Onlangs las ik in het Nederlands Dagblad dat gelovigen gemiddeld minder intelligent zijn dan ongelovigen. Zoiets. Eigenlijk weten de geleerden niet zo goed hoe ze dit ‘feit’ moeten verklaren. Ik moest denken aan Paulus die ook al zo’n soort uitspraak deed.
Een tijdje terug stuurde iemand mij een artikel uit Medisch Contact (7 juni 2017). De schrijver ervan, psychiater Menno Oosterhoff, citeert hierin de gerenommeerde Joodse psychiater Herman van Praag. Van Praag moet niets hebben van de gedachte dat geest, zingeving en religie verklaard kunnen worden vanuit de materie. Wij mensen zijn méér dan ons brein. En religie is belangrijk, gezond en allesbehalve een stoornis. Daarbij onderstreept Van Praag het belang van de twijfel. Twijfel is een noodzakelijk onderdeel van geloven. Want zonder twijfel is geloven geen geloven meer, maar een weten.
Maar eh, geloven is toch een zeker weten? Oosterhoff had dat vroeger zelf ook zo geleerd schrijft hij. Uit de catechismus. Oosterhoff wijst op de betekenis van ‘zekerheid’. Dat komt van ‘sine cura’, wat ‘zonder zorgen’ betekent. Kijk, hier zit ‘zekerheid’ dus op een ander niveau dan het denken! Dat vond ik verrassend. Het ‘zekere’ zit meer in het voelen. Het is een soort vertrouwen. (Wat we trouwens óók in de Heidelbergse Catechismus teruglezen). Oosterhoff schrijft kernachtig: ‘Geloven is zeker voelen met daarnaast nog ruimte voor gezonde twijfel in het denken.’
Sommige mensen proberen uit alle macht twijfel en onzekerheid uit hun leven te bannen. Dat kan zelfs wel leiden tot een dwangstoornis. Oosterhoff omschrijft dwangstoornis als een overgevoeligheid voor de bestaansonzekerheid. Dat is mooi gezegd, vind ik. Dat klinkt verbindend, want zijn wij niet állen gevoelig voor bestaansonzekerheid?
Maar twijfel toelaten in ons denken... ook op geloofsgebied? Bij alle onzekerheid die er al is? Juist Paulus moedigt ons aan tot ‘laat uw denken vernieuwen’. Dat vereist een open houding. Het kloeke ‘Ik lees het zoals het er staat!’ behoort dan tot het verleden. Juist dit soort schijnzekerheid is bouwen op zand, want het blijkt helemaal niet zo moeilijk om onze eigen geliefde standpunten (welke dan ook) terug te lezen in de Schrift...
Nynke Sikkema-Holwerda, Hoogeveen