Tegenwoordig kun je van elke christelijke uitgeverij een paar keer per jaar een brochure krijgen met de nieuwe uitgaven voor dat deel van het jaar. Vele tientallen boeken per jaar per uitgever. En de meeste van die boeken eindigen, oneerbiedig gezegd, na een jaar of vijf in de bak van de opruiming. Eén druk, dat is het. Het gebeurt daarentegen vaak genoeg dat (zeer) oude boeken opnieuw uitgegeven worden. Zelfs boeken van meer dan vijfhonderd jaar oud… Het zijn boeken die de tand des tijds hebben doorstaan.
Zo vond ik dit voorjaar in de christelijke boekhandel een nieuwe uitgave, speciaal gericht op jongeren, van De navolging van Christus, geschreven tussen 1420-1427 door Thomas a Kempis. Bijna zeshonderd jaar oud en nog steeds relevant genoeg voor een nieuwe uitgave. Vertaald in ongeveer honderd talen. Gelezen over de hele wereld. Over invloedrijke boeken gesproken.
Moderne Devotie
Thomas a Kempis leefde in de vijftiende eeuw. Hij was geboren in Kempen (in de buurt van Venlo), ging naar Deventer voor studie en deed intrede in het Sint Augustinusklooster in Windesheim bij Zwolle. Daar was een klooster gesticht in de geest van de Moderne Devotie, een opwekkingsbeweging die in het leven was geroepen door Geert Groote. Hij kwam in opstand tegen de godsdienstige decadentie van de kloosters, de kloosterlingen en de leken. Hij stond aan het begin van een beweging van christelijk reveil. Een beweging die gericht was op de verhouding tussen mens en God. Een beweging die zich kenmerkt door grote eenvoud. Geen geleerde discussies, een uiterst eenvoudige taal, weinig contact met de wereld en een zeer sober leven.
Een beweging dus die het kloosterleven wilde hervormen. Terug wilde naar de basis. Dat was nodig omdat ze leefden in een tijd van geestelijke nood waarin kloosters leeglopen, de twijfel lijkt te heersen en de mens steeds opstandiger wordt.
Navolging
Het medicijn tegen deze crisis wordt in de Moderne Devotie gevonden in het geestelijk leven dat ontwikkeld moet worden ‘tot op God’. Deze beweging moedigt de mensen aan tot de mystieke omgang met God. Dat is ook waar het Thomas a Kempis om te doen is in zijn Navolging van Christus. De mensen brengen tot de eenheid met God. De lezer helpen in zijn innerlijke ontwikkeling. De nadruk ligt dan op de genade van God en op de mens die door die genade leert werkelijk met God te leven.
De Navolging (oorspronkelijke titel De imitatione Christus) bestaat uit vier delen. Het begint met ‘Richtlijnen voor het innerlijk leven’ (25 hoofdstukken), vervolgens komen er ‘Aansporingen tot innerlijk leven’ (12 hoofdstukken). In het derde deel: 59 hoofdstukken ‘Innerlijke Vertroosting’. En ten slotte een deel over ‘De heilige Eucharistie’ (18 hoofdstukken).
Het boek heeft geen grote lijn, geen verhaal. Het is eerder een verzameling gedachten. Elk hoofdstuk bestaat uit een aantal (10-40) punten waarin die gedachten, vaak gebaseerd op Bijbelteksten, gedeeld worden. Door alles heen wil het boek de mensen op God wijzen en hen opwekken om te bidden, te zoeken en te luisteren naar de Here. Er spreekt diep ontzag voor God uit en een grote drang om mensen op te wekken de Here te dienen en deze aarde met alle verleidingen achter zich te laten. De lezer wordt aangespoord om sober, bescheiden, nederig te leven omdat dat naar de wil van God is.
Tijd voor een aantal citaten:
I.6.ii: Wie trots zijn en hebzuchtig komen nooit tot rust; armen en nederigen van geest leven in overvloed van vrede.
II.11.xii: Wat is de zuivere liefde voor Jezus tot veel in staat, als deze met volstrekt geen eigenbelang of eigenliefde is vermengd.
III.8.v-vi: Als ik aan mijzelf word overgelaten, zie, dan is er niets dan louter zwakheid … Maar nauwelijks hebt Gij mij even aangezien of ik ben ineens sterk en wordt van nieuwe vreugde vervuld.
IV.16.xi: Ik spreek tot Degene die alles weet, aan wie mijn hele innerlijk bekend is; Gij alleen kunt de volmaakte vertroosting geven en mij helpen.
Invloed
De Navolging is misschien wel het belangrijkste boek dat Nederland ooit heeft voortgebracht. Het meest vertaalde boek dat verspreid is tot ver buiten Europa. Een boek waarvan meer dan drieduizend verschillende edities bestaan. Een boek dat buitengewoon veel invloed op buitengewoon veel mensen heeft gehad. De jezuïeten gaven het boek een plaats in hun geestelijke oefeningen. John Wesley en John Newton schreven het werk een invloed toe op hun bekering.
En het boek blijft relevant. Thomas a Kempis leefde weliswaar in een andere tijd, maar tegelijk is er veel herkenning. Vanwege de toestand van veel kerken (en kloosters). Vanwege een crisis in geloof bij veel mensen. En juist in die spanning wil de Navolging ons de weg naar God wijzen op een bevindelijke manier. Dat is wat vandaag de dag ook nodig is. Toen ik dus afgelopen voorjaar voor de jongeren die belijdenis deden op zoek was naar een mooi boek, kocht voor een van de jongeren niet een van die nieuwe boeken die pas uitgekomen waren. Ik kocht een nieuwe uitgave van de oude teksten van Thomas a Kempis. Een tekst voor elke dag met een korte uitleg en overdenking erbij, een Brevier. Een dagboek waarin voor elke dag een tekst van Thomas a Kempis was opgenomen met een korte overdenking erbij. Hopelijk spreek het aan en reikt de invloed van a Kempis en zijn Navolging, werkelijk tot aan vandaag de dag en verder.
Wouter Moolhuizen, Dedemsvaart