Prof. Gerard Wisse (1873-1957) was in de Christelijke Gereformeerde Kerken en ver daarbuiten een gevierd tijdredenaar. Hij hield naar aanleiding van actuele thema’s tijdredes, het liefst voor geheel volle kerken. Bekende tijdredes waren die rond de kunstmaan, de watersnood van 1953 en hoogtijdagen in het Koninklijk huis. Had Wisse nu geleefd dan zou de inhuldiging van Koning Willem Alexander zeker stof tot een tijdrede hebben gegeven.
Prof. G. Wisse was van 1928 tot 1936 verbonden aan de Theologische School van de Christelijke Gereformeerde Kerken in Apeldoorn. Retorica en homiletiek waren hem op het lijf geschreven. Na 1936 verbond Wisse zich weer beperkt aan gemeenten. Daarnaast hield hij in kleine kring toerustende bijeenkomsten. In bredere kring hield hij tijdredes voor de Spaanse Evangelische Zending. Deze redes trokken veel volk uit diverse kerken. Over de campagne om een tijdrede bekendheid te geven, geeft een originele brief van G. Wisse in het Documentatiecentrum van de Christelijke Gereformeerde Kerken in Veenendaal klaarheid.
Propaganda
Wisse adviseert als een volwaardige pr-deskundige:
'Ik zou zeggen, laat een paar duizend strooibiljetten rondstrooien. Massa-meeting in de St. Jan te Gouda. Prof. G. Wisse zal optreden om te spreken over de verdrukking onzer Protestantse Geloofsgenooten in Spanje. Het onderwerp: JEZUS’ BRUID GESLAGEN EN VERBONDEN. Aanvang 8 uur. Toegang vrij.'
De suggesties van Wisse gaan verder. 'Als u soms raambiljetten liet maken, dan dit ook alzo op die biljetten. Denk ook om de verschillende kerkbodes en afkondiging van s.v.p. alle kansels zondag a.s. Kosten behoeft u niet te sparen. Er is voor deze avond veel geld beschikbaar. Zie niet op 10 of 25 gulden. Als de propaganda maar geweldig is. Ook in de omliggende dorpen. Maak een accoord met de bladen.'
Door deze doordachte publiciteit en de uitstraling van prof. Wisse waren de kerken afgeladen vol. Daar genoot Wisse van. Zijn ijdelheid was befaamd. Uiteraard was een goede opkomst ook voor de Spaanse Evangelische Zending een groot voordeel. Maar een predikant die zo zijn eigen propaganda regelde en aan de kleinste details dacht is uniek. Hij zal daarbij voordeel hebben gehad aan zijn ervaring in Amsterdam. In 1937 bijvoorbeeld schakelde men een Amsterdams reclamebureau in om tijdredes aan te kondigen. Het bureau zorgde voor paard en wagen met daarop de aankondiging: plaats, tijd, oproep om te komen en de pakkende titel van de rede. Ten slotte noemde men de verwarming. Deze gegevens kan men in de boeiende biografie van ds. H. van der Ham vinden.
Enkele anekdotes:
Beroep naar Amsterdam, 1936
Wisse was van 2 oktober 1928 tot 29 april 1936 verbonden aan de Theologische School te Apeldoorn. De benaming van professor is overigens in de tijd rond de benoeming van Wisse ingevoerd. Daarvoor was men slechts docent. Volgens de formele bronnen werd Wisse om gezondheidsredenen van zijn taak als hoogleraar ontheven. Details daarover zijn niet bekend. Wisse nam een beroep naar Amsterdam aan dat op 14 januari 1936 op hem was uitgebracht. Maar hij ging niet in Amsterdam wonen, maar in Driebergen, in huize Rehoboth. Hij preekte zondags in Amsterdam en had volle kerken. Catechisatie geven en pastorale bezoeken afleggen konden vanwege de afstand in principe niet vervuld worden. Een vreemde invulling. Maar blijkbaar voldeed het Amsterdam en prof. Wisse.
Middelburg zonder huis
In 1939 nam prof. Wisse een beroep aan naar de gemeente van Middelburg. Toen echter bleek dat er geen behoorlijk verblijf voor de familie te vinden was, nam hij zijn beslissing terug tot grote teleurstelling van Middelburg. Hij bleef aan de Christelijke Gereformeerde Kerk van Amsterdam-Oost verbonden. Overigens ging Wisse in 1941 definitief naar Middelburg. Blijkbaar is er een goede huisvesting gevonden.
Koekjes
In Utrecht gaf prof. Wisse een interview aan journalist Henk van de Brink. Ze gingen samen naar een banketbakker. Wisse bestelde een pond koekjes, volgens zijn zeggen voor de journalist. Van de Brink getuigde later dat Wisse tijdens het vraaggesprek de gehele zak alleen opat. De koek was toen bij Wisse geheel op.
Bevindelijkheid
Bekend was Wisse ook om zijn bevindelijkheid en geestelijke leiding. Als een ouderling in Middelburg zelf zei dat het vol was in de kerk, reageerde Wisse geestelijk: 'Als de Heere er niet is, dan is de kerk leeg.'
Afgevaardigde op generale synode
In het gereformeerd kerkrecht kan een kerkenraad alleen in hun gemeente bevestigde ambtsdragers afvaardigen. Prof. G. Wisse was in 1953 en in 1956 afgevaardigd naar classis, particuliere synode en generale synode. Op de generale synode van 1956 kwam aan de orde dat prof. Wisse nooit als ouderling in Doorn bevestigd was. Het moderamen was er behoorlijk mee verlegen. Als wijs compromis werd besloten om voor dit keer akkoord te gaan met deze bijzondere afvaardiging, maar dat een volgende keer Wisse toch echt als ouderling bevestigd moest zijn.
Merendeels kijkkast van de duivel
In 1956 schreef Wisse over de media. Hij waarschuwde voor de genotscultuur waarin dag en nacht de radio aanstaat. Van de televisie geeft hij weer wat de berichten uit Amerika zijn. In een week 4 inbraken, 10 diefstallen, 2 zelfmoorden en 91 moorden. Deze gegevens geven Wisse aanleiding om de tv 'merendeels kijkkast van de duivel' te noemen. Het woord merendeels geeft een mate aan, geen wezenskenmerk. De visie op de media bij Wisse zou een boeiend onderzoek kunnen zijn.
Diverse waardering
De positieve waardering voor Wisse gold vooral de boeiende tijdredes, de inhoudelijke colleges apologetiek en homiletiek en de vele boeiende publicaties. Minder sterk was zijn ijdele karakter. Volgens dr. J. C. Maris vond hij het maar moeilijk studenten die hem prezen toch een onvoldoende te geven. Naar de criteria van nu lag de aantrekkelijkheid van sommige tijdredes niet altijd evenwichtig in vorm en inhoud. Wisse wist precies dat de Russen de Satan waren en Finland het godvruchtige volk was. Dr. A.W. Velema uit Leusden was van mening dat bij Wisse de performing wel eens ten koste van de inhoud ging. Drie boze brieven over deze uitspraak in het Reformatorisch Dagblad van 10 augustus 1992 geven aan hoe de waardering divers is. Later historisch onderzoek zal een genuanceerd beeld kunnen geven. Dr. Niels van Driel heeft in <<cursief>>De Wekker<<einde cursief>> al een eerste aanzet gegeven.
Jan Noorlandt
Docent communicatie aan de Christelijke Hogeschool Ede en beheerder Documentatiecentrum Christelijke Gereformeerde Kerken