Verslag van een werkconferentie
Wat is de roeping van een gelovige? Het is onze roeping om te getuigen van de hoop die in ons is, zo lezen we in 1 Petrus 3, 13-18. En hoe leer je dat, om te getuigen? Door te leren van je broeders en zusters, door gesprekken op catechisatie en door op zondag toegerust te worden in de prediking. Het is goed om als kerkelijke gemeenschap te zeggen: wij willen een missionaire gemeente zijn. Wij willen liefdevol getuigen van onze Here Jezus Christus en Zijn liefde uitstralen naar de mensen in onze omgeving.
Gods missie
Missionair gemeente-zijn is niet iets nieuws. Iemand heeft wel eens gezegd: de hele Bijbel is zending! De Here God roept mensen, Hij zendt profeten, Hij zendt Zijn Zoon en Zijn Heilige Geest. Van de eerste tot de laatste bladzijde van de Bijbel is de Here God bezig met Zijn missie: om Zijn schepselen te laten leven in een goede relatie tot hun Schepper.
Bij die missie moeten we telkens weer worden bepaald. Daarom is het goed dat predikanten daarin worden toegerust. Zo was er eind vorig jaar (28 oktober 2021) een werkconferentie voor predikanten in Noord-Nederland (Groningen, Friesland en Drenthe). Daar willen we in dit artikel kort verslag van doen.
Terugblik werkconferentie
De conferentie vond plaats in de Eben-Haëzerkerk te Drachten. De organisatie was in handen van de IZB (missionaire organisatie binnen de Protestantse Kerk) in de persoon van de IZB-werker in Noord-Nederland, Jaap van den Born, en het missionair team dienstencentrum CGK in de persoon van ds. Jelle Nutma. Het centrale thema was missionair gemeente-zijn in de context van Noord-Nederland. De doelen van de werkconferentie waren: elkaar ontmoeten – elkaar bemoedigen – elkaar bevragen rondom dit thema.
Vijfentwintig voorgangers deden mee en dachten na over deze thema’s:
1. Gemeente van Jezus Christus in/na corona
2. Gemeente van Jezus Christus in de context van Noord-Nederland
3. Keuzes in missionair werk; bezinning en prioriteiten
4. Missionair zijn op het (krimpende) dorp – hoe dan?!
De gesprekken bleken wel wat los te maken en verlegenheid rondom missionair werk werd breed gedeeld. Hieronder volgt een korte samenvatting van de gesprekken rondom de vier thema’s.
Gemeente van Jezus Christus in/na corona.
Het nadenken over de impact van corona veroorzaakt een gevoel van vermoeidheid en wordt ingehaald door andere thema’s. Er ontspon zich een eerlijk gesprek over de belasting die de afgelopen periode heeft betekend voor voorgangers. En dat is nog niet voorbij… De predikant is het zichtbare aanspreekpunt van de gemeente en dat is in coronatijd lastiger. Kerkenraden ervaren vaak moeite om passende beslissingen te nemen in coronatijd. Er zijn ook zorgen over gemeenteleden die sinds corona niet meer gezien zijn. Komen ze nog wel terug? Daarnaast shoppen gemeenteleden gemakkelijk. EO-Beam concurreert met de eigen eredienst. Maar, er ontwikkelen zich ook nieuwe (missionaire) mogelijkheden. Er is beweging gaande waar dat voorheen niet goed mogelijk was. Zo worden online meer mensen bereikt, ook buiten de kring van de eigen gemeenteleden. Hier en daar komt een herontdekking op gang rondom gemeente-zijn. We zijn binnen de gemeente aan elkaar gegeven en we waarderen dat nu meer dan ooit. En dat geldt ook voor de eigen gereformeerde spiritualiteit. Terug naar de basis. De coronapandemie leert ons kleine positieve ontwikkelingen weer meer te waarderen.
Gemeente van Jezus Christus in de context van Noord-Nederland.
Er ontwikkelde zich een levendig gesprek met veel herkenning over en weer. Het geloofsklimaat in de gemeenten heeft te maken met de erfenis van vele generaties Saksen en Friezen. En dat is in Noord-Nederland veelal gerelateerd aan lagere arbeidersklasse (boeren en arbeiders met lage geletterdheid en armoede), maar ook aan mythologie (natuurgodsdiensten, lot/seizoenen) en minder theologie. Daarnaast verschillen die te maken hebben met veen/klei/zand. Vanouds is er veel rebellie (‘vrijgevochten’) tegen het Westen en daarmee tegen de overheid. In Noord-Nederland kunnen dorpsgemeenschap en geloofsgemeenschap sterk overlappen. Als de dorpsgemeenschap onder druk komt te staan door demografische verschuivingen, betekent dit ook een aderlating voor de kerkelijke geloofsgemeenschap. Daardoor zijn kleine kerkelijke gemeenten kwetsbaar, zeker als er flinke kerkelijke gemeenten in de buurt zitten met een duidelijke regio-functie, die de omliggende dorpen leegtrekken qua kerkelijke presentie. Tegelijkertijd, onafhankelijk van regio en cultuur: mensen willen zich gekend weten en met oprechte interesse en respect worden behandeld en benaderd. Geloven we nog in het werk van de Geest, ook in Noord-Nederland?
Keuzes in missionair werk; bezinning en prioriteiten.
In de gesprekken werden ervaringen gedeeld hoe op een natuurlijke manier missionair te zijn, door gewoon mee doen met wat er is, bijvoorbeeld bij een buurtvereniging met de activiteiten die daar zijn en zo contacten leggen. Zonder contacten ontstaan er geen missionaire ontmoetingen! Goede vraag die werd gesteld: doen we zelf vrijwilligerswerk buiten de gemeente (bijvoorbeeld bij een sportvereniging)? We zouden ook een bekende Nederlander uit kunnen nodigen binnen ons kerkgebouw, waarbij je dan hoopt dat daardoor mensen in de kerk komen die dat normaal niet doen en ontdekken dat het in de kerk goed toeven is.
Missionair zijn op het (krimpende) dorp – hoe dan?!
Een leeglopend dorp kan een gevoel van malaise geven, wat de kerk niet voorbij gaat. Niet alleen de kerk, maar de hele sociale cohesie van het dorp blijkt aan erosie onderhevig. Dat resulteert onder meer in gebrek aan commitment voor ‘projecten’. Daarom is het vinden van vrijwilligers voor kerkelijke ambten en projecten vaak lastig. Als er weinig kinderen en jongeren meer in de kerk zijn geeft dat ook het gevoel dat het licht langzaam uit gaat, en dat is niet erg motiverend. Maar er werden ook andere ervaringen gedeeld. Het stoppen van bestaande activiteiten kan ook ruimte geven voor nieuwe initiatieven waarin mensen zelf zijn betrokken. Er ontstaan ook nieuwe initiatieven. In een gemeente werd in vacaturetijd een nieuwe vorm van kerkzijn opgestart. Begin je vanuit de bestaande kaders en zie je in hoeverre de context daarbij kan aansluiten? Of leg je de prioriteit, zoals in zendingscontext, bij de aanknopingspunten en kansen in het dorp?
Na de eerste ronde workshops volgden er een tweetal inspiratieverhalen. Kerkelijk werker Joost van den Berge hield een eerlijk verhaal over kerkelijk pionieren op het dorp Sebaldeburen, waar de kerk vrijwel ter ziele was. Oprechte belangstelling en respect zijn enkele belangrijke voorwaarden om tot een echte ontmoeting te komen met dorpsgenoten, waarbij ook geloofsvragen aan de orde kunnen komen. Hierna deelde ds. Wouter Bakker uit Nieuweroord-Noordscheschut enkele ervaringen van het gemeente brede IZB Focustraject, wat juist ook heel waardevol bleek in de corona lockdown periode. Het Focustraject is door de IZB ontwikkeld en beoogt heel de gemeente mee te nemen in een missionair traject van enkele jaren. De Focus is allereerst naar binnen, met oog op geloofsverdieping. En dan ook naar buiten om het geloof meer te delen in ons alledaagse leven. Er is materiaal ontwikkeld voor alle leeftijden. Doordat jong en oud meedoet bevordert een Focustraject ook het geloofsgesprek in de gezinnen en binnen de gemeente.
In een tweede ronde workshops werd aan de voorgangers gevraagd aanknopingspunten en aarzelingen te verwoorden bij kerkelijk pionieren in het dorp en bij een missionair Focustraject. Met betrekking tot pionieren op het dorp vielen wel een aantal punten op. De niet-gelovige dorpsgenoot mag niet slechts worden gezien als bekeringsobject. Elk mens is door God gewild en geschapen en verdient oprechte belangstelling en vriendschap. Zo ontstaat er ruimte voor de Geest. Ook bleken missionaire inspanningen op neutraal terrein nogal tegen te vallen en zouden we onze kerkelijke gebouwen meer dienstbaar kunnen maken aan de wijk. Met betrekking tot Focus waren de belangrijkste conclusies dat je eerst missionair verlangen in de gemeente moet oproepen. Begin bij het verlangen en de verlegenheid rondom getuige zijn. Men moet het verlangen bij zichzelf ontdekken en zo de missionaire beweging gaan maken. Mogelijk kan aansluitend een Focustraject worden gedaan.
De kerk namens Christus present in het noorden
Het noorden van ons land valt buiten het gebied van de Biblebelt. Dat is kerkelijk in veel opzichten te merken. Denk aan de kleinschaligheid en ook de kerkelijke kleur. Om maar iets te noemen, in Friesland zijn er geen kerken die een connectie hebben met een organisatie als de IZB. Dat laat zien hoe belangrijk het is om de context goed mee te nemen als je nadenkt over Gods missie en hoe de kerk daarin mag participeren. Wat steeds meer zichtbaar wordt, is de vergrijzing van de kerk en een enorme leegloop. Met name in de dorpen zie je dat. Kerkgebouwen die aan de eredienst worden onttrokken. Gezinnen die kerkelijk een onderdak zoeken buiten de eigen woonplaats om daar naar de kerk te gaan waar er ook voor hun kinderen genoeg leeftijdsgenoten zijn. Een collega vertelde dat er bij hem op zondag zoveel mensen uit een andere woonplaats afkomstig zijn dat je er wel een bus mee zou kunnen vullen.
Nu is het fijn om deel uit te maken van een kerk waar leven in zit en die bruist. Maar hoe zit het met de presentie namens Christus in al die dorpen als de kerk leeg staat en op zondag de Bijbel er niet meer opengaat? Hoe kunnen daar weer gemeenschappen ontstaan van christenen die zich op het dorp met elkaar willen verbinden, door samen te bidden en te zoeken hoe ze namens Christus dienstbaar mogen zijn aan de soms kleine dorpsgemeenschap en de buurtschappen er omheen? Wat zou het mooi zijn als er een verlangen wakker geroepen kan worden vanuit Gods missie die ook deze dorpsgemeenschappen raakt. Sebaldeburen kwam al naar voren als een voorbeeld dat er echt wat kan gebeuren als daar bewust stappen in worden gezet. Dan gaat het om leiderschap in de kerk, predikanten en kerkenraden die hun gemeenteleden die van een afstand naar hun kerk komen niet naar binnen zuigen en ze in allerlei commissies zetten, maar ze te helpen juist in het dorp waar ze vandaan komen door de week present te zijn namens Christus. En zich daar te verbinden met anderen die vanuit Gods missie dat verlangen delen. Door samen te bidden met een open oog en hart naar de gemeenschap van het dorp. Wat zou het geweldig zijn als er iets van een beweging op gang mag komen waarbij we elkaar gaan helpen om bewust namens Christus in de dorpen aanwezig te zijn. Stadskerken met grotere gemeenschappen kunnen daarin een belangrijke rol vervullen als ‘zendende gemeenten’.
Vragen te over om met elkaar over door te denken en door te praten. En daar samen over in gebed te zijn. Het was mooi om een eerste stapje te maken in een ontmoeting van predikanten uit de PKN en de CGK. Vanuit de IZB en vanuit Deputaten Evangelisatie CGK willen we graag helpen om in denken en bidden de plaatselijke kerken hier verder bij te helpen.
Meer informatie over toerusting en begeleiding rondom missionair gemeente-zijn kan worden verkregen bij br. Jaap van den Born (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) en ds. Jelle Nutma (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).
Jaap van den Born, Sjors Bulten en Jelle Nutma