Over de conferentie van Messiasbelijdende Joden (Helsinki Consultation) schreef ik eerder in dit kerkblad. Hier volgt nu een terugblik.
Door het Centrum voor Israëlstudies (CIS) en de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) was de bovengenoemde groep joods-christelijke theologen uitgenodigd om dit jaar naar Nederland te komen. Eén dag (23 juni) was voor niet-joodse belangstellenden opengesteld. Op die dag is een groot aantal deelnemers afgekomen om met joodse christenen te spreken over hun plaats als zegen en uitdaging voor de kerk.
Eigen plaats in de kerk
Het blijkt dat er bij joodse volgelingen van de Here Jezus Christus onderling wel verscheidenheid bestaat. Niet alle uitspraken op deze dag werden volledig door ieder gedeeld. Ondanks alle verschillen bleek er echter steeds het gezamenlijke besef te leven bij de joodse volgelingen van Jezus dat zij een eigen plaats en roeping hebben in Zijn kerk. Dit was al bij de eerste sprekers op te merken: Mark Kinzer en Antoine Levy.
Mark Kinzer is verbonden aan een opleiding voor joods-christelijke voorgangers in Amerika en ook rabbijn van een messiaans-joodse synagoge. Zijn religieuze wortels wil hij in de specifiek joodse context gestalte geven. Hij beklemtoonde echter duidelijk dat hij niet sektarisch wil zijn en zijn benadering nooit dwingend aan andere christenen oplegt. Hij wil juist helend en verbindend optreden, teneinde in de kerk de leden met joodse wortels en de christenen uit de heidenen dichter tot elkaar brengen. De joodse volgelingen van Jezus moeten een teken zijn dat verwijst naar de diepere eenheid van de kerk in Christus. Ondanks een heel verschillende afkomst is er eenheid in de ene Messias van de Joden en de (heiden)volken.
Een andere persoon is Antoine Levy, een lid van de orde van de dominicanen in de Rooms-Katholieke Kerk en hoogleraar in Finland. Hij behoort tot de grote groep joodse christenen die volledig hun plaats innemen in één van de vele christelijke kerken, maar toch hun bijzondere plaats als joodse christenen niet vergeten. Levy noemde enkele voorbeelden van joodse christenen die na toetreding tot de kerk zich toch met hun joodse volksgenoten verbonden bleven voelen, maar dat verschillend gestalte gaven. Onder hen gaf hij bijzondere aandacht aan de bekende zuster Edith Stein en haar blijvende verbondenheid met haar volk, tot in het vreselijke lijden onder het nazibewind. Deze voorbeelden zijn een signaal voor christendom en jodendom beide.
Momenten uit de workshops
In de workshops werden meer dingen genoemd. Volgens veel messiaanse christenen dienen vandaag het joodse deel van de kerk en het deel uit de (heiden)volken er voor elkaar te zijn als wederzijdse aanvulling. De eigen roeping van het joodse deel werd ergens als volgt geformuleerd. Het niet-joodse christendom was soms sterk 'geestelijk' gericht, maar daardoor kan een 'vergeestelijking' ontstaan die vervreemdt van de aardse, 'vleselijke' (dat wil zeggen: stoffelijke, concrete) werkelijkheid.
Het joodse denken is juist vol van het besef dat het gaat om het concrete bestaan waar ons geloof betrekking op heeft. Juist dit joodse denken herinnert er steeds weer aan dat de lijn naar boven (het geestelijke) en het zicht op het aardse, dagelijkse leven als een diepe eenheid voor Gods aangezicht moeten worden beleefd. Het joodse deel van de kerk is een voortdurend appel op de wereldkerk om niet eenzijdig vergeestelijkend of abstract over God te denken.
Door een ander werd het weer anders geformuleerd: het deel van de kerk uit de volken laat zien dat het volgen van Christus wereldwijd en universeel gebeurt. Het joodse deel van de kerk zal altijd weer herinneren aan het feit dat Gods werk ook particulier van karakter is, gericht op concrete mensen. God koos eerst één volk uit, één land en wilde zich volledig openbaren in één mens, Jezus Christus.
Bijzondere momenten
Er waren diverse bijzondere momenten op deze dag. Zo werd in een andere workshop besproken waarom een deel van de joodse christenen nog steeds de wet van Mozes volgt. Niet als een weg tot verlossing, maar als een verrijkende invulling van het leven dat daardoor zinvoller en gelukkiger wordt. Ook hier was te beluisteren de religieuze aandacht voor het dagelijkse leven. Maar vooral de vreugde over het goede dat men in Gods geboden als leefregel voor het joodse volk heeft ontvangen.
In weer een andere workshop kwam de vraag ter sprake hoe men getuige van Messias Jezus onder het joodse volk kan zijn. Een aantal aandachtspunten werden genoemd. De Berlijner christen-rabbijn Vladimir Pikman merkte echter tegelijk op: of je wel of niet een joodse afkomst hebt, het zal er altijd om gaan dat je eerst een relatie met mensen weet te leggen.
Bijzonder was tenslotte aan het einde van de dag de afsluiting met het zingen van Hebreeuwse liederen en het gezamenlijk bidden van het Onze Vader, ieder in zijn eigen taal.
In een volgend artikel wil ik graag verder doordenken over het bovenstaande. Nu sluit ik af met de dankbare constatering dat door het CIS en de CHE een mooie conferentie is gehouden die de aanwezigen veel meegegeven heeft.
W. P. de Groot
Drs. W. P. de Groot is emerituspredikant van Rotterdam-Zuid en deputaat kerk en Israël.