? Bepaalt Hij waar onze voeten heengaan? Waar onze handen zich uitstrekken? Of draait het in de kerk toch vaak om onze gewoonten, onze tradities, onze voorkeuren? Kan er dan nog wel iets zichtbaar worden van zijn lichaam?
Christus is niet alleen het Hoofd van individuele gelovigen. Hij is het Hoofd van zijn lichaam. Afstemming op Hem gebeurt dus ook niet in je eentje. Je groeit niet los van de anderen. Groeien doe je in verbondenheid. Je ontdekt je plek in de gemeenschap. Je leert van anderen. Je wordt aangevuld, bijgestuurd, gedragen. En dat alles onder zijn leiding.
Die verbondenheid is wezenlijk. In een tijd waarin persoonlijk geloof vaak losgezongen wordt van de kerk, laat dit beeld iets anders zien. Je kunt niet in je eentje als gelovige los leven van het lichaam. En het lichaam kan niet functioneren als delen zich afzonderen. Je plek in de kerk is geen individuele keuze, maar een roeping van het Hoofd zelf. Hij brengt samen. Hij voegt toe en Hij geeft je een plek in Zijn lichaam om samen met anderen dat lichaam vorm te geven.
Verwondering
In het lichaam is geen lid overbodig. Iedereen die bij Christus hoort, heeft een plek. En ieder is nodig. Niet allemaal hetzelfde, maar wel allemaal gericht op hetzelfde Hoofd. Dat is bevrijdend: je hoeft niet alles te kunnen. Maar het is ook uitdagend: je kunt niet buiten het geheel blijven staan.
Wat deed Jezus toen Hij als mens op aarde leefde? Hij zocht de armen op. Hij zegende kinderen. Hij bad. Hij bracht genezing, vrede, vergeving. Hij liet zien naar wie Gods liefde uitgaat. Juist degenen die er vaak buiten vielen. Nu is het de roeping van de kerk als zijn lichaam om dat voort te zetten. Zijn hart te laten kloppen in deze wereld. Zijn handen uit te steken. Zijn stem te laten horen. Zijn weg te gaan.
De kerk is er niet allereerst om haar eigen organisatie draaiende te houden. Ze is er om als lichaam zichtbaar te maken wie Christus is. En om, onder zijn leiding, samen toe te groeien naar Hem. Want dat is het doel: dat Christus steeds meer gestalte krijgt in zijn lichaam. Dat Hij zichtbaar wordt.
Hoe kijk jij naar jouw plek in de kerk? Zie je jezelf als onderdeel van het lichaam van Christus? Laat je je leiden door het Hoofd – ook als dat betekent dat je iets opgeeft, of iets nieuws ontvangt? Laat je je bijsturen door de gemeenschap waarin je staat?
Wie naar zichzelf kijkt, kan zich klein voelen. Wat heb ik te geven? Waar pas ik in het geheel? Maar wie naar Christus kijkt, mag verwondering kennen: in Hem mag ik deel zijn van zijn lichaam. Hij geeft mij een plek. En samen mogen we zijn aanwezigheid belichamen in deze wereld.
Leve de kerk – omdat zij het lichaam van Christus is. Omdat zij leeft van het Hoofd. En omdat Hij in de kerk als zijn lichaam op aarde in deze wereld aanwezig wil zijn. Niet perfect, maar verbonden. Niet volmaakt, maar geleid. Niet op zichzelf, maar vanuit Hem.
Jelle Nutma, Drachten
Ds. J. Nutma is predikant in Drachten en parttime missionair consulent