Christen: toerist of pelgrim?
Paulus benadrukt op verschillende plaatsen en manieren dat Gods kinderen burgers zijn van een rijk in de hemel, van een beter Vaderland en dat dit grote consequenties heeft voor de manier waarop wij hier en nu in het leven staan. Jezus betuigt nadrukkelijk dat zijn koninkrijk niet van deze wereld is. Het evangelie is wel vóór de mens, maar niet náár de mens. Het komt nooit in ons straatje. Het is altijd tegen het zere been. Daarom denk ik dat er iets niet deugt als we denken dat we hier op aarde zijn om het naar onze zin te hebben of als het inmiddels zover is dat dat al zo is. We hebben het hier prima; we hebben het goed en het gaat goed. Welk appèl doet de gebrokenheid van het bestaan dan nog op ons?
Dubbel luisteren
God is in Zijn Woord heel duidelijk over wat Hij met ons voor heeft: verschil uit maken in deze wereld. Dat betekent dat we anders denken door dubbel te luisteren, stelde de Engelse theoloog John Stott.
We moeten goed luisteren naar de wereld om ons heen en eveneens goed luisteren naar wat de Bijbel ons zegt. Beide stemmen zijn van groot belang. Als je wel goed naar de Bijbel luistert en niet naar de wereld, word je wereldvreemd. En dat kan als gevolg hebben dat je je terugtrekt in een subcultuur, veilig verscholen voor de buitenwereld. Als er dan nog een boodschap overblijft, zal deze de buitenwereld niet veel te zeggen hebben. En dus voldoe je niet aan Gods roeping het evangelie in deze wereld uit te dragen.
Omgekeerd: als je wel goed naar de wereld luistert, maar niet goed naar de Bijbel, laat je je al snel meeslepen door de publieke opinie en wat iedereen vindt en doet, met als gevolg dat je van God afdrijft en Hem niet trouw blijft.
Wereldmijding en wereldgelijkvormigheid, geen van beide mag een optie zijn. Waardoor wordt ons denken en doen meer beïnvloed? Door de Bijbel, door Jezus of door de geluiden van en uit de samenleving?
Toerist
Je kunt op verscheidene manieren in het godsdienstige leven staan. Het lijkt erop dat heel veel mensen zich thuis voelen bij de mentaliteit van de toerist. Toeristen bezoeken bezienswaardigheden. En dat doe je als je voldoende tijd over hebt. Dat kan een wekelijks uitstapje naar de kerk zijn of zo nu en dan een bijzondere dienst bijwonen. Weer anderen organiseren hun leven rond retraites, massabijeenkomsten, congressen en symposia. In elk geval is het idee om nieuwe ervaringen op te doen om op die manier iets toe te voegen aan ons monotone leven.
In de meeste gevallen blijft de toerist ook toeschouwer. Nou ja, je kunt wel even in de draaimolen gaan zitten bij wijze van spreken, maar dat is in de meeste gevallen vrijblijvend; je kunt er ook zo weer uitstappen als je dat prettiger vindt.
Godsdienstig leven wordt zo op gelijk niveau gesteld met de kick van de beleving waarnaar we zoeken in onze belevingscultuur. Op deze manier kan het christenleven niet gedijen en rijpen. En wordt het bovendien heel individualistisch ingevuld. Okke Jager verwoordde het ooit als volgt: ‘Hedendaagse mensen construeren hun geloofswereld zoals vogeltjes hun nest: alleen op hun eigen houtje, maar we vinden er de hele omgeving in terug.’
Pelgrim
De Bijbel duidt mensen van geloof aan met benamingen als discipel en pelgrim. Discipel wil zeggen dat wij ons leven lang doorbrengen in de leerschool van onze Meester Jezus Christus. We hebben een relatie van voortdurend groeien en leren. Daarin verwerven we geen theoretische kennis, maar vaardigheden in geloof. Discipelen zijn navolgers en zijn geroepen hun Heiland te vertegenwoordigen op aarde. Maken steeds meer Jezus Christus zichtbaar in hun doen en laten, zijn meer en meer een leesbare brief van Christus. Kennen een diep verlangen: ik wens te zijn als Jezus.
Pelgrim wil zeggen dat wij mensen zijn die ons leven lang onderweg zijn naar God, en voor wie Jezus Christus de weg is om daar te komen. In het besef dat deze wereld niet ons thuis is en dat wij op weg zijn gegaan naar ‘het huis van de Vader’. Het aardse leven is bedoeld als een voorbereiding op de eeuwigheid.
Als mensen die God toebehoren, kunnen we vrij staan tegenover al die andere dingen die beslag op ons willen leggen. Aan God toebehoren is voor Jezus geen slavernij, maar bevat het geheim van de vrijheid. Alles wat mensen in deze wereld in de ban lijkt te hebben is relatief: eigendom, eer, prestaties, noodlot, angst, onzekerheid, dood. De verbondenheid met God is de onvernietigbare en enige absolute kern van ons leven. De rest is betrekkelijk en kan ons wel raken, maar niet vernietigen. Geworteld zijn in Gods ruimte levert zo een innerlijke vrede en onafhankelijkheid op, die niets of niemand anders ons kan geven.
Verlangen
Als christen kun je niet meedoen en meegaan met de tijd waarin je leeft, een wereld die gekenmerkt wordt door normloosheid. Want, zegt Paulus in Efeze 4, je hebt Christus leren kennen. En Hij veroorzaakt een radicale verandering, een omkeer in je leven. Letterlijk zegt Hij: jullie hebben Christus geleerd. Je wordt geen christen door een pakket nieuwe regels of een nieuw systeem of een nieuwe filosofie te leren. Het is geen beweging van buiten naar binnen – een gevoel of een systeem dat je aan jezelf toevoegt, maar je hebt Christus geleerd en Hij is anders. Het gaat om Hem. Hij komt je leven binnen. HIJ zet daar alles op z’n kop. Het is een beweging van binnen naar buiten. Anders in je denken en doen. Zoals Jezus. Het gaat niet om mij, mijn verlangens en begeerten, maar om Hem. Het gaat erom dat Hij mijn verlangen is.
Jezus zegt: Ik ben de Weg en de Waarheid en het Leven. Niemand komt tot de Vader los van Mij.
De brief aan de Hebreeën laat iets van het reisprogramma zien: Zien jullie wat dit betekent – al deze pioniers die de weg hebben verkend en aangegeven, al deze veteranen die ons aanmoedigen? Dat betekent dat wij het beste ook maar in beweging kunnen komen. Zet je schrap, begin te lopen en geef nooit op! Houd je oog gericht op Jezus, die deze race waarmee wij bezig zijn, niet alleen begonnen is, maar ook ten einde heeft volbracht.
Dit artikel is het eerste deel van een lezing die drs. Els J. van Dijk heeft verzorgd tijdens het EH-symposium ‘Gans anders’. Van Dijk is directeur van de Evangelische Hogeschool te Amersfoort.