Thomas von der Dunk is
cultuurhistoricus. Dit is zijn derde bundel opstellen, waarin hij de
actualiteit in Nederland, Europa en de rest van de wereld van commentaar
voorziet. De eerste zeven stukken gaan over Nederland, over de manier waarop Nederland wordt bestuurd en het verloren onderlinge vertrouwen. Veel aandacht geeft hij aan de marktwerking in de nutsvoorzieningen, de zorg en het onderwijs.
Wie wil graag telkens bezig moeten zijn met de vraag welk energiebedrijf of welke ziektekostenverzekering bij hem past? Daar zit niemand op te wachten. Bovendien is het vanuit het perspectief van de consument een schijnvrijheid die niets oplevert. Het is niet meer dan een opdringerig en irritant aanbod toch vooral van leverancier te veranderen. Wie zou dit niet met Von der Dunk eens zijn? Ik in elk geval wel en van harte.
Ook ben ik het helemaal met hem eens dat de marktwerking in de zorgsector en in het onderwijs nog veel erger is. Door de marktwerking in die sectoren wordt met mensen omgegaan als met auto?s. Dat gebeurt onder de leus dat er zo effectief mogelijk maatwerk moet worden geleverd. In de praktijk betekent dat een zakelijke aanpak die goedkoper lijkt maar duurder is. Het brengt namelijk veel administratie met zich mee om vast te leggen wanneer, door wie, wat en in hoeveel tijd iets is gedaan. Dat gaat ten koste van de mensen en de menselijkheid. In de eerste plaats van hen die onderwijs en zorg moeten krijgen. Maar ook ten koste van hen, die onderwijs en zorg moeten geven. Werken op deze manier ontneemt mensen hun werkplezier.
De menselijkheid van de maatschappij wordt volgens Von der Dunk ook door de financi?le sector om zeep gebracht. Dat meer markt betekent dat het steeds beter gaat - de boodschap van hen die zichzelf verrijken ten koste van de bestaanszekerheid van velen - wordt door steeds minder mensen geloofd. In de financi?le sector staan de beurskoersen en de directe winstgevendheid voor de aandeelhouders voorop en niet de duurzaamheid van de onderneming. De gewone burger betaalt het gelag van dit kortetermijndenken, dat ook de politiek beheerst. Het vraagt dertig miljoen bezuinigingen.
De terechte conclusie die de auteur uit het bovenstaande trekt is dat door het marktdenken, met zijn mateloze prikkeling van particulier ego?sme en eenzijdige nadruk op persoonlijke winstgevendheid, het vertrouwen in de politiek is verdwenen. Ook het onderlinge vertrouwen is ondermijnd. Met Von der Dunk is dat fataal voor een samenleving te noemen.
Europese Unie
Von der Dunk is tegen een verdere uitbreiding van de Europese Unie. Hij heeft daar goede argumenten voor. Hij wijst op de welvaartskloof tussen de oude Unie en de tien lidstaten die er in 2004 bij zijn gekomen en de twee die er in 2007 bij kwamen. Als belangrijk argument voor (verdere) uitbreiding wordt de vrije arbeidsmarkt aangevoerd. Dat betekent in de praktijk echter dat de inkomens van gewone werknemers in het welvarende deel van Europa onder druk komen te staan. Ook brengt verdere uitbreiding volkeren binnen de EU die duidelijk een andere cultuur en mentaliteit hebben. Dat geeft bij migratie - begrijpelijk voor economische lotsverbetering - forse aanpassingsproblemen.
Verder wijst Von der Dunk erop dat de EU faalt in een gemeenschappelijke buitenlandse politiek en veiligheidspolitiek. Zie de verschillende keuzes die EU landen maakten tijdens de crisis rond Irak. De huidige EU noemt hij, met een mooi beeld, een federatie op zijn kop. Laddernormen voor glazenwassers moeten compenseren dat men geen kans ziet tot de essentie van een federatie te komen. Wie een hechte en sterke Unie wil, moet voor een geografisch beperktere Unie pleiten. Dat is zijn mening die ik graag bijval.
Democratie is geen exportartikel
Een prachtig artikel wordt gewijd aan de Afghaanse spagaat van Den Haag en
Washington. Een nederlaag is geen optie, volgens Jaap de Hoop Scheffer. Het is de meest re?le optie, zo laat Von der Dunk zien. Want de strijd van de taliban winnen vraagt een totale herstructurering van de Afghaanse maatschappij die alleen van binnenuit kans van slagen heeft en generaties zal vergen. Wie als buitenstaander zolang wil blijven, raakt in een neokoloniale situatie verzeild die weinig overlaat van de mooie belofte de Afghanen te bevrijden van de taliban en hun democratie te brengen. Dit, en nog veel meer, rechtvaardigt de vraag van de auteur: Wordt de prijs van het niet willen verliezen van deze oorlog niet te hoog?
Von der Dunk poneert met kracht van argumenten dat het tot de grote misvattingen in het Westen behoort om te menen dat democratie een tijdloze universele waarde is. Zij is echter het tijdgebonden product van de westerse samenleving op een bepaald ontwikkelingsniveau.
Het elders afdwingen van (onze) democratie wordt als een vorm van cultuurimperialisme gezien. Te denken valt aan de grootmachten Rusland en China. De auteur noemt ook Irak. Volgens hem zijn er voor dit land momenteel drie opties: overheersing van de ene groep door de andere groep met behulp van een nieuwe dictator, een opdeling in drie?n of een langdurige toestand van anarchie. Wij zien (voorlopig) het laatste, het zou kunnen uitlopen op het tweede, met alle (regionale) complicaties van dien.
Hiermee en in zijn andere artikelen laat hij de gecompliceerdheid van onze wereld zien, en de kortzichtige, baatzuchtige wijze waarop de politiek daarmee omgaat. Hij doet dat met kennis van zaken. Hij geeft zijn duidelijke mening in fraai Nederlands. Daarom is het meer dan de moeite waard deze bundel artikelen te lezen.
Regelgeving
Wat wil hij met de titel zeggen? Het is ook de titel van ??n van de bijdragen. Daarin maakt hij duidelijk dat er steeds meer regels nodig zijn, omdat onze samenleving steeds ingewikkelder wordt. Er kan daardoor steeds meer misgaan. Als er iets misgaat, wordt er geroepen om regel-geving.
In principe worden regels gemaakt voor wie dom en kwaadwillend zijn. Maar ze gelden voor iedereen. Het zou tot willekeur leiden als dat niet zo zou zijn. Toch is er anderzijds het verlangen het aantal regels te verminderen. Want regels zijn hinderlijk. Denk alleen maar aan alle controles die regels vragen. Die worden gezien als een belemmering van de vrijheid. Burgers zijn op hun vrijheid gesteld, maar willen ook graag veiligheid. Die twee verdragen zich in onze maatschappij slecht. Voor onze veiligheid zijn regels nodig. Maar ook vanwege de grote veranderingen en de toegenomen diverse, botsende waardepatronen.
Het bovenstaande is een greep uit deze bundel die veel meer boeiende en verrassende informatie bevat. Mogelijk lokt het lezers zelf dit boek te lezen. Daarbij geldt de regel: u wordt er wijzer van.
Amersfoort
D. Visser
N.a.v. Thomas von der Dunk, Regels zijn voor de dommen, Essays over politiek en maatschappij, uitgegeven door Van Gennep in Amsterdam, prijs ? 19,90