In de kerken werken veel vrijwilligers met kinderen en jongeren. Stel dat een kinderwerker zich aan een kind vergrijpt. Verschrikkelijk. Als de zaak aan het licht komt, zal ook de kerk zich moeten verantwoorden. Heeft zij geen maatregelen genomen die dit hadden kunnen voorkomen, dan kan zij mede verantwoordelijk worden gesteld.
Een kerk handelt volgens de huidige maatschappelijke standaard zorgvuldig als al haar kinder- en jeugdwerkers een verklaring omtrent het gedrag (VOG) bezitten. Maar … daaraan is een prijskaartje verbonden. Voor een grote gemeente kan dat in de papieren lopen.
De vraag is of een gemeente in plaats van een VOG zou kunnen volstaan met een gedragscode, een document dat elke werker in de kerk zou moeten ondertekenen. Zou dat ook niet voldoende zijn als telkens aan het begin van het seizoen dat document wordt besproken met alle werkers? De vraag is of dat voor een rechter voldoende is.
Het mooiste zou zijn als een kerk voor haar werkers een VOG zou kunnen aanvragen zonder dat daaraan kosten verbonden zijn. Daartoe zou de overheid een besluit moeten nemen en een speciale groepsbeschikking voor kerken moeten treffen. Deputaten voor het contact met de overheid geven aan dat aan zo'n beschikking wordt gewerkt.
Nu is het zo dat elke kerk afzonderlijk wel zo'n beschikking kan aanvragen. Voorwaarde is wel dat de desbetreffende gemeente een duidelijk beleidsplan heeft en werkt aan de veiligheid voor de jeugd. Maar het aanvragen van zo'n beschikking is veel papierwerk.
In elk geval is een VOG voor de huidige samenleving een minimumvereiste. Als er iets gebeurt en je werkt als kerk niet met een VOG, kun je dan zeggen dat je alles hebt gedaan om het gebeurde te voorkomen?
ANBI
Wie een gift geeft aan de kerk, kan deze aftrekken van de belastingen. De reden daarvan is dat kerken vallen onder de zogenaamde ANBI-regeling. ANBI staat voor: Algemeen Nut Beogende Instelling. Onder deze regeling vallen ook alle geledingen van een kerkgemeenschap, bijvoorbeeld ook de diaconie.
Willen de kerken ook in de toekomst voor deze regeling in aanmerking blijven komen, dan moeten zij ervoor zorgen dat hun gegevens op orde zijn. Een aantal gegevens moet op de website van de kerk te vinden zijn. Maar die gegevens moeten dan wel actueel zijn. Helaas is dat niet altijd het geval, en staan er op de desbetreffende website gegevens van enkele jaren geleden. Kerkenraden moeten daarop letten, aldus de deputaten voor contact met de overheid.
De eisen die de overheid stelt aan instanties die voor de ANBI-regeling in aanmerking komen, worden strenger. Er is transparantie vereist over wat je doet en waarom, en hoe je je geld besteedt.
Maar er is meer aan de hand. De giftenaftrek staat sowieso onder druk. De ANBI-regeling is voor de belastingdienst arbeidsintensief. Er is druk om deze regeling af te schaffen, vooral voor kerken. Des te meer reden om de zaken goed op orde te hebben. Daarom moet ook de informatie op de website actueel zijn.
Vanwege deze regeling is ook een beleidsplan voor de kerken nodig. Dit plan omschrijft in algemene zin de activiteiten van kerken en de financiële verantwoording daarvan. Dat moet regelmatig worden bijgesteld. De synode heeft het bijgestelde beleidsplan voor de kerken goedgekeurd.
Mantelzorg
Steeds meer zieken en ouderen worden thuis verzorgd. De overheid laat in de zorg veel over aan particulier initiatief. Deze ontwikkeling raak ook de geestelijke verzorging van zieken en ouderen. Veel zieken en ouderen werden en worden bereikt via het pastoraat in het ziekenhuis, verpleeghuis of het tehuis voor ouderen. Maar omdat er verpleeghuizen sluiten, neemt het aantal geestelijke verzorgers in die instellingen af en worden er minder mensen, en ook minder niet-gelovigen, bereikt met het evangelie. Kerken zouden zich moeten bezinnen op de vraag hoe de mensen die het betreft, toch nog kunnen worden bereikt.
Deputaten voor contact met de overheid houden zich ook bezig met de geestelijke verzorging in justitiële inrichtingen. Binnenkort gaat een nieuwe werker aan de slag. Ds. S. Pos zal naar verwachting binnenkort beginnen als justitiepredikant. Voorlopig eerst voor een jaar.
Met deze en andere zaken houden deputaten voor contact met de overheid zich bezig. Ze merken ook op dat het maatschappelijk klimaat grimmiger is geworden voor kerken. Haar plaats in de samenleving is niet vanzelfsprekend, maar staat ter discussie. Toch doet de samenleving ook een appel op haar. Dat biedt kansen. Nu de overheid meer en meer terugtreedt, hebben kerken meer mogelijkheden om dienstbaarheid te tonen aan mensen die zorg nodig hebben. Ze kunnen vooral ook dienstbaar zijn in de eigen omgeving. Deputaten zien dat kerken die kansen ook in toenemende mate benutten en activiteiten ontwikkelen, bijvoorbeeld ten behoeve van de eigen buurt, en de begeleiding en opvang van vluchtelingen.
De veertiende zitting van de generale synode zal zijn op D.V. dinsdag 14 februari, opnieuw in Nunspeet.
D.J. Steensma, Feanwâlden