Magiërs, zo noemt de Nieuwe Bijbelvertaling de wijzen uit het Oosten, en dat is precies het Griekse woord dat Matteüs gebruikt in zijn Evangelie.
Dat woord magiërs roept een wereld op van toverij, waarzeggerij en helderziendheid, zaken waartegen we in de Bijbel alleen maar gewaarschuwd worden. Dat alles gaat over wat niet hoort bij de Here God. Maar toch staan er magiërs in het evangelie van Jezus Christus, en ze maken indruk! Dat de dag van 6 januari, Driekoningen, al eeuwenlang aan hen is gewijd, betekent dan ook iets meer dan dat de kerstboom wel weer kan worden opgeruimd!
Babylonië
Voor de wijsheid en kennis waarover deze wijzen beschikken, moeten we ongetwijfeld terug naar Babylonië, het rijk tussen en buiten de Eufraat en de Tigris, dat een indrukwekkende wereldmacht was. De ballingschap waarin de Babylonische koning Nebukadnessar het volk van Juda en Jeruzalem wegvoerde, bracht het volk van God ook in aanraking met de wijsheid en de wetenschap die daar hoog in aanzien was. Pijler van die kennis was hun kennis van de hemellichamen. In Babel ligt zeker de basis van de huidige wetenschappelijke astronomie, die inmiddels tot grote hoogten van kennis is opgeklommen. In Babel was die kennis echter geheel verweven met wat nu astrologie heet. De wijzen van Babel wilden ermee doordringen in de geheimen van hemel en aarde. Grondstelling van deze astrologie was, dat de geschiedenis op aarde een onderdeel vormt van een kosmisch gebeuren, dat geleid wordt door hemelse krachten. Deze hemelse krachten waren belichaamd en te vinden in de sterrenwereld. Wie daarom de kunst beheerst om de taal van de sterren te verstaan, kan het aardse gebeuren doorgronden. Zo iemand geldt als een bijzonder ingeleide in de geheime gang der dingen. Daarom werd de magiër geraadpleegd door koningen, als zij voor moeilijke besluiten stonden. Niet graag zouden zij immers tegen de geheime orde van de kosmos ingaan. De magiërs hadden dus een grote invloed op het politieke leven (F.J. Pop, Bijbelse woorden en hun geheim I, 2e druk 1957, 144).
Daniël
Tegen deze achtergrond is het niet zo vreemd, dat een van de ballingen, Daniël, profeet van de Here God, niet alleen aan het hof van de koning komt, maar ook in een tamelijk spannende verhouding met de magiërs van Babel geraakt. Als zij de droom van de koning niet uit kunnen leggen, en Daniël – doordat God hem de uitleg geeft – het wel kan, ontstaat er enerzijds grote afgunst aan de kant van de magiërs, en anderzijds wordt Daniël door Nebukadnessar aangesteld tot hoofd van al die wijzen van Babel! Daniël is zelf duidelijk over het verschil! Hij zegt tegen de koning: ´Wijzen, bezweerders, magiërs noch toekomstvoorspellers kunnen het mysterie dat de koning wil begrijpen aan hem onthullen. Maar er is een God in de hemel die mysteries onthult´ (Dan.2,27-28).
Zelfs toen jaren later de Perzen het rijk van Babylonië overwonnen, bleef Daniël, nu onder koning Darius, de aanzienlijkste van de wijzen en een zeer machtig man. Maar hij verloochende nooit de Here, zijn God. De overige wijzen wilden hem ten val brengen. En met het verbod om tot enige god te bidden in plaats van tot de koning, op hun voorstel uitgevaardigd, lukte het hun. Daniël bad immers zoals altijd driemaal per dag openlijk, met open vensters, tot God, in de richting van Jeruzalem (Dan.6,11). En zo werd hij in de leeuwenkuil geworpen, maar de Here God redde hem.
Dat Daniël een profeet was, en ook profeteerde over de komende Messias, is niet alleen in de Bijbel terecht gekomen, maar er is evenzeer iets van in de kring van de magiërs achtergebleven! De naam die aan Christus gegeven is als ´de mensenzoon ´ gaat terug op Daniël 7, 13-14. De ´Zoon des Mensen´ is niet maar de aanduiding van een mensenkind, maar een goddelijke titel van de allerhoogste heerlijkheid. En verscheidene eeuwen later zijn er wijzen in het Oosten die naar Hem op zoek gaan! Dat is eigenlijk wel begrijpelijk. God heeft met die speciale positie van Daniël onder de magiërs van het Oosten een bedoeling gehad. Ook in die wereld van verboden wijsheid moest nog de aankondiging van een echte Verlosser, in Israël, bewaard worden!
En dat de Schepper van hemel en aarde dan ook van de hemellichamen gebruik maakt om een signaal naar de wijzen in het Oosten te geven, dat nu de vervulling van de profetie is gekomen, dat is nog Gods bijzondere genade! Niet voor niets spreekt de profeet Jesaja over de angsten die met de waarzeggerij van het Oosten gepaard gaat: ´Ze kijken omhoog of staren naar de grond, maar overal heerst verstikkende duisternis; donker en somber is het, nacht overal´ (Jes.8,22). En het is de Here van wie juist verlossing komt!
De richting die de wijzen gaan!
De Here God maakt dat de magiërs naar Israël komen! Ze gaan naar Jeruzalem, want ze zijn op zoek naar de pasgeboren koning van de Joden. Ze hebben zijn ster gezien, en komen om Hem eer te bewijzen!
Heel bijzonder, deze oriëntatie van hen naar het Westen! De Oriënt is eigenlijk het Oosten, en daar komt het woord oriënteren vandaan: Want met je neus naar het Oosten weet je dat links het Noorden, rechts het Zuiden en achter je het Westen is. Wijzen uit het Oosten, die de koning van de Joden komen aanbidden, hebben dat te danken aan de manier waarop de God van Israël door de eeuwen heen waar Hij zijn weg met mensen is gegaan, zijn verlossende spoor naar de toekomst heeft uitgezet! En waarop Gods Geest zorgt dat dat spoor wordt gevonden!
Ook de heidenen dáár worden dus geroepen om naar Christus te komen en Hem als de Redder te vinden! En via Jeruzalem komen ze in Betlehem terecht. Nota bene dank zij de bijbelkennis die in Jeruzalem aanwezig is, terwijl de bijbelgeleerden daar die uit de profetie van Micha 5 weten dat ze in Betlehem moeten zijn, er zelf niet naar toe gaan… Voor de magiërs wordt het echter een fantastische heroriëntatie! Ze hebben de koning der Joden gevonden en Hem aanbeden! En laat het dan maar aan God Zelf over dat zij die bevrijdende kennis tot zich hebben genomen! En dat zij niet alleen zelf die bevrijdende boodschap van de Messias hebben geloofd, eeuwig leven hebben gevonden, maar ook de kennis daarvan hebben bewaard en meegenomen terug naar het Oosten.
Teken aan de wand
Zij zijn tegelijk ook een teken aan de wand van het christelijke Westen. Hoeveel eeuwen aan kennis en geloof ligt achter de cultuur van het Avondland Europa. Wat is ons werelddeel, net als het Midden-Oosten, en het Noorden van Afrika, en Noord- en Zuid-Amerika niet rijk gezegend met de kennis van de Bijbel en van Hem naar wie de christenen heten, Christus Jezus, de Heer! En wat een leegte demonstreren in onze tijd de wijzen en de machthebbers van het Westen dikwijls. En soms vraag je je ook af of de kerk, die de boodschap van Christus tot haar schatten mag rekenen, niet wat krachtiger zou kunnen getuigen in de wereld van vandaag, van het grote nieuws van heerlijkheid, van genade, en van het bevrijdende werk van haar eigen Hoofd Christus Jezus…
En als er dan ook in die vanouds christelijke wereld van het Westen geestelijke leidslieden zijn die uitroepen dat de religies van het Oosten antwoorden kunnen geven op de leegte van het Westen, dan is kennelijk elk gevoel voor richting weg. Je zou daar wel meer dan duizelig van moeten worden.
Ja, ik geloof in Jezus Christus, in Wie alle schatten van wijsheid en kennis verborgen liggen (Kol.2,3). En de weg van het kennen van Hem loopt inderdaad alleen via Betlehem, waar Hij is geboren. We hebben niet voor niets Kerst gevierd! Maar wereldwijd, en hoog boven alle windstreken uit, regeert Hij nu aan de rechterhand van de Vader, en daarvandaan komt Hij terug. En vanuit alle richtingen zullen ze Hem zien, allemaal.
U allen, bij het begin van 2022, een zuiver richtingsgevoel gewenst!
J.W. Maris, Apeldoorn
Prof. dr. J.W. Maris is emeritus hoogleraar dogmatiek aan de Theologische Universiteit Apeldoorn