Hoewel er veel verandert in kerkelijk Nederland is catechisatie al tijdenlang een bekend fenomeen. Maar waarschijnlijk gaat het er in de meeste ‘catecheselokalen’ wel anders aan toe dan een jaar of tien geleden. Benieuwd wat er nu op de markt is? Hieronder krijgt u een kort kijkje in de keuken van het kerkelijk tieneronderwijs.
Er zijn allerlei catechesemethoden die materiaal aanbieden. Met verschil in kerkelijke achtergrond, gebruikte Bijbelvertaling, didactische aanpak en opzet van de catechese.
De bekendste catechesemethoden die op dit moment in kerken worden gebruikt, zijn:
Follow Me: www.hgjb.nl
Follow Up!: www.follow-up.nu
GELOOF.NU: www.geloofnu.nl
Ik geloof: www.vuurbaak.nl
JOP Swing: www.jop.nl
JOP Provider: www.jop.nl
JOP Motieven: www.jop.nl
Leer ons geloven: www.hgjb.nl
Leren om te leven: www.uitgeversgroepjongbloed.nl
Reflector: www.boekencentrum.nl
Zeg nu zelf: www.vuurbaak.nl
Voor een karakterisering van de methoden kunt u op de websites terecht. In het Handboek voor catecheten wordt van elke methode een typering gegeven en worden de methodes op punten met elkaar vergeleken.
Binnenkort komt er nog iets nieuws uit: de methode «cursief» Bijzonder! «einde cursief» Dit is materiaal speciaal voor mensen met een verstandelijke beperking. Het eerste deel, dat in september verschijnt, is een pakket voor belijdeniscatechese aan mensen met een verstandelijke beperking. Daarna zullen meer pakketten volgen met bijbelstudiemateriaal voor deze doelgroep. Voor meer info: www.follow-up.nu.
Variatie in vormen
Traditioneel ontvangt de predikant op een avond in de week elke drie kwartier een groepje tieners dat hij onderwijs geeft. Maar het kan ook anders. «cursief» Huiskamercatechese «einde cursief» is inmiddels bekend vooral bij de wat oudere jeugd. Met een intiemere, huiselijke sfeer praten jongeren makkelijker en wordt er naast de geloofskennis ook geïnvesteerd in de onderlinge band. Het scheppen van relaties krijgt sowieso meer aandacht de laatste jaren. Men heeft wel ontdekt dat tieners zich meer open stellen voor het geloof als ze zich op hun gemak voelen in de groep. Die groep is voor hen de geloofsgemeenschap die hen ondersteunt.
Mentorcatechese is de laatste tien jaar ook regelmatig toegepast. Dit houdt in dat alle tieners op hetzelfde tijdstip naar de kerk komen, een gezamenlijke introductie krijgen en daarna in kleine mentorgroepjes over het onderwerp doorpraten. Voordeel hiervan is dat de predikant het niet alleen hoeft te doen, maar dat er een team van mensen investeert in de catechese. Zij kunnen onderling de taken verdelen zodat ieder doet waar hij of zij goed in is. Bovendien dragen de kleine groepjes eraan bij dat er veel aandacht is voor elke jongere en ruimte voor persoonlijke gesprekken.
De doelstellingen van club en catechese zijn de laatste jaren steeds meer gaan overlappen. Catecheten ervaren dat een goede groepsband en gezellige sfeer voorwaarde zijn om iets over te kunnen brengen. Terwijl clubleiders naast de nodige gezelligheid de kinderen ook iets willen meegeven over het geloof. Daarom zijn er kerken waarin men kiest voor een «cursief» integratie van tienerclub en catechisatie «einde cursief». Dit biedt mogelijkheden voor een gevarieerd programma en bundeling van krachten.
In mijn gemeente in Zoetermeer gaan we dit seizoen starten met tieneravonden (een integratie van club, catechese en jeugdpastoraat). De tieners volgens eens per week een programma dat bestaat uit een inhoudelijke introductie, gesprek in kleine groepjes met vervolgens ontspanning (spel, potje voetbal, lekker kletsen). De gewone avonden worden afgewisseld met bijvoorbeeld een filmavond, gastspreker, samen schaatsen en de handen uit de mouwen steken voor een goed doel.
Handig voor catecheten
Als catecheet kun je wel eens het gevoel hebben dat je er alleen voor staat. Maar er zijn hulpmiddelen die je ondersteunen in je werk.
Praktisch en inspirerend is bijvoorbeeld de christelijke mediabank www.opkijken.nl. Die heeft een portal speciaal voor catechese. Daarop vind je allerlei filmpjes die je kunt gebruiken bij je lessen. Je kunt zoeken op thema (genade, Bijbel, onrecht, enz.) of op bijbelgedeelte. En sommige catechesemethodes zijn er ook aan gekoppeld. Gebruik je bijvoorbeeld «cursief» Follow Up! «einde cursief», dan zoek je naar de les die je gaat behandelen en krijg je alle bijbehorende filmtips op een rijtje.
Vorig jaar is er een Handboek voor catecheten verschenen. In dit boek staat veel informatie over het geven van onderwijs aan tieners. Een greep uit de vragen die besproken worden: Hoe werkt een tienerbrein? Hoe ga je om met geloofstwijfel? Hoe bouw je een les op? Hoe ga je om met niveauverschillen? En niet de minste: Heb ik het eigenlijk wel in me om catechisatie te geven? Naast de gewone hoofdstukken biedt het boek nog een serie praktische bijlagen die je direct kunt toepassen, zoals bijvoorbeeld een opsomming van leuke werkvormen.
Het handboek kun je samen met medecatecheten bespreken en gebruiken als toerustingsmateriaal. Maar als je die collega’s niet hebt, dan is een «cursief» cursus «einde cursief» misschien een goed idee. Verschillende organisaties bieden cursussen aan. Hier kun je samen met anderen je laten kneden en vormen om nog beter beslagen ten ijs te komen. Ook een aantal van de genoemde catechesemethoden biedt toerusting aan om te leren werken met het materiaal. Dit geldt in ieder geval voor «cursief» Follow Up! «einde cursief», HGJB en JOP.
Ingrid Plantinga, Zoetermeer
Mw. I. Plantinga-Kalter is projectleider van Follow Up! en medeauteur van het «cursief» Handboek voor catecheten. «einde cursief»