In Jezus Christus zijn al Gods beloften in vervulling gegaan. Uitsluitend door Hem zullen zij tot de volledige vervulling komen. Een groeiend aantal christenen ziet dat anders, zeker sinds de Tweede Wereldoorlog. Volgens hen is er in Gods heilsplan een blijvende plaats ingeruimd voor Israël. De één zegt dat God voor zijn volk nog verrassingen in petto heeft: een massale erkenning dat Jezus de Messias is (mogelijk met een terugkeer naar het land van de belofte). Een ander gelooft dat Gods volk duizend jaar in vrede zal leven in het land Israël, met Jeruzalem als de stad waar de Zoon van David koning zal zijn en de HERE in zijn tempel zal worden gediend. In die tijd zal er dank zij de knecht van de HERE (Israël) harmonie op heel de aarde zijn.
Paas over het volk Israël
In een Open brief over Israël aan Nederlandse christenen heeft Steven Paas in 2012 zich, samen met andere theologen, tegen deze visie op Israël gekeerd. Paas deed dat vervolgens uitvoerig in zijn boeken Israëlvisies in beweging (2014) en Liefde voor Israël nader bekeken (2015).
In 2017 bracht hij een nieuw boek op de markt over hetzelfde onderwerp. Het is een bundel artikelen van geestverwanten wereldwijd, getiteld: ‘Het Israëlisme en de plaats van Christus’. Met Israëlismewordt bedoeld dat Israël als volk in Gods plan een belangrijke plaats blijft innemen. Maar niemand gaat boven Christus. Ook in het Oude Testament gaat het ten diepste om Hem. Vandaar de ondertitel: Christocentrische interpretatie van Bijbelse profetie. Daarmee is gezegd dat de profetieën alleen juist kunnen worden uitgelegd vanuit Christus.
Het eerste artikel is van Paas zelf. Hij schetst rustig en begrijpelijk zijn visie op de positie van Israël. Daarbij maakt hij duidelijk dat hij wars is van antisemitisme.
De Kerk bestaat vanaf het begin van de wereld
Erik van Alten wijdt een artikel aan Calvijn over Israël en de Kerk in Handelingen. Volgens Calvijn ontstond de kerk na de zondeval. Adam en Eva waren de eerste leden, met hun zonen Abel en Seth. Ook Abraham hoorde bij de Kerk. God maakte hem tot de stamvader van Israël. Dat volk was de voortzetting van de oude kerk. Maar op de Pinksterdag kwamen de andere volken weer in beeld. Allen die geloven in Jezus Christus, de Zoon van Abraham, zijn namelijk kinderen van Abraham, en van God. Zij vormen de katholieke kerk. Zo wordt het ook beleden in de Nederlandse Geloofsbelijdenis, artikel 27. Hoe verhoudt deze belijdenis zich tot de gedachte dat er voor Israël als volk na Pinksteren nog veel te verwachten is?
De tijden van de wederoprichting van alle dingen
In discussies over de toekomstige positie van het volk Israël speelt Handelingen 3: 19-21 een belangrijke rol. Deze verzen lijken voor geen misverstand vatbaar. Petrus roept zijn volksgenoten op tot bekering, met vergeving van zonden als gevolg. Dan komt Christus uit de hemel en door Hem de tijden van verkwikking en het herstel van alle dingen. Toch is het niet zo eenvoudig als het lijkt.
Bram Maljaars laat dat uitmuntend zien in zijn artikel over deze passage. Hij wijst op Jezus’ typering van het optreden van Johannes de Doper: hij is Elia die is gekomen om alles te herstellen (Matt. 17, 10-13). En van zijn eigen verkondiging: heden is de Schrift in vervulling gegaan (Luk. 4, 21).
Bovendien valt te wijzen op andere teksten in Handelingen. In 1, 6 vragen de leerlingen of in hun tijd het Koninkrijk voor Israël weer zal worden hersteld. Ja, zegt Jezus, door jullie getuigenis in Jeruzalem, Judea en Samaria en tot aan het einde van de aarde.
In de discussie over de noodzaak van de besnijdenis voor de niet-Joodse christenen grijpt Jakobus (in 15, 16-18) terug op de profetie van Amos over het herstel van de vervallen hut van David. Dat herstel is gaande door het werk van Jezus Christus dat Hij zijn leerlingen laat doen in de kracht van de Geest.
Daarbij zijn eerst de Joden in beeld, zo blijkt uit Handelingen 3. In vers 19 roept Petrus zijn volksgenoten op zich te bekeren tot Christus. God heeft Hem eerst tot hen gezonden om hen te zegenen, tot afkeer van hun slechte daden te brengen (3, 26).
Dit alles overziende doet het vreemd aan dat de bekering van de Joden een tijd van herstel voor Israël zal brengen, gevolgd door de wederkomst van Christus. Veel uitleggers worstelen daarmee of laten de knelpunten voor wat ze zijn. Zo niet Maljaars. Hij geeft een overtuigende verklaring met de volgende vertaling van 3, 19-21:
Kom daarom tot inkeer en bekeer u, om uw zonden uitgewist te krijgen, nu de tijden van opwekking van het aangezicht van de Heere gekomen zijn, en Hij Jezus Christus gezonden heeft, die voor u bestemd was. Hem moest de hemel bij zich houden tot de tijden van de wederoprichting van alle dingen, waarover God gesproken heeft bij monde van al Zijn heilige profeten door de eeuwen heen.
Een ander aansprekend artikel is dat van Jos Strengholt over Zacharia 14. Volgens veel christenen zegt de profeet met zoveel woorden, dat Jezus zal terugkeren op de Olijfberg. Strengholt laat echter zien dat wie denkt dat deze hele profetie nog letterlijk in vervulling moet gaan in grote problemen komt. Zijn uitleg helpt om te ontdekken hoe dit profetisch woord in Christus is vervuld.
Met Stephen Sizer ben ik van mening dat de tempel niet moet worden herbouwd, omdat Christus zelf de nieuwe tempel is. Maar zijn uitspraak op blz. 291 dat ‘Christenen die de herbouw van de tempel steunen met de gedachte dat toekomstige offers gedenkoffers zullen zijn of zelfs de zonde kunnen verzoenen zijn afgevallen van het Christelijke geloof’, neem ik absoluut niet voor mijn rekening.
Alles bij elkaar levert dit boek een waardevolle bijdrage in de doordenking van de christelijke visie op Israël.
D. Visser, Amersfoort
Naar aanleiding van Steven Paas (red.), Het Israëlisme en de plaats van Christus, Christocentrische interpretatie van Bijbelse profetie, uitgegeven bij Boekencentrum in samenwerking met Boekscout, ISBN 978-94-022-4114-3, 328 blz., prijs € 22,50.