De redactie vroeg me om voor het Paasnummer van het kerkblad een artikel te schrijven over de vergelijking die Jezus maakt tussen Zijn eigen dood en opstanding enerzijds en zaad dat in de aarde moet sterven om vrucht te kunnen dragen anderzijds. Ik doe dat graag. Maar toen ik mij in het onderwerp verdiepte, bleek het nog niet zo eenvoudig. Laten we toch een poging wagen…
In Johannes 12:24 zegt Jezus: Waarachtig, ik verzeker u: als een graankorrel niet in de aarde valt en sterft, blijft het één graankorrel, maar wanneer hij sterft, draagt hij veel vrucht.
Paulus lijkt dit landbouwonderwijs van Jezus te herhalen. Hij schrijft in 1 Korintiërs 15: 36: Dwaas die u bent! Als u iets zaait, moet dat eerst afsterven, voordat het tot leven kan komen.
Ik denk dat de meeste Bijbellezers deze teksten lezen, als dat er een graankorrel wordt gezaaid, in de grond sterft, daarna gaat kiemen, vervolgens tot een plantje uitgroeit en vrucht draagt. Maar klopt deze uitleg met hoe het in werkelijkheid in de grond gaat? En als dat niet zo is, hoe moet ik deze Bijbelgedeelten dan lezen en uitleggen?
Ik zeg het direct eerlijk: dat Paulus er landbouwkundig gezien naast kan zitten, daar kan ik nog inkomen. Tenslotte was hij tentenbouwer en geen landbouwer. Maar dat Jezus zelf er naast zit, dat geloof ik niet. Vandaar de opening van dit artikel, namelijk dat het nog niet zo eenvoudig lijkt te zijn…
Leven na de dood?
Landbouwkundig gezien is de volgorde zoals ik die hierboven beschreef, zaaien, sterven, kiemen en vrucht dragen, niet juist. Als een graankorrel na het zaaien letterlijk echt afsterft, dan zal het daarna niet meer kiemen en zal er geen plantje uit groeien. Dood is dan letterlijk dood!
U (her-)kent dat misschien wel bij slabonen. Als u slabonen poot, wil het wel eens gebeuren dat niet alle bonen opkomen. Als u dan later de slabonen, die niet zijn opgekomen in de grond probeert terug te vinden, zijn ze vaak verrot. Maar uit die verrotte bonen, groeit echt geen nieuw bonenplantje.
Maar als dat landbouwkundig, of zo u wilt biologisch gezien zo is, hoe moeten we deze Bijbelgedeelten dan lezen?
Vertaling
Om te beginnen, heb ik aan onze eigen predikant ds. Henk Jonkman gevraagd of in het Grieks voor het woord ‘(af-)sterven’ en ‘begraven’ misschien hetzelfde woord wordt gebruikt.
Volgens hem worden beide woorden - (af)sterven en begraven - in het Grieks met een eigen woord vertaald en hebben deze twee Griekse woorden niets met elkaar te maken. Het zijn twee verschillende handelingen met een duidelijk verschillende betekenis. De vertaling biedt dus geen uitkomst voor de ogenschijnlijke tegenstrijdigheid in de vergelijking van Jezus.
Nieuw leven
Vervolgens heb ik aan enkele collega’s aan de CAH in Dronten, die het vak plantenfysiologie doceren, gevraagd wat zij ervan denken.
Eén van hen schreef:
“Ingewikkeld! Ik zou in eerste plaats de neiging hebben om een graankorrel als een embryo te zien, niet als iets dat sterft, maar als nieuw leven. Aan de andere kant is zo'n korrel natuurlijk voor het grootste deel een klont reservevoedsel, die zichzelf opoffert voor het plantje dat ontstaat. Als de korrel niet de aarde in gaat, blijft de voorraad reservevoedsel behouden maar blijft het één korrel. Als de korrel in de aarde valt, groeit het embryo uit ten koste van de rest van de korrel. Van het grootste deel van de korrel kun je dus zeggen dat hij (af-)sterft.”
Vergelijking
Wat mij betreft zitten er in deze toelichting van mijn collega aanknopingspunten om de vergelijking van Jezus goed te begrijpen.
Een graankorrel zit vol met reservevoedsel. Dat voedsel is nodig voor het nieuwe leven dat gaat groeien. Zo is het in zekere zin ook bij Jezus. Hij heeft zijn leven letterlijk gegeven, zodat er nieuw leven mogelijk is. Voor ons! Bij het Avondmaal denken we daar op een speciale manier aan.
Als een graankorrel niet wordt gezaaid en in de grond komt, dan blijft het een graankorrel. Het zal niet kiemen, laat staan dat er een nieuw plantje uit groeit en er zal al helemaal geen vrucht uit groeien. Dat is wat Jezus in Johannes 12 zelf ook zegt, als een graankorrel niet in de aarde valt en sterft, blijft het één graankorrel. Wat opvalt is dat Jezus in vers 24 eigenlijk de nadruk op wat anders legt. Namelijk op het verschil tussen één graankorrel blijven of vrucht dragen. Jezus zegt, als de graankorrel niet wordt gezaaid, blijft het één graankorrel en draagt het geen vrucht. Anders gezegd; om vrucht te dragen, moet de graankorrel worden gezaaid en ook afsterven. Zo was het ook bij Jezus zelf. Hij moest sterven, hij moest in de aarde gelegd worden, zodat er vruchten konden groeien. Namelijk de vruchten van het leven van Zijn kinderen.
Misschien moeten we daarom de volgorde in de tekst van Johannes 12 vers 24 niet te letterlijk nemen. Eerst in de aarde vallen en dan sterven. Wellicht wil Jezus ons wijzen op de noodzaak van sterven en van begraven. Dat die twee nodig zijn om tot nieuw leven te komen en om vrucht te kunnen dragen.
Wedergeboren
Toen ik met de voorbereiding van dit artikel bezig was, moest ik aan twee andere Bijbelgedeelten denken.
De eerste is het verhaal van Nicodemus (Johannes 3). Nicodemus komt ’s nachts bij Jezus om hem beter te leren kennen. En Jezus zegt tegen hem dat je het Koninkrijk van God alleen binnen kunt gaan, als je opnieuw geboren wordt. Daar zit iets in van de noodzaak dat het oude (eerst) afsterft en het nieuwe dat gaat leven.
Het tweede Bijbelgedeelte waaraan ik moest denken is de gelijkenis van Jezus over de zaaier (Mattheüs 13). De zaaier strooit zijn zaad breed uit. Een deel van het zaad valt in goede aarde, het kiemt, groeit en brengt vrucht voort. En dan staat erbij, deels 30, deels 60, deels 100-voud. Het zaad dat Jezus heet en in de aarde valt, brengt ook vrucht voort. Niet 30, niet 60, niet 100, maar duizend-, duizendmaal…!.
Paasweekend
In het Paasweekend liggen dood en leven, begraven en opstaan dicht bij elkaar.
Jezus moest sterven, hij werd begraven en stond weer op uit de dood.
Van de graankorrel kunnen we leren dat Hij zijn leven gaf voor ons. Het reservevoedsel in de graankorrel – Zijn lichaam, offerde Hij letterlijk voor ons op. Hij moest sterven om vrucht te dragen. De vrucht van het eeuwige leven. Hij en wij, samen.
Tot slot
Als je Paulus in de brief aan de Korintiërs letterlijk leest, gaat hij landbouwkundig gezien, te kort door de bocht. Het zij zo.
Maar ik hoop dat u door het landbouwonderwijs over de graankorrel van Jezus zelf, onder de indruk bent gekomen van zijn enorme liefde voor ons.
Hij gaf zijn leven,
Hij werd begraven,
Hij stond op,
Hij deelt van Zijn vruchten,
Aan u, voor mij.
Duizendmaal, duizendmaal maal, o Heer,
zij U daarvoor dank en eer!
Dronten
Wiggele Oosterhoff