31 oktober 1517 – Luther, Calvijn, Zwingli – 95 stellingen – de Institutie – de Nederlandse Geloofsbelijdenis (1561) en de Heidelberger Catechismus (1563).
Zomaar wat losse termen die allemaal te maken hebben met de Reformatie. Van het ene weet u misschien meer dan van het andere. Sommige dingen hebben we ooit op catechisatie geleerd, maar zijn inmiddels ver weggezakt. Andere dingen, zoals de Catechismus, hebben we uit ons hoofd geleerd of we hebben er zoveel preken over gehoord dat ons (geloofs)leven er grotendeels door bepaald is.
Refo500
Mocht u het nog niet weten: het is bijna vijfhonderd jaar geleden dat Luther zijn stellingen op de deur van de slotkapel in Wittenberg spijkerde. Nog ruim twee jaar en dan herdenken we vijfhonderd jaar Reformatie. Misschien bent u bekend met het werk van de stichting Refo500. Deze stichting heeft zich ten doel gesteld om tussen 2009-2017 (en daarna nog?) zoveel mogelijk aandacht te vragen voor het belang van de Reformatie. Er wordt van alles georganiseerd: conferenties, publicaties, tentoonstellingen. Maar we hoeven er niet perse op uit om iets van de Reformatie te leren. Mensen van de stichting willen ook met alle liefde bij u langskomen om iets over de Reformatie met ons te delen. Zo is het mogelijk om als kerkelijke gemeente iemand van de stichting uit te nodigen voor een presentatie.
Zo was bij onze gemeente in Dedemsvaart in het voorjaar van 2011 professor Selderhuis namens Refo500 te gast. Hij kwam vertellen over Refo500 en het doel van de stichting. Maar boven alles probeerde hij het belang van de Reformatie voor vandaag door te geven. En dat is goed gelukt…
Want naar aanleiding van de presentatie van professor Selderhuis kwam een viertal gemeenteleden in gesprek over de mogelijkheid om binnen onze gemeente iets te doen met Refo500. Zo ontstond al snel het idee om in een aantal leerdiensten aandacht te geven aan bepaalde kenmerkende thema’s uit de Reformatie. Met als doel te ontdekken hoe die thema’s en de gedachten van reformatoren daarover voor de kerk van vandaag, voor onze gemeente in Dedemsvaart en ook voor het persoonlijk geloofsleven van de leden van onze gemeente van grote waarde kunnen zijn.
Refo500-diensten in Dedemsvaart
Inmiddels zijn we vier jaar en dertien Refo500-diensten verder. Want het idee van 2011 is uitgegroeid tot een behoorlijk vaste routine. Hoe die eruit ziet? Tweemaal per jaar is er een zondag die in het teken staat van Refo500. Op die zondag zijn er twee diensten naar aanleiding van één thema. Meestal is dat een thema dat nadrukkelijk aanwezig is in de theologie van een van de reformatoren. In de ochtenddienst wordt het thema inhoudelijk uitgewerkt. Zo wordt als het ware een theoretisch fundament gelegd om met elkaar over na te denken. We hebben de volgorde dus omgedraaid: op deze zondagen is de ochtenddienst een leerdienst.
Na de dienst gaan we als gemeente koffiedrinken en daarna is er gelegenheid om in groepjes door te praten over het thema. Meestal doen hier tussen de vijfentwintig en veertig mensen aan mee. Het mooie is dat in zo’n groep de hele gemeente is vertegenwoordigd, jongeren en ouderen zitten bijvoorbeeld bij elkaar in de groep. Dat geeft een interactie die voor iedereen leerzaam is. Onder leiding van een commissielid wordt er een uur gesproken over het thema en na dat uur wordt geïnventariseerd welke vragen er zijn blijven liggen of wat er uit de bespreking is opgekomen en wat nog wat meer aandacht vraagt.
Deze aandachtspunten worden na de bespreking aan mij doorgegeven en waar nodig toegelicht. Daarna ga ik ermee aan het werk. De middagpreek is namelijk een meer praktische uitwerking van het thema. Hierin worden nadrukkelijk de lijnen naar ons persoonlijke leven getrokken. Er komen verschillende auteurs aan de orde, mensen uit de tijd van de Reformatie, maar ook meer recente auteurs. En de vragen die 's ochtends zijn blijven liggen, worden 's middags in de dienst zoveel mogelijk beantwoord.
Thema’s
De thema's die daarbij aan de orde komen? We hebben al stil gestaan bij de rechtvaardiging (waarbij een aantal van Luthers stellingen als kader voor de dienst werden genomen), bij aanvechting, bij het gebed waarbij uitgebreid aandacht was voor het hoofdstuk over het gebed in de «cursief» Institutie «einde cursief» van Calvijn. Verder hebben we een zondag stil gestaan bij de sacramenten, bij de toekomst en de gedachten van Calvijn over het overdenken van het toekomende leven. We hebben ook een zondag stil gestaan bij de heilige Geest. Bij deze thema's worden niet uitsluitend gedachten van de reformatoren doorgegeven. Het gaat erom dat we de thema’s vanuit de Schrift bezien en dat we daarbij regelmatig bij de hand worden genomen door een van de reformatoren die een bijzondere gedachte of uitspraak over dat thema heeft.
Wat hierbij steeds weer opvalt is de duidelijke en vaak ook confronterende taal die de reformatoren spreken. Er is geen sprake van wollig taalgebruik, de boodschap wordt luid en duidelijk gebracht (dit heeft overigens in het geval van Calvijn ook te maken met de geweldige vertaling van de «cursief» Institutie «einde cursief» door dr. C.A. de Niet). En zo blijkt ook steeds opnieuw dat de reformatoren ook ons vandaag de dag iets hebben te zeggen.
Waardevol
In eerste instantie was er best wat twijfel over deze diensten. Mensen vroegen zich af waarom we zo nadrukkelijk stil zouden moeten staan bij de Reformatie. Dat is al zo lang geleden (een bezwaar dat ik letterlijk heb gehoord). En aan de ene kant is dat zo. En natuurlijk was de Reformatie ook een beweging van haar eigen tijd. Tegelijk is er in de Reformatie veel wezenlijks naar boven gekomen. We staan niet voor niets als Christelijke Gereformeerde Kerken bewust in de traditie van de Reformatie.
De actuele waarde van veel van wat Luther en Calvijn (maar ook anderen) geschreven hebben, is goed doorgedrongen binnen de gemeente. Want inmiddels wordt over het algemeen erg enthousiast op deze zondagen gereageerd. Het mooie is dat er ontmoeting plaatsvindt, dat er gesprekken gevoerd worden en dat onderwerpen die voor de Reformatie van groot belang waren opnieuw onder de aandacht komen. En dan ontdekken gemeenteleden dat het gedachtegoed van de Reformatie ook voor vandaag van alles te zeggen heeft. En door allerlei citaten van – vooral – Luther en Calvijn worden mensen bepaald bij de actuele waarde van wat deze mannen gezegd en geschreven hebben.
Daarnaast moeten we ook verder kijken. Dat doen we ook. Niet alleen Luther en Calvijn komen aan bod in de diensten, ook schrijvers van vandaag komen aan het woord. Maar boven alles leren we te putten uit de Schrift en we zoeken naar een goede manier om die gegevens in deze tijd en in ons eigen leven te verwerken. En dat is waar het in de Reformatie om ging, dat is waar het vandaag nog om gaat. Het gaat om het Woord en hoe God door het Woord werkt.
Wouter Moolhuizen, Dedemsvaart