Jezus Christus is de Eerste, de Laatste en de Levende (Op.1, 17-18). Hij heeft dood en graf overwonnen. Daarom hebben christenen hoop en kunnen ze vol goede moed verder. Vanuit de ontmoeting die de Opgestane met de Emmaüsgangers heeft, zijn enkele lijnen te trekken naar het pastoraat, zeven in totaal. Gods Zoon geeft ons in Lucas 24 een prachtig voorbeeld van goede pastorale zorg.
Samen onderweg zijn
Als de Emmaüsgangers samen onderweg zijn, hebben ze allerlei gedachten en gevoelens die ze met elkaar delen. De gebeurtenissen in Jeruzalem hebben hen enorm aangegrepen. Zonder dat zij het in de gaten hebben, loopt de Heer met hen mee (vers 13-16). Hoewel zij Hem niet herkennen, wordt Hij gaandeweg deelgenoot van hun ervaringen. Hun vragen en moeiten komen bij Hem terecht. Dat is pastorale zorg zoals God het bedoeld heeft: je gedachten en gevoelens delen met een ander, zodat Jezus daarbij betrokken raakt. Pastoraat zonder Christus is geen zorg voor de ziel. Pastors willen op het juiste moment en op de juiste manier Gods Zoon betrekken bij de gedachten en gevoelens van hun pastoranten. Zij willen Jezus present stellen zodat hun zielzorg aan de ander een weg met Jezus wordt. Zij willen vooral de ander laten praten en zelf luisteren, waken voor pasklare antwoorden en een stuk met de ander oplopen.
Jezus centraal stellen
In pastorale zorg zal Jezus gaandeweg een grotere plaats innemen. Dat zie je gebeuren in dit gedeelte. Eerst heeft Christus een bijrol, maar Hij krijgt de hoofdrol. Hij is aanvankelijk stil en op de achtergrond aanwezig, maar na verloop van tijd komt Hij steeds meer naar voren als sprekend en handelend persoon. Door de juiste vragen te stellen, komt Hij steeds dichter bij de harten van de Emmaüsgangers. Hoewel Hij hun gedachten en gevoelens alle ruimte geeft, neemt Hijzelf ook steeds meer ruimte in. Zoiets kan Hij alleen! Daarom willen pastors niet zichzelf, maar de Opperherder in het middelpunt zetten. Wat mensen voelen en denken, moet in relatie gebracht worden met Hem die de menselijke gevoelens en gedachten geschapen heeft. Zo komt er ruimte voor de Heilige Geest om troost en kracht te geven.
Gods ingrijpen verwachten
Kleopas en zijn vriend delen hun teleurstellingen en frustraties met elkaar als Jezus Zich bij hen voegt. Ze vertellen Hem dat ze iets anders van God verwacht hadden. Ze begrijpen totaal niet waarom de dingen gelopen zijn zoals ze gelopen zijn (vers 19-21). Eigenlijk zijn ze teleurgesteld in God, zoals veel mensen dat vandaag ook zijn. Een pastor krijgt veelvuldig met de vragen van teleurgestelde mensen te maken. Maar de kernvraag in dit alles is of je verwacht dat God het ten goede kan keren – of je gelooft dat God dwars door moeilijke dingen heen mooie dingen kan bereiken. In het pastoraat gaan pastor en pastorant samen op zoek naar vertrouwen in Gods macht en leiding. Hij kan dingen veranderen zoals mensen dat niet kunnen. Zou voor God iets te wonderlijk zijn (Gen.18, 14)?
Troosten en confronteren
Terwijl Jezus met zijn beide discipelen naar Emmaüs op weg is, troost Hij hen. Door te luisteren, vragen te stellen en op hun antwoorden te reageren, is Hij met zijn Trooster bij hen. Toch komt er ook een moment waarop Hij hen een spiegel voorhoudt. Hij aarzelt niet om hen te confronteren met hun kortzichtigheid: ‘En Hij zei tegen hen: O onverstandigen en tragen van hart! Dat u niet gelooft al wat de profeten gesproken hebben!’ (vers 25 HSV). Pastoraat moet soms ook confronterend zijn, uiteraard liefdevol getoonzet. Als mensen in hun beperkte denkpatronen en bekrompen visies blijven hangen, moeten ze daaruit geholpen worden. In die zin moet pastorale zorg ook bevrijdend zijn. God vraagt ons immers vernieuwd te worden in ons denken (Rom.12, 2). Omdat onze gedachten meestal leidend voor onze gevoelens zijn, heeft juist ons denken bekering en vernieuwing nodig!
Leiding geven vanuit de Schriften
Pastoraat heeft het Woord van de goede Herder nodig. Niet om ‘te pas en te onpas’ voor elk probleem een bijbeltekst als de oplossing te zien. Wel om vanuit Gods Woord geestelijke leiding te geven. Jezus zegt niet voor niets dat zijn schapen luisteren naar zijn stem; Hij leidt hen en zij volgen Hem (Joh.10, 3-4. 27-28). Daarom opent Christus gaandeweg naar Emmaüs de Schriften, zodat zijn leerlingen langzaam maar zeker gaan begrijpen wat Gods plan was met de Messias. Gods Geest leidt ons door Gods Woord – ook in het pastoraat. De Bijbel is een schat van pastorale wijsheid!
Eenheid met Jezus ervaren
Een pastor zal aansturen op geestelijke eenheid met Christus. Soms moet die eenheid nog ontstaan. Soms moet die eenheid hersteld of versterkt worden. Maar het doel van pastorale zorg zal zijn om verbinding met Gods Zoon te leggen zodat er in onze zwakte kracht ervaren wordt en in onze gebrokenheid herstel merkbaar wordt. Daarin mogen twee dingen leidend zijn: wat de Heer voor ons heeft gedaan en wat de Heer ons heeft voorgedaan (1 Pet.2, 21-25). Waar mensen zich richten op het volbrachte werk en het voorbeeld van Jezus, daar ontstaat een levenseenheid met Hem. Het is geen toeval dat de Emmaüsgangers Christus herkennen als Hij het brood met hen breekt (vers 30-31). Dat is een verwijzing naar zijn gebroken lichaam (Luc.22, 19). Alleen door zijn lijden, sterven en opstanding is er (herstelde) gemeenschap met Hem en met elkaar mogelijk!
Jezus delen met anderen
Tot slot, gek genoeg eindigt de perikoop van de Emmaüsgangers niet met hun herkenning van Christus. Het gedeelte loopt uit op hun terugkeer naar Jeruzalem. Hun brandende hart brengt hen als een ‘lopend vuurtje’ op weg naar de andere leerlingen van de Heer. Wat zij van de Opgestane hebben gehoord en gezien, willen zij met anderen delen (vers 33-35). Nu zij voor zichzelf kunnen vertellen wie Jezus is, mogen ook anderen dat weten. Pastoraat is ook altijd toerusting om als christen Christus te delen met je broeders en zusters. Wie goed pastoraat gekregen heeft, kan ook iets uitdelen aan een ander. Onder leiding van de Heilige Geest is pastorale zorg iets van ontvangen en doorgeven!
Lieuwejan van Dalen, Hoogeveen