Je hoeft de krant maar open te slaan, de televisie maar aan te zetten en binnen de kortste keren lees je of hoor je over de crisis. Dan gaat het vooral over de crisis die ontstaan is over een munt: de euro. En achter die crisis ligt een wereld van hebzucht, meer willen, van belastingontduiking, leven op de pof en van het slecht inschatten van risico’s. Hoe één en ander economisch ‘werkt’ dat legt een aantal (elkaar vaak tegensprekende) economen u wel uit. Ons gaat het nu om een andere crisis, namelijk de crisis over een mens: u, jij.
Ik weet niet meer bij welke gelegenheid het was. Iemand zei toen tegen mij dat het weer goede tijden voor de kerk zouden worden. Hoezo, vroeg ik me af. En dat vroeg ik dus ook aan degene die erover begon. “Nou”, legde hij uit, “in tijden van crisis weet men de kerk weer te vinden.” Een verklaring die parallel loopt met wat er blijkbaar in ons land gebeurde tijdens de Tweede Wereldoorlog: de kerken vulden zich meer tijdens dan voor de bezetting. Crisis doet mensen de steven wenden naar het huis van God. Crisis leidt een mens naar God? Me dunkt dat je de redenatie ook kunt omkeren. Want er zijn genoeg mensen die God ‘vaarwel’ zeggen in tijden van nood.
Crisis
De Bijbel kent het woord ‘krisis’ ook. We komen het in de Griekse tekst van het Nieuwe Testament tegen. Maar zo’n Grieks woord vraagt om een vertaling. En als we het Griekse ‘krisis’ omzetten naar het Nederlands dan luidt de vertaling: oordeel, gericht. En om een oordeel uit te spreken heb je een rechter nodig, een ‘kritès’ of ‘kritikos’. Als we proberen dat wat toe te passen op de crisis van vandaag de dag dan is het denk ik niet verkeerd de vraag te stellen of de huidige (euro)crisis een oordeel is. Ja, ik weet het, ik maak nu wellicht een snelle stap en ga misschien wat kort door de bocht maar ik blader nog eens in mijn Bijbel. Zoek in het Oude Testament en lees een gedeelte (en er zijn er veel meer te vinden) uit het boek Jeremia, hoofdstuk 23. We horen daar felle, striemende woorden van de profeet. Woorden die hij spreekt tegen de geestelijke en politieke leiders van het volk, hier aangeduid als herders. Op goede herders lijken ze echter niet: Wee de herders die de schapen van mijn weiden in het verderf storten en laten verdwalen. Jullie hebben mijn schapen verjaagd. Armen mogen toekijken terwijl zij eten en drinken in overvloed hebben. Waar moeten die het zoeken? Waar zijn hun ‘wateren der rust’? Leiders die voor zichzelf gaan - enkel voor zichzelf. Het kost niet eens veel moeite om een lijn naar vandaag te trekken: zelfverrijking, machtswellust, eigen volk eerst. Wat dat betreft valt in onze dagen de appel niet ver van de boom waarbij de boom de leiders zijn en de appel ‘het volk’. Meegezogen kan een land worden: onder de zweep van groeien, meer en meer. En onder die zweepslag vallen heel wat slachtoffers. Voedselbanken en uitkeringsinstanties varen er wel bij - zou je als cynicus kunnen zeggen. Jeremia zegt ’t namens zijn Zender: Ik zal jullie straffen voor je kwalijke praktijken. Ik weet wel, ’t is niet altijd verstandig om uit de losse pols een hedendaagse vervelende of moeilijke situatie te beoordelen als straf van God. Maar het is ook niet aan te bevelen om bijvoorbeeld de huidige crisis los te zien van Gods regering en die alleen te verklaren met behulp van economische theorieën en sociologische naslagwerken.
Gouden regel
Er is meer aan de hand. Heb God lief boven alles en je naaste als jezelf. Die gouden regel, de grondslag van wat er in de Wet en de Profeten staat, die gouden regel wordt met voeten getreden. Mozes mocht het al zeggen: luister naar God. Wil je echt leven dan luister je naar God en doe je wat Hij van je vraagt. Het cement van een samenleving is liefde, omzien naar elkaar. Waarbij Gods liefde de bron mag en moet zijn. Lap je Gods liefde en zijn fundamentele levensregel aan je laars dan vind je de ‘dood’ in de pot om een variant op een spreekwoord te gebruiken. En die ‘dood’ is dan het oordeel. Dan kom je in de crisis terecht, onvermijdelijk. Hosea 4:1: Luister naar de woorden van de HEER, Israëlieten! De HEER voert een geding tegen de inwoners van dit land, want ze kennen geen eerlijkheid meer en geen liefde, en met God zijn ze niet meer vertrouwd. Dát is de echte crisis. Als er een top gehouden zou moeten worden, een eurotop, dan zou die daar over moeten gaan. Dan zou de persconferentie na afloop moeten gaan over bekering…
Rechtmatige telg / rechtvaardige Spruit
De dag zal komen – spreekt de HEER – dat ik aan Davids stam een rechtmatige telg laat ontspruiten, die als koning een wijs beleid zal voeren en die in het land recht en gerechtigheid zal handhaven (Jer.23:5). Als we ons op grond van het bovenstaande afvragen wat God doet dan zijn deze woorden van de profeet het antwoord. Davids afstammeling – dé afstammeling! We zien Hem liggen in een kribbe. Is Hij in staat om ons uit de crisis te leiden? Nee toch. Hij zal toch ook moeten verwijzen naar de ECB’s en IMF’s van deze wereld? Ja dat is ook zo. Is Hij de man met ‘wijs beleid’? Dat betwijfel ik. Het voordeel van de twijfel, zelfs dat wordt Hem niet gegund. Ook niet als Hij de gouden regel in alle hoeken en gaten blijkt toe te passen. Ook niet als Hij de crisis doorbreekt door eindeloos te delen. Zelfs niet als hij oproept tot omkeer naar God en als Hij spreekt van vergeving. De crisis, het oordeel, wordt alleen maar groter. Kijk maar: de rechtmatige en rechtvaardige koning wordt gekruisigd. Zie je wel. Ook Hij is het niet. Toch, kijk nog eens. Ja, ik zie het! Zie jij het ook? Zonder Hem blijf je de ‘dood’ in de pot vinden. Maar met Hem gaan de ‘dood’ en de machten van de dood op de schop. Deze koning is opgestaan! Het kind van de kribbe leidt via het oordeel uit de crisis. Je moet het zien. Dat moet je geloven! Deze koning heeft iets wat de wereld niet heeft en waar wij niet zomaar over beschikken. Hij heeft Iemand. De Heilige Geest! En die wil Hij graag geven aan mensen, aan leiders die zich omkeren. Gij Heilge Israëls, Gij zelf hebt ons ten leven een koning naar uw wil, een schild van heil gegeven.
Groningen
N. Vennik