De gelijkenis van de wijze en de dwaze meisjes
Neem bijvoorbeeld de gelijkenis van de wijze en de dwaze meisjes. Dikwijls preken dominees over deze gelijkenis alsof het verhaal helder is en de toepassing ook. Zij wijzen op de ge-woonten bij een bruiloft in de tijd van Jezus. Maar wat een verschil in de uitleg van deze ge-lijkenis. Het is dan ook een gelijkenis waarbij veel vragen te stellen zijn.
Vragen
? Waar was de bruid? Het is toch vreemd dat zij helemaal niet wordt genoemd? In dit verhaal hoeft ze blijkbaar niet voor te komen. Toch wordt vaak ingegaan op de vraag waar zij was. De ??n zegt: ze was nog thuis en moest worden opgehaald om naar de feestzaal te worden gebracht. Nee, zegt een ander, zij was volgens het gebruik al in het huis van de bruidegom. Een derde meent te weten dat zij in het huis van de vader van de bruidegom was. Volgens de laatste twee uitleggingen was zij in het huis (van de vader) van de bruidegom omdat daar het feest zou worden gevierd. Waar de bruid was, is echter uit de gelijkenis niet af te leiden.
? Waar was de bruidegom? Ging hij zijn bruid van huis halen om dan met haar naar de bruiloftszaal te gaan? Volgens het verhaal kwam hij alleen aan toen de tien meisjes hem tegemoet gingen. Waar moest hij zo nodig nog naar toe als de bruid al in zijn huis of in dat van zijn vader was? Moest hij nog zaken voor de bruiloft regelen? Dat lijkt me onwaarschijnlijk. Sommigen beweren dat hij met haar ouders nog over de bruids-schat moest onderhandelen. Gebeurde dat werkelijk vlak voor het bruiloftsfeest? Ver-liepen de onderhandelingen misschien moeizaam zodat de bruidegom daarom zo laat kwam? Had de bruidegom geen aanvangsuur voor de bruiloft vastgesteld? Men keek toen niet op een uur. Maar kon het gebeuren dat een bruiloft uren later en pas midden in de nacht begon? Dat zijn allemaal vragen waarop geen eenduidig antwoord wordt gegeven. Het is de vraag of (de antwoorden op) deze vragen helpen Jezus? bedoeling met deze gelijkenis te begrijpen.
? Ook over de tien meisjes zijn vragen te stellen. Waren zij de enige tien mensen die de bruidegom tegemoet gingen? Wachtten zij binnen of buiten op zijn komst? Wie vers 1 leest als het begin van het verhaal kan denken dat in dat vers wordt verteld dat zij toen op weg gingen. Omdat het zo lang duurde en het donker werd, gingen ze aan de kant van de weg zitten en vielen in slaap. Ze kwamen overeind toen werd geroepen: de bruidegom komt, ga uit hem tegemoet. Er valt echter meer voor te zeggen dat zij bin-nen wachtten op de komst van de bruidegom. Vers 1 is samenvattend bedoeld. In vers 6 wordt verteld wanneer de tien de bruidegom tegemoet gingen.
? Was het verkeerd dat de tien in slaap vielen? Dat zou men kunnen denken, want vaak beoordeelt het NT het negatief als mensen slapen. Bovendien doet Jezus de oproep: waak. Maar niet alleen de dwaze meisjes vielen in slaap, maar ook de wijze meisjes. Dat kwam omdat de bruidegom midden in de nacht kwam. Jezus zegt geen kwaad woord over het slapen van de tien.
? Andere vragen kunnen over de olie worden gesteld. Hadden de dwaze meisjes geen olie genoeg waardoor hun lampen uitgingen? Of hadden ze helemaal geen olie bij zich, zodat ze hun lamp op het gewenste moment niet konden aansteken? Was het niet ego?stisch van de wijze meisjes dat ze geen olie gaven aan de anderen die hen daar dringend om vroegen? Waar is de olie het beeld van? Van het geloof of de Heilige Geest, van geloofsdaden of het gebed? Voor al deze duidingen valt iets te zeggen, maar op alle valt ook wat op af te dingen.
? Waarom wordt de deur voor de vijf laatkomers die vlug olie hadden gekocht niet opengedaan? Is dat niet in strijd met de oosterse gastvrijheid? Is het bovendien niet in strijd met ons beeld van de hemelse Vader? Bij hem staat de deur toch altijd en voor iedereen open? Hoe kan het dan dat de deur gesloten blijft voor de vijf die roepen: Heer, doe ons open. Is dit geen schokkend slot van deze gelijkenis?
De kern
Al deze vragen maken duidelijk dat deze gelijkenis niet eenvoudig te verklaren is vanuit de bruiloftsgewoonten uit Jezus? tijd. Bovendien laat Jezus belangrijke dingen weg en Hij voegt ongebruikelijke zaken toe. Dit alles vraagt aandachtig en zorgvuldig luisteren. Wie dat niet doet, hoort gemakkelijk iets anders in de gelijkenis dan Jezus bedoelt.
Jezus geeft in vers 13 zelf de toepassing. Waak, want je weet niet wanneer de bruidegom komt. Daarom is dat vers voor de verklaring van de gelijkenis het beste als uitgangspunt te nemen.
De bruidegom is Jezus zelf. Als met Hem het Koninkrijk van God komt, zal het gaan zoals met die tien meisjes. Zij staan voor de twee soorten mensen die er zijn. Wie wijs zijn, mogen meedoen met het feest van de Heer. De dwazen moeten buiten blijven. Die dwazen zijn alle mensen die leven zonder God. Tot hen horen de meelopers die de indruk geven dat zij ook graag aan het feest willen deelnemen. Maar zij krijgen van de Heer te horen: ik ken u niet. Want zij kennen Hem niet. Dat wil zeggen dat zij geen band met Hem hebben. Zij hebben geen liefde voor Hem. Zij hebben geen olie, in tegenstelling tot de wijze meisjes.
Een dringend appel
Jezus vertelt deze gelijkenis niet als een verhaal over een bruiloft in zijn dagen. De tien meisjes staan in het verhaal centraal; de twee?rlei uitkomst als het Koninkrijk van God komt. Jezus roept met deze gelijkenis zijn hoorders op ervoor te zorgen dat zij er klaar voor zijn als Gods Rijk komt. Niemand weet wanneer de Here komt. Mogelijk komt Hij veel later dan we den-ken. Wees daarom waakzaam. Dat wil zeggen: wees bereid de Heer als bruidegom te ontvan-gen. Zorg dat je de nodige olie hebt. Als je nog geen olie hebt, ga het dan kopen. Want nu is het nog niet te laat. Besef dat het moment van zijn komst beslissend is. Dan is de tijd voorbij om de goede keus te maken. De deur is dan gesloten.
Dat heeft niets te maken met liefdeloosheid van de Here. Het is gebrek aan liefde van mensen voor de Here. Dat is de grootste dwaasheid die een mens kan begaan. Die komt hem duur te staan. Daarom doet Jezus door deze gelijkenis een dringend appel. Hij doet dat uit liefde. Om tot bekering te bewegen. Hij gunt zondaren dat zij vergeving krijgen. Dat zij bij de komst van het Rijk zijn bruiloftsfeest mogen meevieren. Daarom schudt Hij slapers wakker. Hij wil dwazen wijs maken. Wie wijs zijn, kennen Jezus als hun bruidegom. Wanneer de bruidegom komt, weten we niet. Waak daarom. Blijf geloven en bidden. Want al duurt het lang, Hij komt zeker en dan wordt het feest.
Amersfoort
D. Visser