Origenes (185-254) is een beroemd, maar ook omstreden kerkvader. Hij was een creatief en radicaal denker. Veel van zijn commentaren op Bijbelboeken, preken en andere theologische werken zijn bewaard gebleven. Maar ook heel wat van zijn werken zijn verloren gegaan. Hij is erom bekend dat hij zichzelf ontmande om ook aan vrouwen les te kunnen geven. Zo had hij meer extreme ideeën die weerstand opriepen. Niettemin is de huidige opinie over hem eenduidig: hij was een diepzinnig theoloog die niet veronachtzaamd mag worden.
Daarom is er in onze tijd meer dan ooit belangstelling voor zijn werk. Dat blijk ook uit het feit dat van zijn boek Aansporing tot het martelaarschap onlangs in het Nederlands een - heel toegankelijke - vertaling is verschenen. Kooij heeft die vertaling voorzien van een uitvoerige inleiding van vijf hoofstukken. Daarin gaat het over het martelaarschap in de vroege kerk en bij Origenes in het bijzonder; en over de theologie van deze kerkvader.
Het is voor Origenes duidelijk: Heel de Heilige Schift getuigt ervan dat lijden en martelaarschap horen bij het geloof in God, inclusief de apocriefe boeken. Bovendien is het een voorrecht te mogen lijden ter wille van Christus. Het levert eeuwige winst op. Degenen die echter niet bereid zijn te lijden voor Christus, maar integendeel Hem verloochenen, zullen zelf worden verloochend. Dit illustreert Origenes met een overvloed aan Bijbelcitaten.
Zijn Schriftgebruik is echter vooral associatief en doet niet altijd recht aan de context. Tevens oppert hij meer dan eens een speculatieve gedachte. Niettemin is zijn boek meer dan de moeite van het lezen waard. Het bepaalt erbij hoezeer in de tijd van het Nieuwe Testament en daarna lijden voor de christenen een realiteit was. In onze tijd is het in grote delen van de wereld trouwens niet anders. Westerse christenen hebben er niet mee te maken. Maar of dat een goed teken is?
Kooij heeft dit boek niet zozeer gepubliceerd om onze interesse voor het christelijke verleden te wekken hebben, maar vooral om aandacht te vragen voor het lijden van christenen. Vooral voor lijden dat uitloop op de marteldood. De opbrengst van dit boek gaat naar de Stichting De Ondergrondse Kerk (SDOK). Dat is al een goede reden het te kopen. Een tweede reden is: het is een boeiende studie over een brandend onderwerp, aan de hand van het leven en werk van een origineel theoloog. Tenslotte: de uitgever heeft deze studie uitgegeven in een prachtige, gebonden uitgave. Houd Brevier in de gaten, want die brengt veel interessante boeken op de markt.
D. Visser Amersfoort
Origenes, Aansporing tot het martelaarschap, vertaald en ingeleid door L.H. Th. Kooij, uitgegeven bij Brevier in Kampen in 2019, ISBN 9789492433381, 187 pagina’s, prijs € 19,50.