Bij het verscheiden van Willem Barnard
bij het falen van de kracht,
met de duisternis rondom,
roep ik: kom Heer Jezus, kom!
Dit is lied 267 uit ‘Verzamelde liederen’ van Guillaume van der Graft, het pseudoniem van Willem Barnard. De titel van het lied is Maranatha en is te zingen op de melodie van: ik ga slapen, ik ben moe. Ik vind het een ontroerend lied; schijnbaar eenvoudig maar met de diepte van het evangelie. En met de diepte van het mensenleven. In elk geval van het leven van de maker.
Dat gold bijzonder voor zijn laatste jaren. Drie jaar geleden leek er aan zijn leven een einde te komen, maar hij kreeg er nog drie jaar bij. Vraag niet wat voor jaren. Het waren jaren waarin de krachten faalden en de duisternis rondom was. Trouwens, niet alleen toen. In zijn leven heeft Barnard veel duisternis meegemaakt. De duisternis van een depressie. Hij hield het niet vol om dominee te zijn. Hij stopte er in 1975 mee. Of was het een depressie die het hem onmogelijk maakte dominee te zijn? Hoe het zij: duisternis rondom. Hij ervoer het als een bevrijding dat hij niet langer de plichten had van het ambt dat voor hem te hoog was. Maar ook daarna bleef hij een verscheurd en gekweld mens. Bovendien was hij een taalmens. Hij was en bleef dichter. En hij bleef een lezer van de Schriften, een man van het Woord.
Hij bleef verkondiger. Meer dan ooit zelfs, want er verschenen heel wat boeken van zijn hand waarin hij er getuigenis van aflegt hoe volgens hem het Woord van God moet worden gelezen. Als een Boek dat cirkelt om het geheim, om JHWH, de Naam van God. Voor wie dat geheim ziet, gaat de wereld open. Die weet van het licht in de nacht.
Van zijn boeken noem ik ‘Stille omgang’, een sprekend getuigenis van zijn intensieve omgang met de Schriften. En de vier deeltjes met aandachtige en persoonlijke notities bij de 150 Psalmen. Met vreugde werkte hij aan deze en andere boeken bij de Schriften en aan selecties uit zijn dagboeken. De laatste grote selectie verscheen in 2009 bij Skandalon in een prachtige dundrukeditie onder de titel: Een zon diep in de nacht. Dat is een regel uit dit couplet:
Zolang Gij nog onzichtbaar zijt,
een zon diep in de nacht,
roep ik uw nadering reeds uit
omdat ik U verwacht.
Dat is het vijfde couplet van gezang 446 uit het Liedboek voor de kerken, een lied van John Newton dat Barnard in het Nederlands vertaalde.
Het eerste couplet luidt zo:
O Jezus, hoe vertrouwd en goed
klinkt mij uw naam in ’t oor,
uw naam die mij geloven doet
Gij gaat mij reddend voor.
Van de hand van Barnard kwamen er 76 liederen in het Liedboek. Dat was een rijke oogst. Toch heeft Barnard dat niet alleen maar als een rijkdom ervaren. Want hij kreeg veel com-mentaar van theologen op zijn teksten en op regels uit zijn liederen. Daarom is het een wonder dat hij de medewerking aan het Liedboek heeft volgehouden en dat uiteindelijk 76 liederen van hem een plaats in het Liedboek kregen. Ook in andere liedbundels staan liederen van Barnard.
Meer dan eens heeft Barnard zijn voorliefde voor zingen te kennen gegeven. Hij noemt het een verhevigde vorm van spreken. Niet een manier om je te uiten, maar om te innen. Gunst-matige ademhaling noemt hij het.
Op 15 augustus 2010 werd Willem Barnard negentig jaar. Ter gelegenheid daarvan werd een cd met 23 van zijn liederen gemaakt met een ruime keus uit het Liedboek voor de kerken en met liederen uit andere bundels. De cd heet Mens in wind en vuur, werd uitgebracht door de NCRV en uitgegeven bij Skandalon in Vught voor de prijs van € 19,90.
Het is een bijzondere cd geworden met medewerking van een ensemble en solisten, met begeleiding door orgel, piano en cello, en met saxofoon en elektrische gitaar. De stem van Barnard is ook zelf te horen.
De liederen zijn de stem die Barnard aan de Schriften geeft. Zijn vertolking is samen te vatten met de woorden: hoop op oogst. De opstanding van Christus is het begin van de oogst. Zijn sterven draagt vrucht.
Deze cd is een aanrader voor wie van de liederen van Barnard houdt en van een vertolking daarvan op niveau. De liedteksten staan in een boekje bij de cd afgedrukt. In dit boekje staan ook twee artikelen. Ds. Wouter van Voorst schrijft over: Barnard en de Bijbel. En Gerda van de Haar over: Poëzie voor de eredienst. Het woord vooraf is van ds. Leo Born, voorzitter van de NCRV. Lofzang is geen luxe, noemt hij zijn bijdrage. Dat is de titel van Barnards vierde en laatste bundel dagboekachtige aantekeningen bij de Psalmen.
Deze prachtige cd wil er aan bijdragen dat we als mens op aarde leren de HERE te eren. Om het te zeggen met twee liederen van Barnard die op de cd staan: Wij moeten Gode zingen. Een mens te zijn op aarde, een mens in wind en vuur (Liedboek 301 en 172).
De eerste cd werd op 15 augustus aan Barnard zelf uitgereikt, al liet zijn gezondheid het nau-welijks toe er bij te zijn. Hij verzekerde dat hij uit volle borst zou meezingen als hij de cd draaide. Het is de vraag of daar veel van terecht is gekomen.
In elk geval is er aan het leven van Willem Barnard een einde gekomen. Dat gebeurde op 21 november, de laatste zondag van het kerkelijk jaar, op eeuwigheidszondag. De zondag waarop in veel kerken de namen van de overledenen van het afgelopen jaar worden genoemd. Dat gebeurt op zondag, de dag van de opstanding. Een dag om met Barnard te zingen:
O Jezus, hoe vertrouwd en goed
klinkt mij uw naam in ’t oor,
als ik van alles scheiden moet
gaat nog die naam mij voor.
O naam, eeuwige ademtocht,
een sterveling ben ik,
als eens mijn eigen adem stokt
dan draagt mij uw muziek.
Amersfoort
D. Visser